Sự trùng hợp ngẫu nhiên hay "học hỏi" có chủ đích?

• Chuyện đạo nhạc ở Việt Nam: Lùm xùm vì chưa có chế tài xử lý
• Không thể khẳng định sáng tác trên beat có sẵn là đạo nhạc
• Truy “đạo nhạc” – mốt của cộng đồng mạng?
• Xử lý đạo nhạc: Đòn đau mới chừa

Trước "Leader", không ít MV của ca sĩ Việt dính nghi vấn đạo nhái hình ảnh của nghệ sỹ nước ngoài. Đó là sự trùng hợp ngẫu nhiên hay "học hỏi có chủ đích"?.

Liên tiếp "nghi án" đạo nhái hình ảnh

Hình ảnh độc đáo của Vũ Cát Tường trong MV "Leader" bị cho là sao chép ý tưởng từ MV ca khúc đình đám "Look what you made me do" của Taylor Swift. Hiện ê kip của Vũ Cát Tường chưa lên tiếng về "nghi án" này. Trước đó, Vũ Cát Tường cho biết, "Leader" được thực hiện bởi một ekip đến từ Hàn Quốc. 

Trong sản phẩm âm nhạc mới, Vũ Cát Tường có nhiều thay đổi để thoát khỏi hình tượng cũ, tạo bước tiến mới trong nghề nghiệp. Nữ ca sĩ quyết định đọc rap cả bài và thay đổi về ngoại hình để mang đến cho khán giả những góc nhìn mới mẻ hơn về Vũ Cát Tường.

Không chỉ có Vũ Cát Tường, ngày càng nhiều MV ca nhạc của các nghệ sỹ trẻ có mức đầu tư kinh phí lớn bị tố đạo nhái hình ảnh, ý tưởng. Sản phẩm âm nhạc mới của Min - MV "Em mới là người yêu anh" ra mắt cuối tháng 5/2018 cũng bị cho là "có vấn đề".

Trong MV, Min hóa thân vào một cô gái yêu thầm một chàng trai. Để tiếp cận chàng trai trong mơ của mình, cô gái giả làm bảy thân phận khác nhau. Tuy nhiên, chàng trai vẫn luôn nhớ về người yêu cũ. Ý tưởng hóa thân này cũng được cho là học hỏi từ tác phẩm "Look what you made me do" của Talor Swift.

Đoạn teaser dài chưa đầy một phút giới thiệu MV "Xin anh đừng" của ca sĩ trẻ Đông Nhi phát hành hồi tháng 4/2017 gây nên những luồng dư luận trái chiều. Nhiều ý kiến cho rằng, Đông Nhi đã "mượn" ý tưởng từ các sản phẩm âm nhạc của hai ngôi sao Kpop là G-Dragon và Lee Hi. Chi tiết bức tượng người chảy máu, tuyết trắng rơi bị cho là đạo MV "Coup d'etat" của G-Dragon.

Hình ảnh đôi bàn tay bóp nát những bông hồng khiến nhiều người liên tưởng đến một cảnh quay trong MV "Rose" của Lee Hi. Ngoài ra, bộ ảnh quảng bá cho MV này cũng bị cho là có nhiều điểm giống với phong cách mà Angela Baby từng chụp cho một tạp chí thời trang danh tiếng trước đó.

Hình ảnh Sơn Tùng M-TP ngã xuống bồn tắm trong MV "Chúng ta không thuộc về nhau" (ảnh trên) giống hình ảnh của nam ca sĩ Zico trong "Eureka" (ảnh dưới).

Sơn Tùng M-TP, ca sĩ triệu view của Vpop cũng nhiều lần bị khán giả "soi" là có hình ảnh giống với sản phẩm của nghệ sĩ nước ngoài. Đáng chú ý nhất là MV ca khúc "Chúng ta không thuộc về nhau" (phát hành hồi tháng 8-2016).

Mặc dù tạo nên cơn sốt trong làng nhạc Việt với rất nhiều kỷ lục về lượng người nghe, xem, download trên mạng intenet nhưng "Chúng ta không thuộc về nhau" bị cho là "đạo từ Đông sang Tây". Âm nhạc "na ná" tác phẩm "We don't talk any more" của Charlie Puth và Selena Gomez. Hình ảnh Sơn Tùng M-TP ngã xuống bồn tắm giống hình ảnh của nam ca sĩ Zico trong "Eureka".

MV "In the night" của Bảo Anh ra mắt hôm 7-4-2018 cũng bị cho là có nhiều điểm tương đồng với MV "Don't let me be the last to know" của nữ danh ca Britney Spears. Trước đó, MV "Ngày vắng anh" (phát hành năm 2012) của Bảo Thy cũng gây ồn ào vì có nhiều cảnh tương tự trong MV "Bubble Pop" của  nữ ca sĩ Hàn Quốc Huyn Ah, MV "Lollipop" có nhiều điểm "đáng ngờ" với MV "I Luh Ya Papi" của Jennifer Lopez và "Superlove" của Tinashe.

Tương tự, MV "No Boyfriend" (ra mắt hôm 11-6-2018) của Hoàng Yến Chibi bị dính nghi án đạo nhái MV "New Rules" của Dua Lipa. Nội dung hai MV đều xoay quanh câu chuyện của nhóm bạn thân khi có một thành viên trong nhóm thất tình. Người xem dễ dàng tìm được hình ảnh, tạo hình tương đồng trong MV "No Boyfriend" và "New Rules".

Dẫn chứng như vậy để thấy rằng, đạo nhái là vấn đề đã được đề cập rất nhiều và cũng chưa bao giờ "hết nóng" trong showbiz. Nhiều sản phẩm âm nhạc bị "tố" là có giai điệu, tiết tấu "na ná" một ca khúc nào đó. Hình ảnh mới lạ, độc đáo trong MV bị phát hiện giống hình ảnh mà ca sĩ nước ngoài đã thực hiện là câu chuyện "thường ngày ở huyện" trong showbiz.

Việc trùng lặp ý tưởng sáng tạo có xảy ra hay không?

Trong thời kỳ hiện nay, gần như tất cả các nghệ sỹ đều lựa chọn internet là nơi để giới thiệu sản phẩm nghệ thuật đến công chúng. Internet trở thành nơi lưu trữ khổng lồ các sản phẩm nghệ thuật, tạo điều kiện thuận lợi cho khán giả so sánh các tác phẩm nghệ thuật khác nhau. Điều này lý giải tại sao, một đoạn nhạc "na ná" nhau, hình ảnh "quen quen" đâu đó đều dễ dàng bị cư dân mạng "bóc phốt". Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và mạng xã hội, thông tin trái chiều cũng được lan truyền và tạo hiệu ứng mạnh mẽ.

Tuy nhiên, không dễ đưa ra kết luận một tác phẩm nghệ thuật có đạo nhái hay không bởi không có thước đo cụ thể nào để đưa ra kết quả chính xác về vấn đề này. Trong khi đó, các ca sĩ, đạo diễn MV thì chắc chắn nói rằng, đó chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên, không phải là đạo nhái.

Denis Đặng, đạo diễn hình ảnh của MV "No Boyfriend" chia sẻ đại ý rằng, "New Rules của Dua Lipa là một sản phẩm âm nhạc quốc tế tạo nhiều cảm hứng không chỉ cho anh mà cả những người làm hình ảnh khác. Tuy nhiên, tạo hình nhân vật cũng như concept chung của 2 MV hoàn toàn khác nhau, mang những nét rất riêng và chúng đều đạt hiệu ứng tốt về mặt thị giác, gây ấn tượng mạnh với khán giả.

Một số tạo hình trong MV "No Boyfriend", như các cô gái đứng tạo thành hình khối, cùng làm động tác kết nối là phong cách mang tính xu hướng, được sử dụng nhiều trong giới sáng tạo nên cần phân biệt việc cập nhật xu hướng và đạo nhái.

Chia sẻ của Denis Đặng không phải không có lý. Trong sáng tạo nghệ thuật, việc cập nhật xu hướng là điều hoàn toàn bình thường, thậm chí là hết sức cần thiết và đó không phải là đạo nhái. Xu hướng là cái chung, không phải là mẫu hình có sẵn và các nghệ sỹ phải sáng tạo trên cơ sở xu hướng đó. Tuy nhiên, việc sử dụng lại câu chuyện, hình ảnh độc đáo, mang đậm dấu ấn sáng tạo cá nhân lại là câu chuyện khác đáng phải suy ngẫm.

Một vấn đề nữa cũng phải được làm rõ là việc trùng lặp ý tưởng có xảy ra hay không. Thực tế cho thấy, sự trùng lặp ý tưởng vẫn có thể xảy. Chính vì vậy, với một hiện tượng diễn ra trước mắt, chưa thể vội vàng kết luận đạo nhái. Tuy nhiên, việc trùng lặp ý tưởng chắc chắn sẽ không mang tính phổ biến.

Điều này gần như không đúng trong showbiz Việt khi ca khúc, MV bị phát hiện "tương tự", "na ná" của nghệ sĩ nước khác lại diễn ra phổ biến. Nếu nói rằng, đó là sự "trùng lặp ý tưởng lớn" e không thuyết phục bởi như đã phân tích ở trên, sáng tạo mang dấu ấn cá nhân và sự trùng lặp không diễn ra phổ biến. Tuy nhiên, cũng có thể nhìn nhận ở một góc độ khác là, có thể, nghệ sỹ Việt không chủ ý "sao chép" ý tưởng của nước ngoài nhưng ý tưởng xuất hiện vì đã từng xem MV trước đó.

Tôi cho rằng, nhạc trẻ Việt đang bị ảnh hưởng mạnh mẽ từ âm nhạc Hàn Quốc và Mỹ. Sự ảnh hưởng này diễn ra một cách tự nhiên và nó chi phối tư duy âm nhạc, phong cách biểu diễn, sáng tạo của nghệ sỹ. Đây chính là rào cản để nhạc trẻ Việt khẳng định bản sắc riêng của mình.

Vpop đang phát triển, hòa mình với dòng chảy âm nhạc khu vực và trên thế giới. Việc tiếp cận, học hỏi từ bạn bè nước ngoài là điều rất đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, học hỏi, tiếp thu thế nào là câu chuyện rất cần được bàn luận. Sự sao chép, rập khuôn máy móc, thiếu sáng tạo, thiếu ý thức xây dựng bản sắc riêng sẽ không thể giúp nhạc Việt phát triển.