Cao Bá Quát là một thi tài. Không phải ngẫu nhiên mà người đời tôn vinh ông là bậc THÁNH THƠ. Thơ Chu Thần Cao Bá Quát chủ yếu được sáng tác bằng chữ Hán, hiện đã sưu tầm được khoảng hơn 1.500 bài. Riêng sáng tác bằng chữ Nôm, chỉ cần bài phú TÀI TỬ ĐA CÙNG cũng đủ để xếp tác phẩm này vào hàng kiệt xuất.

Với cái sự viết văn, thật tình cờ, tôi được gặp nhà văn Phạm Hoa khá sớm, trong một buổi chiều mùa thu năm 1995. Buổi ấy, tôi có cảm tình với anh Tô Nhuần hơn, mặc dù lúc đó Phạm Hoa rất nổi tiếng, lại là thủ trưởng của Tô Nhuần. Sau này vẫn vậy, Tô Nhuần luôn dễ gần hơn Phạm Hoa, dù cả hai ông đều đồng hương Thanh Hóa.

Như chúng ta đều biết, phong trào Thơ Mới thời tiền chiến xuất hiện từ năm 1932, tính đến nay vừa tròn 90 năm. Đó là một trong những phong trào thơ rầm rộ nhất, có nhiều nhà thơ lớn và nhiều tác phẩm thơ xuất sắc đi cùng năm tháng.

Tôi gọi nhà văn Đỗ Nhật Minh là: “Ngọn đèn không tắt sáng”, bởi ở cái tuổi xưa nay hiếm như ông nhiều người đã ngừng viết và vui thú điền viên cùng con cháu. Nhưng với ông, viết cũng là một cách rèn luyện tư duy, mở rộng tư duy và cải thiện được sự minh mẫn của trí tuệ thông qua ý tưởng và sự sáng tạo.

Người ta vẫn nói buồn, cô đơn chính là những tâm trạng mang tính thẩm mỹ để nghệ sĩ viết nên những tác phẩm hay. Với nhiều người, đó chỉ là những khoảnh khắc nhất thời và cũng chỉ thoáng qua. Nhưng có một nhạc sĩ thì gần như là cả cuộc đời và ngay cả những giây phút hạnh phúc nhất, buồn và cô đơn vẫn xâm chiếm tâm hồn và lấn át tất cả. Đó là Lam Phương (1937 - 2020) - một trong những nhạc sĩ nổi tiếng, có đông công chúng nhất sống ở miền Nam nước ta trước năm 1975.

Nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy đã qua đời ở tuổi 83 vào ngày 28/12/2022 tại Texas, Mỹ với tâm nguyện giản dị “xin cho tôi luân hồi về đời hoa cỏ”. Nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy và nhà thơ Lý Phương Liên gắn bó với nhau hơn nửa thế kỷ, là đôi phu thê nổi tiếng bậc nhất trong làng văn chương Việt Nam.

Sau cách mạng 1945, nhà thơ Huy Cận làm thơ... vui. Ngay tên các tập thơ đã xuất bản của ông đã nói lên điều đó: “Trời mỗi ngày lại sáng” (1958); “Đất nở hoa” (1960); “Bài thơ cuộc đời” (1963)... Có hai bài thơ nổi tiếng của ông được ngâm thường xuyên trên Đài Tiếng nói Việt Nam dạo đó là bài ông viết về những pho tượng chùa Tây Phương và bài về Ngã ba Đồng Lộc.

Nhà thơ Gia Dũng tên đầy đủ là Đỗ Gia Dũng (1940 - 2019) quê huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình. Ông thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Gia Dũng là tác giả "Bài ca Trường Sơn", được nhạc sĩ Trần Chung phổ nhạc. Nhạc phẩm "Bài ca Trường Sơn" đã trở thành "Bài ca đi cùng năm tháng", sẽ còn vang mãi trong tâm hồn các thế hệ thanh niên Việt Nam.

Giới văn nghệ lắm người đa tài, lãng tử, đào hoa. Một trong những người khá tiêu biểu thuộc thế hệ cây đa, cây đề là cố nghệ sĩ Phan Vũ (1926 - 2019). Chỉ có thể gọi ông là nghệ sĩ mà không thể là một "nhà", một "sĩ" gì cụ thể bởi ông có quá nhiều danh hiệu gắn với nhiều lĩnh vực: Thơ, văn, biên kịch, đạo diễn, họa sĩ.

Đối với cá nhân tôi, có hai vị tướng đặc biệt mà tôi từng được gần gũi, gặp gỡ và viết sách về các ông. Người thứ nhất là Thượng tướng Phùng Thế Tài - người được Hồ Chủ tịch sớm giao nhiệm vụ, Bác đã nói: "Sớm muộn gì đế quốc Mỹ cũng sẽ đưa B.52 ra đánh Hà Nội, rồi có thua nó mới chịu thua". Bác còn nói thêm: "Phải dự kiến trước mọi tình huống, càng sớm càng tốt để có thời gian mà suy nghĩ chuẩn bị".

Những quan điểm về văn hóa của đồng chí Trường Chinh cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Đây là những bài học vô cùng quý báu cho Đảng ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Nói đến vua tăng-gô, trong giới nhạc sĩ, ai cũng biết đó là Hoàng Trọng sống ở Sài Gòn từ sau năm 1954 - tác giả của những ca khúc viết về tình yêu nổi tiếng, đặc biệt sử dụng nhiều tiết điệu tăng-gô.

Tôi gặp nghệ sĩ Thế Hùng nhờ một cơ duyên từ bạn văn giới thiệu. Dù với tôi, tên tuổi ông không lạ. Ông là nhà văn, nghệ sĩ, họa sĩ, Tiến sĩ mỹ học và nhiều "nhà" khác. Nếu cái thời còn thịnh hành in name card, ông rất khó trình bày trên một dòng kẻ hết các công việc nghề nghiệp của mình.

Người bạn tôi giới thiệu đó là họa sĩ Tường Vân - cái tên thật quá đối lập với con người - làm việc ở Đoàn Kịch Hải Phòng với nhiệm vụ chuyên thiết kế sân khấu cho các vở diễn. Từ đó, tôi và anh trở thành bạn của nhau. Sau này, khi tôi chuyển về làm việc ở Báo Văn hóa - Nghệ thuật (cơ quan ngôn luận của Bộ Văn hóa), có nhiều dịp về Hải Phòng, khi thì dự các Liên hoan, Hội diễn, khi thì đi thực hiện bài vở, đều tìm đến thăm Tường Vân.

Ngô Thảo là một trong những nhà văn đã sống một đời sống giàu nhiệt huyết, từng hoạt động trên nhiều lĩnh vực, cả trong đời thực, lẫn sự nghiệp văn chương. Trở về sau chiến tranh, sống sót sau bom đạn, Ngô Thảo vô cùng may mắn khi ông được ở gần, hay nói đúng hơn là làm việc trong một môi trường toàn những văn tài lừng danh, những cây đa cây đề, những bậc lão thành, những người nổi tiếng trong lĩnh vực văn chương nghệ thuật.

Viết xong "Hồ sơ lửa" - bộ tiểu thuyết hình sự dài nhất Việt Nam, ông như "hết pin". Đêm chỉ ngủ vỏn vẹn hai tiếng rồi dậy viết. Viết như thể chạy đua với tiếng kim đồng hồ, chạy đua với công việc làm báo hối hả thường nhật, chạy đua với chính mình để hiện thực giấc mơ thơ bé ngày nào...