Nghệ sĩ và “mốt” miệt thị ngoại hình

• Trách nhiệm xã hội của văn nghệ sĩ
• Nâng cao ý thức nghệ sĩ bằng cam kết có tính pháp lý
• Nghệ sĩ Việt và những "lỗ hổng kiến thức" khi xuất hiện trên sóng truyền hình

Xem hài kịch, chuyện lấy thân thể diễn viên ra làm trò không còn xa lạ. Kịch bản nhạt đến mức người biên kịch chỉ cố nhào nặn các nhân vật bị vẩu, móm, sứt môi, mắt lé, chân thọt, tay khèo... để chọc cười thô thiển.

Với trào lưu body-shaming (miệt thị ngoại hình), những diễn viên sở hữu vóc dáng lệch chuẩn như béo, lùn, gầy gò... cũng được coi là mấu chốt để cài cắm những pha chê bai, móc mỉa nhau. Giờ đây, những "miếng hài" rẻ tiền, nhẫn tâm thế này không chỉ xuất hiện ở sân khấu kịch mà còn tràn sang gameshow truyền hình.

Có thể nói ngày nay, cụm từ "nghệ sĩ chạy show" dần thay thế bằng "nghệ sĩ chạy gameshow". Khi các gameshow đủ thể loại từ ca hát, nhảy múa, diễn kịch, thử thách thực tế, đố vui... được dịp bùng nổ thì nghệ sĩ cũng được mùa làm ăn.

Diễn viên Mạc Văn Khoa thường xuyên bị đồng nghiệp đem ngoại hình ra... giễu.

Bạn Nguyễn Tiến Long (quận Gò Vấp, TP Hồ Chí Minh), một khán giả trung thành của màn ảnh nhỏ phải thốt lên: "Dường như gameshow đang trở thành sân chơi độc quyền của nghệ sĩ. Họ nắm hết các vai trò: từ giám khảo, MC đến thí sinh. Người có tên tuổi thì ngồi ghế nóng, nghệ sĩ mới nổi thì làm thí sinh".

Vậy nhưng ở những chương trình này, nghệ sĩ thi nhau trêu chọc rồi bình phẩm, dè bỉu ngoại hình của nhau. Trong chương trình "Người bí ẩn", nghệ sĩ hài Việt Hương, Trấn Thành, Trường Giang thi nhau "dìm hàng" nữ diễn viên Puka. Hết so sánh nhan sắc của Midu với Puka, nhóm nghệ sĩ còn lấy đôi chân của Puka ra làm trò cười. Trấn Thành bảo chân Puka không khác gì chân đàn ông, Trường Giang thì hỏi Puka "Hồi trước, em đá cho câu lạc bộ nào vậy?". 

Trước đây, Trấn Thành và nhiều nghệ sĩ khác không ngần ngại chọc Việt Hương là lùn có một khúc. Trong chương trình "Kỳ tài thách đấu", Trấn Thành cũng từng gây bão khi vô tư bình phẩm người của Hương Giang Idol "toàn mùi silicon".

Nạn nhân của "mốt" miệt thị ngoại hình không chỉ dừng lại ở phụ nữ mà còn có cả đàn ông. Chính Trấn Thành, Chí Tài cũng liên tục bị đồng nghiệp chê "mập như heo", "nọng hóa thạch". Mạc Văn Khoa, Anh Đức, Minh Dự có lẽ là người bị chê xấu nhiều nhất trên sóng truyền hình. Trong gameshow "Người ấy là ai", Mạc Văn Khoa bị một nam MC nổi tiếng liên tục chê bai ngoại hình nhằm chọc cười khán giả.

Những lời lẽ cợt nhã khiến Mạc Văn Khoa khó chịu đến mức phải gắt lên: "Sao anh lại cười phụt như thế?". Minh Dự thì luôn bị soi mói chuyện răng miệng. Vốn được mệnh danh là "thánh chửi", anh không ngại đốp trả chua ngoa khi bị diễn viên Minh Xù chê răng "nở nang" trong chương trình "Đùa như thật".

Ở "Người bí ẩn", ngay cả những người hỗ trợ diễn xuất cũng bị chương trình đem ra làm trò cười. Một anh chàng sở hữu thân hình quá khổ bị hóa trang lố bịch. Và anh nhanh chóng trở thành tâm điểm để dàn nghệ sĩ chế giễu. Thậm chí dàn nghệ sĩ nữ còn tỏ vẻ kinh hãi, tởm lợm khi anh chàng này mở miệng "thả thính" với các cô.

Bên cạnh nhiều khán giả dễ dãi, chấp nhận những pha hài như thế thì không ít người tỏ ra khó chịu, phản ứng gay gắt. Trước phản ứng này, nghệ sĩ phân bua rằng chuyện chế giễu, bình phẩm ngoại hình đồng nghiệp chỉ là chuyện "vui thôi mà". Nghệ sĩ bị chê cũng vui vẻ chấp nhận để chương trình thêm "xôm" thì mắc mớ gì khán giả khó chịu giùm họ. Chống chế trên chứng tỏ họ coi chuyện miệt thị ngoại hình người khác chỉ là chuyện bình thường, như trò đùa vô hại.

Đương nhiên, nạn body-shaming ở đâu cũng có, ta dễ dàng bắt gặp trong cuộc sống đời thường. Nhưng với nghệ sĩ - người truyền tải chân-thiện-mỹ đến công chúng, khi họ coi body-shaming như một thú tiêu khiển thì nó vô cùng nguy hiểm. Ranh giới giữa đùa vui với miệt thị vô cùng mong manh.

Họ không hiểu rằng điều này khiến cho hàng triệu khán giả xem đài, trong đó có không ít người sở hữu ngoại hình không chuẩn và những bạn khuyết tật cảm thấy bị xúc phạm, tổn thương và tự ti. Ca sĩ Phương Vy cho biết cô từng là nạn nhân của trò body-shaming. Sau khi sinh con, bị chê mập ú và da trắng quá mức, cô luôn tưởng tượng bản thân mình như một con lợn cạo. Đi kèm với ám ảnh đó, Phương Vy rơi vào mặc cảm, xấu hổ và tức giận. Cô cũng cho rằng rất hiếm người yêu cơ thể mình một cách tuyệt đối và mặc kệ những lời chê bai nhẫn tâm.

Miệt thị ngoại hình không khác gì một kiểu bắt nạt hội đồng, mà nguyên do nạn nhân bị bắt nạt là vì cái tội... xấu bẩm sinh hoặc khiếm khuyết không may (!?) Họ cảm thấy như đời mình bị bỏ đi, không có giá trị gì trong xã hội. Trong khi giá trị của một con người nằm ở rất nhiều nền tảng như tri thức, nhân cách, tài năng...

Đáng ngạc nhiên khi nhiều người chống chế rằng chê bai khiếm khuyết người khác chỉ vì muốn tốt cho nạn nhân. Nếu muốn tốt cho người khác thì cớ gì lại dùng thái độ cười cợt, giễu nhại như thế mà không phải là một lời động viên, khuyên bảo chân thành?

Trong chương trình "Người bí ẩn", đôi chân của Puka (thứ hai, từ trái sang) bị các nghệ sĩ chế giễu.

Ca sĩ Phương Vy bất bình: "Đầu tiên chúng ta cần hiểu rằng ngoại hình và sức khỏe của một người là hoàn toàn riêng tư và cá nhân. Và nếu nói là góp ý nhắc nhở thì lại hoàn toàn không cần thiết! Bởi vì mỗi chúng ta, hơn ai hết, đều biết rõ từng phân vuông cơ thể mình. Biết rõ mình chưa hoàn hảo ở đâu".

Chính thói xem trọng ngoại hình khiến giới nghệ sĩ không ngại dao kéo bất chấp ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng. Họ coi như có ngoại hình là có tất cả và "đẹp cũng là một dạng tài năng". Điều này tác động tiêu cực đến giới trẻ, những người coi họ là thần tượng. Do đó, không ngạc nhiên khi nạn miệt thị ngoại hình trở thành ám ảnh với gần 60% học sinh (theo khảo sát của thạc sĩ Nguyễn Hà Bích Vân tại TP Hồ Chí Minh).

Chê bai người khác cũng không kém gì hành động bất nhã để tự nâng mình lên. Họ không hiểu rằng ở đời không ai hoàn hảo, quan trọng là phải cố gắng phấn đấu không ngừng, mang lại điều tốt đẹp cho người, cho đời.

Tuy nhiên, những hành vi thiếu văn hóa này của nghệ sĩ lại được nhà đài nhiệt tình lăng xê, coi như miếng mồi câu khách béo bở. NSƯT Thành Lộc bảo lâu rồi mình không tham gia gameshow vì ở đó dần nhường chỗ cho những hành vi lệch chuẩn. Mùi kim tiền và sự giật dây của nhà sản xuất buộc nghệ sĩ phải làm trò gây sốc hòng tạo sự chú ý.

NSND Kim Cương bức xúc: "Nếu chúng tôi diễn trên sân khấu thì những hành động không hay chỉ có chừng mấy ngàn khán giả ngồi tại đó biết. Nhưng khi lên sóng truyền hình thì hàng triệu khán giả biết. Gameshow dần đưa những câu chuyện thiếu văn hóa, lệch lạc nhân cách vào tận phòng ngủ của mỗi gia đình". Đáng buồn là không hiếm nghệ sĩ bị chê bai lại thỏa hiệp với trò đùa lố bịch đó bằng cách cười trừ hoặc "té nước theo mưa".

Chính nạn nhân phải lên tiếng như một người chơi đã đáp trả rát mặt Việt Hương trong chương trình "Người bí ẩn". Khi Việt Hương châm chọc: "Chị ơi, nếu ra đường người ta hỏi chị sao béo vậy thì chị đáp lại ra sao?", người chơi trả lời rằng "Cho ăn guốc vào đầu" và lập tức vặn ngược: "Nếu Việt Hương bị chê lùn thì đáp lại ra sao?".

Nghệ sĩ là sứ giả của cái đẹp thì phải có những hành động đẹp. Đó không chỉ là hành động chuẩn mực khi làm nghề mà còn trong lối hành xử, lời ăn tiếng nói hàng ngày. Dù tham gia gameshow là để thi tài hay giải trí thì ở đó cũng có hàng triệu khán giả nhìn vào.

Đùa giỡn thì cũng phải văn minh và có mức độ. Bởi khiếm khuyết ngoại hình không đáng sợ bằng khiếm khuyết nhân cách.

Nhà văn trẻ Nguyễn Ngọc Thạch cho hay: "Mình gần như không bao giờ đem cơ thể người khác, đặc biệt là phụ nữ ra để mỉa mai, bình phẩm tìm vui, vì phụ nữ dù ngoại hình ra sao cũng phải được tôn trọng. Sống văn minh là không đem cơ thể người khác ra làm trò đùa. Vả lại chuẩn vẻ đẹp ngoại hình mỗi thời mỗi khác, ngay cả vẻ đẹp cũng là thứ phù phiếm không trường tồn mãi mãi, điều quan trọng nhất là vẻ đẹp tâm hồn".