Trở về

Tiếng bước chân lạo xạo trên sỏi nghe rõ dần, hình như… đang tiến về cuối dãy, nơi có buồng của nó. Thảng thốt, nó ngồi phắt dậy, chao ôi là mồ hôi, tứa ra từ chân, từ tay, từ tóc, loáng cái đã đầm đìa, nhớp nhúa bên trong bộ áo quần kẻ sọc, dù đêm vẫn lạnh lắm. Vậy là, trời ơi! Bu ơi, thầy ơi, con đi chết đây! Nó gào những tiếng rất khan, lồng ngực thắt lại rồi bị xé rách bởi ý nghĩ về sự khủng khiếp đang chờ nó trong ít phút nữa.

Khi những tiếng động đầu tiên vọng đến, nó dỏng tai nghe ngóng, hất tung tấm mền mỏng xuống khỏi bệ xi măng. Bên dưới, chiếc cùm vẫn gông cứng cổ chân phải. Lực bất tòng tâm, nó đành bó gối, chờ đợi…

Đêm qua, đêm trước hôm qua, rồi nhiều đêm về trước cũng thế. Cứ có tiếng động nào vọng tới lúc rạng sáng, là nó và những người cùng dãy đều bật dậy như thế. Mọi tiếng la hét, hay rên rỉ, khóc lóc thường khi bỗng im bặt, nhường chỗ cho cái tĩnh lặng đến lạ thường bao phủ khu biệt giam. Có yên lặng mới phân biệt được đâu là tiếng rít nơi cổng sắt, tiếng xâu chìa khóa to sụ luôn lách cách bên hông quản giáo Thành, hay chỉ là làn gió đêm hoặc tiếng sấm báo mưa.

Cứ thế, nó và những người khác ngóng hết đêm này qua đêm khác, bao năm tháng thật chậm trôi qua trong nỗi chờ đợi mỏi mòn. Đợi cái ngày mà không ai muốn xảy đến. Đó là ngày trả lại cuộc đời những thứ đã vay.

Chờ mãi, chờ mãi thì cũng tới hôm nay. Hẳn là âm thanh kia là tiếng mở cổng khu bị án tử hình, hẳn là tiếng bước chân đến lấy người đi thi hành án.

Thời gian đông cứng lại trong nỗi sợ hãi, ai sẽ được chọn cho đêm nay?

Bỗng nó sững lại, từ vô thức văng vẳng lời thầy Thành nói mấy hôm trước: "Đời người hữu sinh hữu tử, sống là gửi, thác là về với nơi khởi đầu, không tội lỗi, chẳng thị phi, bạn cùng cát bụi, mây gió, cỏ cây...".

Từ ngày nó vào đây, hàng ngày thầy Thành vẫn vào tận buồng thăm nó, hỏi han sức khỏe, ngồi lặng lẽ, kiên nhẫn nghe nó luyên thuyên đủ thứ chuyện. Từ chuyện đồng áng trên quê, đến chuyện học hành, yêu đương khi về Hà Nội… Tuyệt nhiên ông không đả động gì về nguồn cơn sự việc đã dẫn nó vào đây.

Nó hiểu là ông làm vậy giúp nó thỏa mãn nhu cầu giao tiếp, bởi vì sau khi ông rời đi, xung quanh nó chỉ là 4 bức tường với lỗ thông gió cao vút, bé toen hoẻn.

Đợt nó ốm nặng, ông gọi y tế đến tận buồng thăm khám, kiểm tra, rồi thuốc thang cho nó như với con cháu, người thân. Ông đưa cho nó mấy cuốn sách Phật pháp, bắt đọc rồi trả bài về những nội dung trong sách. Cứ vào thăm, kiểm tra phạm là ông lại hỏi nó lĩnh hội được đến đâu, có chỗ nào khó hiểu để ông giảng giải. Rồi ông dạy nó cách thiền định, gạt bỏ tạp niệm, chỉ chú tâm vào hơi thở vào, thở ra.

Hôm tóc nó dài, ông mang vào cái kéo, đưa nó ra khoảng sân phơi nắng trước cửa buồng giam, bảo ngồi yên để thầy cắt tóc cho. Nó cười buồn: "Con ở đây đợi chết thì làm đẹp cho ma ngắm hả thầy?". Ông phát vào vai nó khẽ gắt: "Cái thằng ăn nói linh tinh, lúc sống làm người đã không biết giữ cho đẹp, thì khi về với đất cố mà đàng hoàng!".

Bởi vậy không biết tự bao giờ, ông già quản giáo đã là chỗ dựa, người cứu rỗi, chữa lành cho cái linh hồn đang bấn loạn của nó, dẫu ông chẳng phải tu sĩ, linh mục, dù hàng ngày ông vẫn khoác trên người bộ quần áo mà tử tù như nó rất sợ...

Bây giờ, trong thời khắc cuối, những lời thầy Thành nói hôm ấy đã giúp nó thở được, nó từ từ mở mắt, chậm rãi nhìn bốn góc buồng tối mò, nơi mà nó hay ví là nhà chờ. Vậy là chỉ lát nữa thôi, nó sẽ ra khỏi nơi này. Vĩnh viễn. Nó thấy mình được giải thoát, nhưng không phải là cảm giác sổ lồng. Thấy đã khá hơn, nó gập tấm chăn lại cho phẳng phiu, đặt ngay ngắn dưới gối rồi ngồi nguyên đợi cánh cửa mở ra.

Phía ngoài có mấy người đang đứng chờ. Bước ra đến hè, nó hỏi thầy Thành rất khẽ: "Đêm nay con đi à?". Câu trả lời cũng thật khẽ, gần như là một tiếng "ừ", phát ra từ nơi cuống họng.

Nó ngoái lại chào rất to: "Ở lại khỏe mạnh nhá, tao đi!". Dãy buồng dài hun hút đáp lại nó bằng tiếng xì xầm khe khẽ.

Nó bước lầm lũi bên họ, con đường sỏi từ khu giam ra phòng làm thủ tục khá dài, cỏ gà bên đường vương chân nó ran rát.

Câm lặng, bỗng có tiếng rất quen thuộc với nó sau bao năm đợi thi hành án: "Thôi con ạ, cuộc đời có vay có trả, cố gắng lên. Ai rồi cũng có giờ phút cuối của mình, nên hãy để khoảnh khắc còn lại thật ý nghĩa!".

Nó len lén nhìn ông, qua ánh đèn cao áp gần chòi gác cao lênh khênh hắt xuống, nó thấy rõ trên khuôn mặt người quản giáo già là một nỗi buồn u uẩn, trĩu nặng. Với những gì ông đã làm cho nó và những người cùng hoàn cảnh như nó mấy năm ở đây chờ ngày mãn số, thì nó đoán việc phải đưa nó đi đêm nay chắc chắn chẳng vui thú gì, là "cực chẳng đã". Dẫu rằng nó đã nợ máu với cuộc đời này, hẳn là phải trả lại bằng chính cuộc sống của mình. Lẽ đời công bằng, sát nhân giả tử, nhưng là đồng loại, dẫn nhau đi chết, ai vui được đây? Hơn nữa, hoàn cảnh của nó, đáng trách nhưng cũng có điều đáng thương, phải nằm xuống khi đầu còn xanh, xấp xỉ tuổi con cháu ông, hẳn trong lòng người quản giáo già có những tiếc nuối, thương hại. Sai lầm trong cuộc đời thì ai cũng có thể mắc phải, chỉ là… tội của nó quá lớn, không có lựa chọn nào khác là phải cách ly vĩnh viễn khỏi đời sống xã hội…

Cái ao gần cổng khu biệt giam bì bõm tiếng ếch, thảng hoặc cá đuổi nhau quẫy đuôi tóe nước, mặt ao tạo lớp lớp hình tròn lan tỏa theo giọt mưa đêm hè.

Nó bỗng nhớ đến ao làng. Ngày trước ao làng nó rất rộng và trong. Bóng đa già phủ râm một góc. Đám trẻ trâu hè nhau trèo lên cành vươn ra rồi nhảy ùm xuống. Tiếng cười giòn tan trong làn nước xanh bắn tung tóe ấy đã theo nó suốt tuổi học trò. Mắt nó nhòe đi, quê xa chợt vụt hiện về với mái nhà cọ liêu xiêu, bu nó lụi cụi dưới chân đụn rơm cao, thầy thì xoay trần sao chè trong bếp. Khói rơm rạ, hương chè sao vừa lửa, mùi mồ hôi, thuốc lào của thầy quyện thành mùi quê. Cái mùi ấy dẫu sắp chết ngửi lại nó vẫn nhận ra quê. Trời ơi! Quê. Nó thầm gào trong óc. Quê nghèo trong miền ký ức sâu thẳm bỗng chốc dội về. Mấy năm xiêu bạt, chưa khi nào quê hương ám ảnh nó như thế. Ngày đỗ đại học, nó đã chạy ra ao làng, để nguyên quần áo nhảy ùm xuống mà bơi. Rồi hôm nó xách cái hòm gỗ rời cổng làng về Hà Nội học, bu nó tất tả chạy theo xe, đưa với theo túm cọ ỏm để đi đường ăn cho vui miệng. Vị chan chát, bùi bùi của cọ vẫn lẩn quất đâu đây.

*

Có khéo tưởng tượng lắm cũng chẳng thể hình dung rồi một ngày số phận nó dừng lại rồi kết thúc phía trong những song sắt. Con tạo xoay vần đã lôi nó từ giảng đường đại học vào đây.

Ngày ấy, cũng chưa xa xôi gì, nó miệt mài đèn sách, trong đầu chỉ có một tiếng trong veo: "Học đi, thành nghề rồi còn về quê đỡ đần thầy bu!". Nó theo ngành toán, nhiều đêm học muộn, những hằng số, ma trận, tích phân… theo nó vào giấc ngủ gục. Biết phận mình quê ra, tiền chẳng có nên trong lớp nó sống khép kín, chỉ dám len lén nhìn bọn cùng lớp đi xe đẹp, xài tiền bố mẹ như nước. Rồi nó mê mẩn trong câm lặng đứa ngồi bàn trên có đôi bím tóc thật ngộ. Ôi chao cái cảm giác yêu! Trái tim non bấn đã đập loạn nhịp mỗi khi người ấy quay xuống hỏi bài.

Chẳng biết từ khi nào, nó gán sự thánh thiện của cuộc đời này cho tình yêu ấy, con người ấy. Nhưng rồi một ngày, người ấy mang khuôn mặt bầm tím, bơ phờ đến lớp, cái tin cô ta bị vợ một đại gia túm tóc đánh ghen giữa phố loang ra. Với một thằng trai nhà quê mới ra còn đầy rụt rè, chân chất thì đây là cơn địa chấn. Nó thấy bị phản bội. Sau những vật vã trong câm lặng, nó biến thành người khác.

Rượu, thuốc lá, và các trò game online ban đầu cho nó sự nguôi ngoai, nhưng cũng làm nó quên dần đi những tháng ngày ôn thi cuối cấp đến bạc mặt, quên từng luống khoai, quả cà bu bán đi, chắt bóp từng cắc để gửi cho nó, việc học thôi chẳng nói làm gì. Những tháng sau, tiền cắm quán ngày càng nhiều, nó phát hoảng, lại còn tiền ăn, học phí, mà thầy bu nó thì nào có dư giả gì.

Đã thế lại còn đúng vào mùa bóng Euro, mấy thằng trong xóm trọ rủ nhau cá độ. Thâu đêm suốt sáng, chúng dán mắt vào điện thoại, chọn cửa, đặt kèo.

Nhà cái tổ chức cược bóng theo hình thức tín chấp, nghĩa là tạm ứng trước cho khách chơi một số điểm trong tài khoản cá độ, được thua từ điểm quy ra số tiền tương ứng. Bởi không phải "xuống tiền tươi" nên nó và lũ bạn càng chơi càng ham, được thì muốn thêm, thua muốn gỡ, bắt độ không có điểm dừng.

Rồi cái gì đến phải đến. Khi ôm một đống nợ vì thua độ, những thằng lạ hoắc, bặm trợn xăm trổ vằn vện đã tìm đến xóm trọ thúc nợ, bảo không trả sẽ bị xin tý tiết. Sau vài lần hứa hão, bị đánh thâm tím mặt mày, nó trốn sang chỗ thằng bạn trường khác để tá túc, cũng không dám đến lớp vì sợ bị chặn đường. Vậy mà bọn giang hồ xiết nợ vẫn lần ra, kéo đến chỗ trọ mới "tẩn" nó một trận thừa sống, thiếu chết.

Không dám báo về quê, mà nợ thì cũng không thể "bùng chạc". Quẫn trí, nó đã làm cái điều nó không bao giờ dám nghĩ đến - cướp xe ôm.

Chiều nhập nhoạng tối hôm ấy, nó dắt theo con dao nhọn, đeo khẩu trang, khoác ba lô, thất thểu đi bộ ra đường. Phía trước là một bến xe, nó biết ở đó luôn có những người lái xe ôm chờ khách.

Quan sát một hồi, nó tìm đến một bác tài đã luống tuổi, bảo chở lên Sóc Sơn. Nơi ấy nó đã từng đến một lần trong chuyến picnic của lớp, nên biết rõ có nhiều đoạn đường vắng chạy giữa rừng phòng hộ. Bác tài nhìn nó từ đầu tới chân. Vẻ mặt hiền lành sau lớp kính cận, không có nét gì "hổ báo" của người khách, khiến ông không chút nghi ngại.

Trời sầm sập tối, chẳng mấy chốc trên đường chỉ còn vệt sáng đèn pha chiếc xe nó đang ngồi. Gió ù ù bên tai, trong lòng nó rộn ràng bao suy nghĩ. Thú thật nó rất sợ, nỗi sợ không cụ thể là gì nhưng chỉ biết là rất sợ. Có tiếng nói từ đâu văng vẳng, bảo nó nên dừng lại, đừng có làm điều khủng khiếp ấy… Nhưng rồi hình ảnh những trận đòn xiết nợ của đám côn đồ bỗng ùa về chật óc. Mắt nó rực lên như có lửa. Nếu cướp được cái xe này bán cũng được mấy chục, trả đỡ đi.

Đúng lúc ấy, xe đã tới đoạn đường quanh co, nó dáo dác nhìn tứ phía. Trời đất và cây cối bên đường đã hòa vào làm một. Không gian đen kịt. Trên con đường núi dường như chỉ còn nó và bác tài già. Nó vòng tay ra sau lưng rút con dao nhọn, dí vào sườn ông già yêu cầu dừng xe.

Bác tài giảm tốc độ, cho xe áp vào lề đường. Bất ngờ ông xoay người, nện một cùi chỏ như trời giáng vào mặt nó khiến cái kính cận vỡ tan, nó choáng váng, thiếu chút nữa thì gục hẳn. Chiếc xe đổ nghiêng, nó bật ra sau loạng choạng. Sau một giây trấn tĩnh, nó xông đến tính dựng chiếc xe lên, nhưng ông già rất nhanh đã nhảy ra khỏi chiếc xe đổ, co chân đá tiếp một phát trúng bụng khiến nó ngã bệt. Thấy tên cướp nhãi ranh đã dính đòn đau, ông già có vẻ chủ quan, nhào tới để bắt mà không tính đến con dao đang trong tay nó.

 Chẳng kịp nghĩ ngợi nhiều, đúng lúc ông cúi xuống nó xỉa dao ngược lên. Cú đâm trúng cổ, ngập cán, dòng máu nóng phụt xối xả vào mặt nó. Người lái xe khựng lại, ôm cổ rồi rũ xuống, sau vài cái nấc, ông dần bất động.

Nó nhìn quanh, trên đường vẫn không một bóng người. Hoảng hồn, nó dựng chiếc xe máy lên, nổ máy rồi phóng như ma đuổi theo chiều ngược lại…

*

"Giết người - cướp tài sản", đợi nó là một bản án nghiêm khắc. Phiên tòa đông nghẹt. ở một góc xa, bu nó nấc lên từng chặp bên bờ vai hom hem của thầy, chòm râu bạc thẫn thờ. Nó cũng đã hình dung được kết cục phải nhận cho một giây quá khích, nhưng khi lời tuyên án vang lên, chân nó nhũn ra. Vịn chặt vành gỗ níu cho thân khỏi sụp xuống, nó cố ngoái về phía thầy bu, ánh mắt tuyệt vọng như van vỉ: "Bu ơi cứu con!". Ngày xưa mỗi khi bị bắt nạt, nó thường mách bu, nép sau bu nó thấy an toàn. Nhưng giờ, nó đã thành người lớn, đã trượt ra ngoài vòng tay bảo vệ của thầy bu, phải tự chịu trách nhiệm về cuộc đời mình. Nó chợt thấy thầy nó luống cuống nhìn con trong đôi mắt kèm nhèm ậng nước, còn bu chết lặng trên tay bà dì… Vậy là niềm hy vọng của cả dòng họ đã tan như bong bóng ngày mưa. Phiên tòa kết thúc, nó cúi đầu lặng lẽ bước lên xe bịt bùng về trại tạm giam.

*

"Cháu vào còn có ngày ra, chung thân thầy ở ngôi nhà trại giam", chẳng hiểu câu vè ấy từ đâu ra, nhưng cánh quản giáo trẻ đã thuộc nằm lòng.

Trong nghề canh tù, hãi nhất là phải "ôm" mấy chú chuẩn bị "đi tầu suốt". Với thường phạm, cải tạo tốt sớm được ra, nên bảo ban còn dễ. Đằng này, tử tù còn gì để mất. Sống trong môi trường cách ly, luôn căng thẳng chờ ngày mãn số, phần lớn bị sang chấn tâm lý. Đêm, họ thức đợi một tiếng gọi cửa, đợi chán thì gào khóc, la hét, cười sằng sặc. Ngày thì ngủ vùi lấy sức đợi đêm sau. Chỉ cần nghĩ đến lúc bị người ta buộc tay vào giường, lấy ven cho liều độc dược kết thúc sự sống, trước đây là đưa ra pháp trường xử bắn, là nhiều anh chịu không thấu, thôi thì "đi" trước còn hơn.

Số khác thì tìm cách đào tường, bẻ song, may ra còn có cơ sống… thành thử quản giáo luôn căng như dây đàn. Chống trốn, tự sát là nhiệm vụ thật nặng nề của họ.

Đã gần 10 năm Trung tá Thành được Ban giám thị phân công trông coi dãy K nơi giam phạm nhân bị án tử hình. Lựa chọn ông vào việc này, bởi để quản lý những người ít nhiều đều đang trầm cảm hay sang chấn tâm lý, cần phải có những cán bộ lão luyện, tinh thông nghiệp vụ giam giữ, cải tạo phạm nhân. Hơn cả là nhiệt huyết với công việc và khả năng cảm hóa con người.

Những đêm dãy K náo động tiếng la hét, ông Thành chạy đôn chạy đáo kiểm tra. Ban đầu, tiếng nạt nộ ngoài cửa khiến phạm im chốc lát, nhưng chỉ được vài phút, những tiếng gào rú bản năng lại rộ lên. Về sau ông hiểu ra, tử tù thiếu môi trường giao tiếp, quanh quẩn cả ngày chỉ nghĩ đến cái chết, khủng hoảng tâm lý là đương nhiên. Phải làm gì cho những linh hồn tội tình ấy? Dù cho bàn tay họ đã vấy máu đồng loại lúc ở ngoài, nhưng trước bức tường biệt giam xám xịt, họ vẫn hiện hữu là những con người, với đủ nét khắc khổ, cô đơn đến tột cùng. Nhưng đến với họ cũng không dễ, họ sẽ chẳng tin ông đâu, nếu điều ông nói giống như sách vở, hay chỉ là lời hỏi han sáo mòn.

Họ cần điều khó làm hơn nhiều, đó là một sự chia sẻ, cảm thông, vỗ về chân thành đi ra từ trái tim của người quản giáo.

Tình thương yêu đồng loại lớn hơn hết thảy mọi giáo lý, tín điều, quy định. Sức cảm hóa từ tấm lòng chân thành mong muốn mang lại điều tốt đẹp cho người khác, chính là chìa khóa để ông mở cửa trái tim tử tù, để đi vào tâm hồn bấn loạn của họ và từng bước chữa lành những tổn thương, giúp họ được khuây khỏa, thanh thản, bình tĩnh chờ đón những điều gì là tất yếu phải đến với số phận của mình.

Từ trái tim sẽ đến được trái tim, ông Thành tin vào điều ấy và bắt đầu điều mình nghĩ từ chính chiếc kéo cắt tóc đơn sơ.

Ngày lại ngày, từ những việc làm nhỏ nhất, ông từng bước thiết lập được những mối giao cảm kỳ lạ với tử tội. Trong mắt họ, ông không chỉ như bà con thân thích, mà lớn hơn, là  người cứu rỗi, đem lại cho họ sự bình an cuối cùng.

*

Nó lặng lẽ cúi xuống xỏ đôi tất chân. Không biết ai đã mách nó phải làm điều ấy để khi cải khỏi mất xương. Hội đồng thi hành án im lặng, tôn trọng cử chỉ yêu mình cuối cùng nó có thể làm.

Rồi không gian đặc quánh lại, khi nó được phép nói lời cuối. Nó đã dành thanh âm cuối cùng của một kiếp người cho lời hát quê. Tiếng hát xoan trong trẻo của nó vút lên trong đêm thanh, kể về miền quê xa, nơi có những cánh cò chớp trắng tuổi thơ của nó, nơi có những mùa cọ ỏm, có thầy bu lụi cụi trên đồng…

Khi ấy có những giọt nước mắt nuốt vội vào trong, nhưng nó không để ý.

Ngoài kia trời đã tang tảng sáng…