Bình yên Bích Đầm

Trên đường độc đạo ven biển đến viếng mộ Nghĩa trang liệt sĩ đảo Bích Đầm ở cuối cụm đảo Hòn Tre, Trung tá Phùng Văn Thành, Chính trị viên Đồn Biên phòng Bích Đầm giới thiệu khá rành mạch: “Theo các cụ cao niên thì tên Bích Đầm xuất phát từ nước biển xanh màu ngọc bích quanh năm trầm lắng. Còn làng chài hình thành từ lâu do ngư dân thấy biển đẹp và êm nên lưu trú, dần dần nhiều người đánh cá chọn định cư nên thành làng. Ở đây có đình làng từng được các đời vua sắc phong sáu lần như Tự Đức năm 1442, Khải Định năm 1887…; được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh năm 2012. Trong khuôn viên đình có cây bàng trên 150 tuổi, được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận Cây Di sản năm 2024”.

Nghĩa trang liệt sĩ đảo Bích Đầm có năm ngôi mộ, trong đó, một mộ tập thể năm liệt sĩ quê ở tỉnh Bình Định và Phú Yên nhưng có hai người chưa xác định danh tính và một người chỉ biết tên. Đây là các cán bộ, du kích địa phương đã anh dũng chiến đấu, hy sinh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp để bảo vệ hòn đảo xa nhất của vịnh Nha Trang như liệt sĩ Nguyễn Thuẩn, liên lạc thị xã, hy sinh ngày 10/4/1948 lúc mới 18 tuổi; trưởng thôn Võ Văn Trọt hy sinh ngày 6/4/1949 ở tuổi 35…

Anh Thành chia sẻ: “Mỗi lần đoàn khách ra thăm đơn vị, tôi đều gợi ý đến thắp nhang các liệt sĩ để tri ân, nhớ ơn những người bảo vệ đảo nhằm lan tỏa tình yêu quê hương, góp phần nuôi dưỡng tâm hồn cho các bạn trẻ. Đây cũng là một trong những hoạt động giáo dục cán bộ, chiến sĩ về trách nhiệm với đất nước và đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc”.

Trên Bích Đầm có hải đăng Hòn Lớn xây dựng năm 1890, cao hơn 100 mét so với mặt nước biển, được xếp vào top 5 ngọn hải đăng lâu đời nhất Việt Nam. Với tháp đèn kết cấu bê tông cốt thép, dạng hình khối tròn cao 16 mét, hiệu lực ánh sáng 26 hải lí, tương đương 47km. Trải qua 135 năm, dù nắng gió, mưa bão khắc nghiệt hay chiến tranh tàn phá, hải đăng Hòn Lớn vẫn kiên gan bền bỉ làm nhiệm vụ soi đường, chỉ lối cho tàu thuyền trong vịnh Nha Trang và lân cận cập bến an toàn, bảo đảm an ninh hàng hải trong khu vực. Những năm gần đây, “mắt biển” này thu hút nhiều du khách, nhất là bạn trẻ muốn khám phá, trải nghiệm leo núi (khoảng 4km), thưởng ngoạn vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ của núi, rừng và biển xanh.

Thời điểm này Bích Đầm vẫn chưa có điện lưới, hàng ngày sử dụng điện từ máy phát bốn tiếng đồng hồ. Thế nên, một số chế độ như sinh hoạt, đọc báo phải tranh thủ lúc trời còn sáng. Hơn 21 giờ, máy phát điện phục vụ quân - dân trên đảo tạm ngưng hoạt động, Bích Đầm chìm trong màn đêm giữa biển khơi, thấp thoáng vài tia sáng mỏng manh từ ngọn hải đăng mơn man trên ngọn sóng. Chúng tôi ngồi trò chuyện trong làn gió thổi từng cơn len qua những tán cây và dốc đá, thỉnh thoảng có tiếng vọng của các ngư dân ở làng chài đang uống rượu sau một ngày lênh đênh trên biển.

Tôi nhớ lúc chiều, khi anh Thành đưa tôi dạo quanh làng chài gặp ông Nguyễn Minh Tuy, Tổ trưởng Tổ dân phố Bích Đầm. Theo ông Tuy, tổ này có 210 hộ gia đình với 867 nhân khẩu. Trên diện tích rộng hơn 250 héc-ta nhưng không chợ, không ô tô, vài chiếc xe máy nên nhịp sống luôn bình lặng, người dân chủ yếu đánh bắt hải sản ven bờ. Nhận thấy nơi đây có tiềm năng nên đầu tháng 3/2025, UBND thành phố Nha Trang phê duyệt Đề án phát triển du lịch cộng đồng theo hướng xanh, bền vững.

Cùng với đó là hàng loạt nội dung phải tiến hành về hạ tầng kinh tế - xã hội như đường sá, điện chiếu sáng, nước sinh hoạt, công trình công cộng, tôn tạo di tích lịch sử - văn hóa… Và khi Đề án phát triển đúng lộ trình sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến an ninh trật tự, lúc ấy nhiệm vụ của người lính quân hàm xanh nặng nề hơn?

Bây giờ, tôi bộc bạch ý nghĩ ấy thì anh Thành trả lời ngay: “Trước đây, thu nhập của người dân Bích Đầm còn thấp so với mặt bằng chung của thành phố Nha Trang bởi nguồn sinh kế chính là đánh bắt thủy sản ven bờ, buôn bán nhỏ. Qua khảo sát trên 94% hộ dân ủng hộ mô hình du lịch cộng đồng nhằm tạo cơ hội khai thác tiềm năng và phát triển kinh tế bền vững, lâu dài. Được như thế chúng tôi càng mừng vì đời sống bà con ổn định, các bố mẹ trẻ không phải gửi con cho ông bà để vào bờ kiếm việc làm. Từ lâu, mỗi người dân ở đây là một chiến sĩ Biên phòng nên chúng tôi không lo ngại gì, thậm chí nếu lượng du khách nhiều hơn so với đề án và nhu cầu nghỉ dưỡng dài ngày tại các homestay tăng cao”.

Nếu người dân bám trụ đảo làm dịch vụ du lịch thì bộ đội càng không thể rời đi mà phải đồng hành cùng bà con trong quá trình mở ra hướng kinh doanh mới này. Dù hiện nay, một số thanh niên muốn tìm kiếm những thú vui, hưởng thụ cuộc sống đủ đầy nhưng với người lính, họ vẫn tạm gác bao nỗi riêng tư để hiện thực hóa ước mơ và hoàn thành tốt việc chung.

Như Thượng úy Hoàng Duy Minh, sinh năm 1997 tại xã Yên Khánh, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định (nay là xã Ý Yên, tỉnh Ninh Bình). Tháng 2/2016, Minh tình nguyện nhập ngũ vào Sư đoàn 10, Quân đoàn 3. Năm sau, Minh đăng ký thi và may mắn đủ tiêu chuẩn vào Học viện Biên phòng. Tháng 8/2021, Minh tốt nghiệp ra trường, được điều về đảm nhiệm Trạm trưởng Trạm Kiểm soát Đồn Biên phòng Bích Đầm.

Bốn năm đóng quân trên đảo này, người thân của Minh chưa có điều kiện ra thăm nhưng bạn bè đã một lần đến. “Đó là một số đồng chí nhập ngũ cùng đơn vị, sau khi hoàn thành nghĩa vụ đăng ký xuất khẩu lao động. Các bạn về nước, biết tôi ở Bích Đầm đã ra thăm. Tôi giới thiệu với họ tham quan các công trình, di tích lịch sử văn hóa như: Nghĩa trang liệt sĩ, đình Bích Đầm, chùa Bích Sơn, miếu An Thanh, bia tưởng niệm “Tây Sơn triều - Lê Gia tứ kiệt”, hải đăng Hòn Lớn… cùng cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, trong lành nên ai cũng thích.

Tuy nhiên, khi biết ở đây không có điện lưới nên nước đá cũng phải chuyển từ đất liền ra, tối ngủ không có máy lạnh hay quạt, ăn uống chỉ vài quán gia đình với vài món…; nói chung là thiếu các tiện nghi so với đất liền, đến chiều các bạn tranh thủ rời đảo. Tôi không buồn vì điều đó, ngược lại luôn cảm thông với các bạn”. Tôi tin lời Minh khi biết dù xa gia đình cả ngàn cây số, cách trở đi lại nhưng Minh chưa bao giờ có ý định xin chuyển công tác gần nhà hoặc đến đơn vị khác thuận tiện hơn.

Không độc thân như Minh, Đại úy Hoàng Tuấn Anh, Phó Đồn trưởng Đồn Biên phòng Bích Đầm phải tính toán nhiều thứ cho vợ con. Năm 2011, Tuấn Anh thi vào Học viện Biên phòng. Sau bốn năm rèn luyện, người con của xã Quảng Tiên, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình (nay là xã Nam Ba Đồn, tỉnh Quảng Trị), được điều về Biên phòng tỉnh Khánh Hòa. Sau đó anh cưới vợ là cán bộ Nhà nước công tác ở một cơ quan tại phố biển Nha Trang.

Tuấn Anh kể: “Đầu năm 2025, tôi được điều ra đảo Bích Đầm. Sau đó, sáp nhập tỉnh Ninh Thuận và Khánh Hòa, vợ tôi phải chuyển nơi làm việc cách Nha Trang gần 60km. Trước ở đất liền thì gần, giờ ra đảo xa lại càng xa. Bình thường, nếu không vào lúc cao điểm hoặc trực chỉ huy, hai tuần tôi tranh thủ về nhà một lần. Tuy có vất vả, cách trở nhưng tôi không có ý định xin chuyển đơn vị khác. Có sống cùng người dân mới thấu hiểu bà con còn nhiều khó khăn cần mình hỗ trợ, giúp đỡ”.

Bao giờ cũng vậy, người lính luôn chăm lo, bảo vệ và đồng hành cùng nhân dân trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Mai này, khi Bích Đầm trở thành điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn, các anh Phùng Văn Thành, Hoàng Tuấn Anh, Hoàng Duy Minh… sẽ chuyển về đơn vị khác tiếp tục nhiệm vụ. Thay các anh, sẽ có thế hệ kế tiếp chung sức với bà con xây dựng “viên ngọc bích” trong vịnh Nha Trang phát triển. Và tình đoàn kết quân dân càng thêm bền chặt để bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc; bảo đảm vẻ đẹp bình dị của Bích Đầm luôn yên bình, tỏa sáng.