Armenia-Azerbaijan kí thỏa thuận hòa bình ở Nhà Trắng

Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan và Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev ngày 8/8 (giờ địa phương) đã cùng tới Nhà Trắng để gặp mặt, sau đó kí kết một thỏa thuận hòa bình do Mỹ bảo trợ để chấm dứt hoàn toàn xung đột liên quan đến vùng lãnh thổ Nagorno-Karabakh và các vấn đề khác, New York Times đưa tin.

Nội dung chi tiết của thỏa thuận chưa được công bố. Tổng thống Trump gọi đó là "cuộc gặp lịch sử giữa Armenia - Azerbaijan". "Giờ họ đã là bạn, và họ sẽ là bạn trong một thời gian dài. Các ông sẽ có mối quan hệ tuyệt vời, nếu không, hãy gọi cho tôi và tôi sẽ giải quyết", ông Trump nói.

Theo hãng tin DW, trọng tâm của thỏa thuận giữa Armenia và Azerbaijan là việc thiết lập một hành lang thương mại nối từ Azerbaijan qua lãnh thổ Armenia vào Nakhichevan, một vùng lãnh thổ thuộc Azerbaijan nhưng nằm ngăn cách với Baku bởi một dải đất thuộc Armenia. Ông Trump cho hay, hành lang này được đặt tên là "Hành lang Trump vì Hòa bình và Thịnh vượng Quốc tế".

Ông Trump tin tưởng Armenia và Azerbaijan sẽ chứng kiến "sự phát triển cơ sở hạ tầng đáng kể từ các công ty Mỹ". "Họ rất mong muốn thâm nhập vào hai quốc gia này. Và họ sẽ chi rất nhiều tiền, điều này sẽ mang lại lợi ích kinh tế cho cả ba quốc gia chúng ta", ông Trump nêu rõ.

Về phần mình, Tổng thống Azerbaijan Aliyev tuyên bố: "Hôm nay chúng ta đang viết nên một trang sử mới vĩ đại", đồng thời cám ơn Tổng thống Trump vì đã mang lại "hòa bình" cho khu vực Kavkaz.

Thủ tướng Armenia sau đó mô tả thỏa thuận với Azerbaijan giúp "mở ra một chương hòa bình" và gọi đây là thành công "cho các quốc gia và khu vực của chúng tôi". Ông Pashinyan đồng thời ca ngợi Tổng thống Trump là "chính khách có nhiều di sản và là người gìn giữ hòa bình".

Căng thẳng giữa Armenia và Azerbaijan đã kéo dài nhiều thập kỉ xung quanh các vấn đề về Nagorno-Karabakh và hành lang kết nối giữa Azerbaijan với Nakhichevan.

Trong đó, vùng Nagorno-Karabakh thuộc Azerbaijan, nhưng là nơi sinh sống của người gốc Armenia và do lực lượng thân Armenia kiểm soát từ những năm 1990, đã chứng kiến cuộc xung đột đẫm máu làm gần 5.000 người chết từ tháng 9 đến tháng 11/2020 giữa Azerbaijan và Armenia.

Tháng 11/2020, Nga môi giới thành công thoả thuận ngừng bắn, rồi triển khai lực lượng gìn giữ hoà bình đến khu vực. Theo thoả thuận, Armenia trao trả các phần lãnh thổ mà Azerbaijan giành được trên thực địa, song vẫn được bảo lưu quyền kiểm soát phần lớn vùng Nagorno-Karabakh.

Tuy nhiên, ngày 19/9/2023, Azerbaijan một lần nữa tiến hành chiến dịch tấn công phe ly khai thân Armenia tại Nagorno-Karabakh, bất chấp sự hiện diện của lực lượng gìn giữ hòa bình Nga.

Đến ngày 20/9/2023, chiến sự nhanh chóng chấm dứt nhờ một thỏa thuận khác cũng do Nga làm trung gian, trong đó, lực lượng ly khai ở Nagorno-Karabakh chấp nhận giải tán và giải giáp vũ khí. Azerbaijan sau đó đưa lực lượng vào kiểm soát khu vực; còn Armenia ngỏ ý chấp nhận công nhận Nagorno-Karabakh của Azerbaijan với một số điều kiện nhất định.

Thời gian qua, lãnh đạo Armenia-Azerbaijan từng gặp gỡ để tìm kiếm khả năng kí kết một thỏa thuận hòa bình lâu dài về các vấn đề còn mâu thuẫn, nhưng chưa đạt tiến triển. Từ sau khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Trump nhiều lần khẳng định ông sẽ thúc đẩy lãnh đạo Armenia-Azerbaijan sớm đạt thỏa thuận hòa bình.