Phim về giới lao động bình dân "lên ngôi"

Với chủ đề "Ngân hà rực rỡ", giải thưởng Cánh diều Vàng được ví là nơi tỏa sáng của những cống hiến không ngừng cho nền điện ảnh Việt Nam. Năm nay, lần đầu tiên Ban tổ chức công bố "Bức tường danh vọng" tôn vinh các nhân vật, tác phẩm điện ảnh uy tín, tài năng của nước nhà. "Bức tường danh vọng" với 433 ngôi sao, đại diện cho 107 tác phẩm tiêu biểu, 297 cá nhân xuất sắc là các tác giả, nghệ sĩ, diễn viên, người làm phim và 29 nhà điện ảnh gạo cội của nền điện ảnh Việt Nam. Ngoài ra, Ban tổ chức vinh danh 11 cá nhân gắn bó và đóng góp cho thành công của giải thưởng 20 năm qua.

Với 157 tác phẩm/ công trình tham dự ở các hạng mục, giải thưởng Cánh diều Vàng 2023 được đánh giá là khá xôm tụ, cho thấy sự sôi động của điện ảnh Việt sau một thời gian dài ảnh hưởng bởi dịch bệnh COVID-19. Chung cuộc, Công trình nghiên cứu lý luận phê bình điện ảnh xuất sắc thuộc về Công trình "Nghệ thuật viết kịch bản, phim truyện truyền hình" của PGS.TS Đỗ Lệnh Hùng Tú. Hạng mục Phim Khoa học xuất sắc thuộc về "Hố đen" (đạo diễn Trịnh Quang Bách). Phim Tài liệu xuất sắc thuộc về "Bẫy" (Trung tâm sản xuất và phát triển nội dung số, Đài Truyền hình Việt Nam). Phim hoạt hình xuất sắc "Nguồn cội" (đạo diễn Phùng Văn Hà). Phim ngắn xuất sắc nhất "Dưới đáy hồ" (đạo diễn Đinh Phạm Quốc Bình). Nam/Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất thuộc về Vĩnh Sơn (phim "Đấu trí") và Đan Lê (phim "Anh có phải đàn ông không?"). Diễn viên nam/ nữ phụ xuất sắc phim điện ảnh thuộc về Phạm Huỳnh Hữu Tài (phim "Hạnh phúc máu") và NSƯT Hạnh Thúy (phim "Tro tàn rực rỡ"). Hạng mục Diễn viên triển vọng trao cho Thanh Tuấn (phim "Bình minh phía trước").

Thể loại phim truyện điện ảnh và phim truyền hình vẫn luôn nhận được sự quan tâm lớn của khán giả qua mỗi kỳ liên hoan phim (LHP). Giải thưởng "Phim truyện nhựa xuất sắc nhất" đã vinh danh bộ phim "Tro tàn rực rỡ" (đạo diễn Bùi Thạc Chuyên). Giải thưởng Cánh diều Bạc thuộc về 2 phim "Nhà bà Nữ" (đạo diễn Trấn Thành) và "Con Nhót mót chồng", Bằng khen được trao cho các phim "Em và Trịnh", "Mười - Lời nguyền trở lại". Cùng với đó, giải thưởng "Nam/Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất" thuộc về Thái Hòa và Thu Trang (phim "Con Nhót mót chồng"). Diễn viên Thái Hòa còn giành cú đúp với giải "Nam diễn viên chính xuất sắc nhất" phim truyền hình cho vai Mô (phim "Mẹ Rơm").

Ở giải thưởng Cánh diều Vàng 2023, không hẹn mà gặp, phần lớn những bộ phim được vinh danh ở những thứ hạng cao đều có nội dung là cuộc sống của tầng lớp người bình dân, lao động nghèo. Họ có thể là những người phụ nữ sống ở một làng quê sông nước miền Tây trong "Tro tàn rực rỡ". Hay là những người dân tần tảo lao động mưu sinh nơi đô thành ở "Nhà bà nữ", "Con Nhót mót chồng". Hoặc là những người nghèo khổ sống ở vùng núi xa xôi trong "Mẹ Rơm". Đây cũng phần nào cho thấy xu hướng đề tài mà đội ngũ những người làm điện ảnh cũng như truyền hình đang tập trung khai thác ở thời điểm này. Bởi ngoài những bộ phim tham dự Cánh diều Vàng, một số phim khai thác đề tài này cũng đã có được thành công như "Bố già" - phim điện ảnh mang về cho Trấn Thành doanh thu khủng hay phim truyền hình "Cuộc đời vẫn đẹp sao".

Tại hạng mục phim truyện điện ảnh, bộ phim "Tro tàn rực rỡ" (đạo diễn Bùi Thạc Chuyên) đã vượt qua những đối thủ nặng ký để đứng ở vị trí cao nhất. Được chuyển thể từ hai truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư là "Tro tàn rực rỡ" và "Củi mục trôi về", tác phẩm của Bùi Thạc Chuyên đã giành được 4 giải thưởng là Đạo diễn xuất sắc, Quay phim xuất sắc, Nữ diễn viên phụ xuất sắc và Phim truyện điện ảnh hay nhất. Trước khi vinh danh ở giải thưởng Cánh diều, phim từng giành giải thưởng "Khinh khí cầu vàng" tại LHP Quốc tế Ba châu lục, cũng như giải Vàng tại LHP quốc tế châu Á Đà Nẵng 2023.

Phim là bức tranh số phận của những người trong xóm Thơm Rơm - một làng chài miền Tây nghèo khó. Chuyện phim kể về chuyện tình ngang trái của hai cặp vợ chồng trẻ trong xóm nghèo. Dương phải cưới Hậu vì Hậu lỡ mang bầu trong khi anh luôn hướng về Nhàn - cô gái cùng xóm anh dành cả thanh xuân để yêu đơn phương. Nhàn lấy Tam nhưng sau một biến cố, hạnh phúc của họ cũng lụi tàn. Thời gian sau, căn nhà lợp lá của vợ chồng Nhàn - Tam liên tiếp bị phóng hỏa không rõ nguyên nhân. Phim phác họa bi kịch của một người vợ luôn sống trong sự thờ ơ, lãnh đạm của chồng cũng như nghịch cảnh của những người vợ sống cam chịu vì tình yêu. Bên cạnh bức tranh nội tâm của các nhân vật, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã khắc họa đậm nét cuộc sống của người dân miền Tây thông qua bối cảnh: những căn nhà mái lá tạm bợ, khu chợ hải sản, công việc ép chuối…

Bộ phim "Nhà bà Nữ" lại kể câu chuyện gia đình một thị dân làm nghề bán bánh canh cua nức tiếng Sài Gòn. Bị chồng phụ bạc trong quá khứ, bà Nữ buộc phải trở thành trụ cột kinh tế gia đình, một thân một mình nuôi 2 con gái và mẹ già. Với "Nhà bà Nữ", Trấn Thành tiếp tục khai thác cuộc sống, số phận, mối quan hệ tình thân, những mâu thuẫn thế hệ trong đời sống thị dân. Tương tự, bộ phim "Con Nhót mót chồng" cũng có bối cảnh là gia đình hai cha con ở một xóm lao động nghèo. Trong đó, chuyện phim tập trung vào gia đình ông Xỉn - một người cha nát rượu có cô con gái tên Nhót đã quá lứa lỡ thì. Mâu thuẫn cha con tích tụ qua những tranh cãi vụn vặt hàng ngày. Chìm đắm trong men rượu, ông Xỉn còn có nỗi buồn khi con gái vẫn chưa lấy được chồng. Nhân vật Nhót do Thu Trang đảm nhiệm là cô gái nói năng bỗ bã, tính cách bộc trực do trưởng thành trong môi trường sống phức tạp.

Tương tự, việc bộ phim "Mẹ Rơm" vượt qua các đối thủ để nhận về giải thưởng "Phim truyền hình xuất sắc nhất" tại Cánh diều Vàng 2023 là hoàn toàn xứng đáng và không nằm ngoài dự đoán của nhiều người. Ngay từ khi phát sóng những tập đầu tiên, "Mẹ Rơm" đã thu hút đông đảo khán giả màn ảnh nhỏ, buồn vui theo từng chặng cuộc đời của chàng Mô gù nơi xóm nghèo heo hút. Người đàn ông tàn tật, khốn khó và ngờ nghệch nhưng mang trong mình trái tim ấm áp nhân hậu đã đem lại những cảm xúc đặc biệt.

Chính khả năng nhập vai xuất sắc của Thái Hòa đã giữ vai trò quan trọng góp phần vào thành công của phim. Thái độ lăn xả trong từng vai diễn cũng đã mang về cho Thái Hòa cú đúp đặc biệt với danh hiệu "Nam diễn viên xuất sắc nhất" ở cả Phim điện ảnh và phim truyền hình. Nếu như ở "Con Nhót mót chồng" Thái Hòa hóa thân là ông Xỉn nát rượu, đánh mất mục đích sống sau khi vợ qua đời, thương con gái dù không thể bày tỏ thì ở "Mẹ Rơm" lại là anh Mô gù có tạo hình xấu xí với số phận bi đát, nghèo khổ nhưng là một người cha giàu tình yêu thương.

Có thể nói, không có đề tài hay/ dở mà quan trọng là những người làm phim khai thác mảng đề tài ấy như thế nào. Nhưng nhìn vào thực tế đời sống điện ảnh, truyền hình sẽ thấy đang có một xu hướng đi sâu vào phản ánh cuộc sống, số phận của những người dân bình dị, lam lũ. Hướng đi ấy ít nhiều mang đến thành công cho những người làm phim: niềm yêu mến của khán giả và sự ghi nhận của những người cùng nghề.

Đã từng có thời điểm, trong phim Việt xuất hiện nhiều bối cảnh nhà giàu sang chảnh với các nhân vật nam thanh nữ tú gắn liền với hàng hiệu, xe sang… Rõ ràng với một đất nước đang trong quá trình phát triển, đời sống đa số người dân ở mức trung bình thì câu chuyện phim đó trở nên xa lạ. Thoát ly khỏi những bối cảnh sang trọng, xa hoa, ống kính của nhiều đạo diễn tập trung hơn vào cuộc sống của những người lao động nghèo.

Những thước phim chân thực, kể những câu chuyện gần gũi với số đông khán giả đã nhận được sự đồng cảm sâu sắc. Khán giả dễ dàng chia sẻ hoặc có thể gặp hoàn cảnh, nỗi niềm của mình trong từng nhân vật. Ngoài ra, thông điệp ý nghĩa nhất ở những bộ phim về những phận người lam lũ dành cho đối tượng khán giả trẻ chính là sự lấp lánh tinh thần vượt khó vươn lên, tình cảm yêu thương chia sẻ giữa con người với con người…