Độc đáo xem phim bằng... tai
Phim âm thanh (audio movie) xuất hiện ở Việt Nam từ năm 2016 nhưng phải đến bây giờ, loại hình giải trí độc đáo này mới thu hút giới mọt phim lẫn mọt sách. Những tác phẩm văn học được tái hiện sinh động dưới hình hài của âm thanh, và cũng nhờ âm thanh, người nghe mường tượng nên những khung hình đẫm chất điện ảnh.
“Hùng ca sử Việt” và “Người kể chuyện phim” được xem là hai lá cờ đầu của dòng phim âm thanh. Kênh “Hùng ca sử Việt” do đạo diễn lồng tiếng Đạt Phi khởi xướng, ra đời năm 2016. Đến nay, kênh này đã sản xuất gần 300 audio movie với chủ đề xoay quanh trang sử vẻ vang của nước nhà. Có thể kể đến: “Rạch đôi sơn hà”, “Bạch tượng và nữ tướng”, “Anh hùng bán than”, “Lý Thường Kiệt đại chiến Như Nguyệt giang”, “Loạn tam vương”… Trung bình, mỗi bộ phim âm thanh thu hút hàng trăm ngàn lượt theo dõi.
Sinh sau đẻ muộn nhưng kênh “Người kể chuyện phim” cũng tạo dựng cho mình một chỗ đứng riêng khi ra mắt vào năm 2021. Thấy cậu ruột Đạt Phi chỉ chuyên chú làm phim âm thanh về sử Việt, Huỳnh Đại mong muốn phát triển audio movie sang nhiều lĩnh vực khác như tâm lý, trinh thám, kinh dị… Không ngờ gần 30 phim âm thanh của “Người kể chuyện phim” lại khiến thính giả thích thú đến vậy khi ekip ra mắt series “Trường hợp số 7”, “Ánh sáng và Bóng tối”, “Biên niên sử: Khải huyền”, “Tấm Cám - Cổ tích không phép màu”…. Mới nghe tập 1 “Trường hợp số 7”, thính giả Bùi Phạm Ngọc Xuân xuýt xoa: “Tối nằm nghe thấy tuyệt quá, chân thực đến nỗi tưởng mình chứng kiến trực tiếp câu chuyện luôn”.
Dù vậy, đến tận bây giờ, phim âm thanh vẫn là một khái niệm mới mẻ, gây tò mò với đại đa số công chúng. Để mọi người hiểu hơn về hình thức nghệ thuật này, buổi workshop chủ đề “Giải mã phim âm thanh” do kênh “Người kể chuyện phim” tổ chức đã diễn ra ngày 12/1 tại TP Hồ Chí Minh. Buổi trò chuyện có sự tham dự của anh Huỳnh Đại - nhà sáng lập kênh “Người kể chuyện phim” và diễn viên âm thanh Ngô Tấn Phát.
Theo các nhà chuyên môn, nếu hình ảnh là yếu tố chủ đạo của phim điện ảnh thì âm thanh là toàn bộ linh hồn của audio movie. Audio movie là cách thức tái hiện lại một bộ phim, câu chuyện hay áng văn dưới dạng âm thanh, giúp thính giả có thể hiểu được các tình huống diễn ra trong câu chuyện thông qua một trải nghiệm tiệm cận điện ảnh. Phim âm thanh hoàn toàn không có hình ảnh, chỉ có âm thanh trở thành kẻ dẫn đường giúp người nghe đắm mình vào câu chuyện, khơi dậy cảm xúc và trí tưởng tượng cho khán giả.
Về cơ bản, âm thanh trong audio movie có thể chia thành ba nhóm để đan dệt nên sản phẩm cuối cùng. Nhóm thứ nhất bao gồm các diễn viên âm thanh - những người tạo thành bộ khung xương cho audio movie. Họ hóa thân vào vai người dẫn chuyện, nhân vật chính, nhân vật phụ và quần chúng. Tùy theo định hướng nghệ thuật của tác phẩm và ý đồ kể chuyện của đạo diễn mà diễn viên sẽ điều tiết nhịp độ, hóa trang chất giọng để phù hợp với tác phẩm. Dàn diễn viên vào nhiều vai khác nhau giúp khán giả được sống trong bộ phim với cảm giác đa chiều, thực tế.
Nhóm thứ hai là các hiệu ứng âm thanh đặc biệt, có thể ví von nhóm này chính là phần da thịt của phim âm thanh. Trong đó bao gồm: Foley (tiếng động được tạo trực tiếp trong phòng thu như tiếng bước chân, tiếng hơi thở, tiếng lật sách, tiếng cửa mở…), Background sound (tiếng động nền tạo ra bối cảnh cho câu chuyện như tiếng xe cộ, tiếng chim hót, tiếng mưa rơi…). Nhóm thứ ba là âm nhạc. Âm nhạc được coi như trái tim của tác phẩm, giúp cảm xúc của người nghe được nâng tầm và thăng hoa trong mỗi phân đoạn cao trào, sâu lắng.
Để tái hiện được sự phức tạp của môi trường thực tế cũng như tăng dụng ý nghệ thuật, mỗi phân cảnh trong phim âm thanh sẽ sử dụng nhiều lớp âm thanh khác nhau, khéo léo phối trộn một cách tinh tế, để khán giả cảm thấy như trực tiếp trải nghiệm thế giới của tác phẩm qua đôi tai mình.
“Chúng tôi chuyển thể mỗi chi tiết của mạch truyện, dùng âm thanh để tái hiện cả một thế giới, giống như một bộ phim đang chạy trước mắt bạn. Điều đặc biệt là mỗi diễn viên đều đưa hồn vào nhân vật của mình, tạo ra một bức tranh âm thanh đa chiều, cho phép bạn không chỉ nghe, mà còn "nhìn" và "cảm nhận" từng khung hình. Vậy nên với mỗi tác phẩm được làm ra, chúng tôi tự tin rằng có thể thuyết phục được những đôi tai khó tính nhất” - Huỳnh Đại chia sẻ.
Chính vì sự công phu như vậy nên phim âm thanh hoàn toàn khác so với hình thức sách nói (audio book) hay kịch truyền thanh vốn chỉ nổi bật với giọng đọc, giọng thoại, nhạc nền.
Về cơ bản, phim âm thanh chuyển thể được nhiều thể loại từ trinh thám, kinh dị, tình cảm, tâm lý xã hội, viễn tưởng cho tới kỳ ảo. Thậm chí “Người kể chuyện phim” còn hô biến những quyển sách chuyên ngành có phần khô khan thành các tác phẩm vừa hài hước, giải trí vừa đảm bảo đầy đủ về mặt nội dung và kiến thức.
Điển hình như phim âm thanh “90-20-30” chuyển thể từ sách “90-20-30” về nghề PR- quảng cáo của tác giả "Sói Ăn Chay". Chỉ cần kịch bản gốc sở hữu một cốt truyện mạch lạc, cũng như hệ thống nhân vật rõ ràng thì ekip có thể biến những con chữ thành một thế giới âm thanh sống động. Tuy vậy, khi chọn kịch bản, nhà sản xuất không chỉ xét tới chiều sâu trong diễn biến và tình tiết, mà còn tập trung vào chiều sâu trong cách mà tác giả miêu tả thế giới, miêu tả hành động cũng như thể hiện nhân vật. Vì đây là những điểm sẽ được tô điểm trong phim âm thanh thông qua các hiệu ứng đặc biệt và nhạc nền.
Để truyền tải được toàn bộ nội dung câu chuyện chỉ nhờ vào âm thanh, nhà sản xuất phải chuyển thể toàn bộ mạch phim hay mạch truyện thành một kịch bản văn học công phu, giàu sức gợi và liên tưởng. Chính đặc trưng này biến audio movie trở thành mảnh đất màu mỡ đầy hứa hẹn để các tác phẩm văn chương một lần nữa hồi sinh và lan tỏa đến người đọc.
Nhà văn Đỗ Quang Vinh, người có nhiều đầu sách được chuyển thể thành audio movie như “Trường hợp số 7”, chia sẻ: “Tôi coi phim âm thanh là cơ hội để tác phẩm của mình đến được với nhiều người hơn. Bởi nhìn qua phim điện ảnh, nhiều bộ phim gây sốt đã khiến tác phẩm văn học được chú ý trở lại. Ngay như chính tôi là tác giả, tôi cũng ngạc nhiên khi các hiệu ứng của phim âm thanh khiến tác phẩm của mình trở nên sống động và cuốn hút hơn”.
Giữa cuộc sống ngày càng hối hả, audio movie dần trở thành loại hình giải trí ưa chuộng của người bận rộn. Ở bất cứ đâu và làm bất cứ việc gì, chỉ cần một chiếc điện thoại kết nối Internet, khán giả đều có thể “nghe phim”. Việc "xem phim bằng tai" không chỉ tiện lợi, kích thích tối đa trí tưởng tượng của người nghe mà còn là một trợ thủ đắc lực giúp người khiếm thị hay thị lực kém có cơ hội thưởng thức những bộ phim ấn tượng, xóa đi rào cản giữa họ và thế giới điện ảnh truyền thống.
Phim âm thanh trở thành mảnh đất đầy tiềm năng với các nhà sản xuất trong nước bởi mọi thứ đều chỉ mới bắt đầu. Theo khảo sát từ các nền tảng trực tuyến, hơn 85% khán giả cho biết họ sẵn lòng đón nhận thêm nhiều tác phẩm phim âm thanh trong tương lai vì sự mới mẻ và tính cảm xúc cao mà loại hình này mang lại. Sau khi được YouTube trao nút bạc vào năm 2021, đạo diễn Đạt Phi tiết lộ thời gian tới kênh “Hùng ca sử Việt” sẽ mở rộng chủ đề để đáp ứng nhu cầu khán giả. Còn Huỳnh Đại thì hào hứng: “Song song với việc đi tìm truyện phù hợp thì chúng tôi sẽ đặt hàng tác giả viết để tăng nguồn kịch bản đậm chất Việt. Hiện chúng tôi đang đặt hàng bộ “Thay lời người chết” do nhà văn Đỗ Quang Vinh thực hiện”.
