Cho dù ông là Nhà giáo Nhân dân, là nhạc sĩ Hoàng Kiều, giữ những chức vụ trọng trách như: Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam, Hiệu phó Trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh, giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật - nhưng tôi vẫn muốn gọi ông bằng từ “chú” như ngày xưa khi còn là học trò cũng như là lính dưới quyền ông ở Nhà hát Chèo Việt Nam.

Bà Chúa Muối tên thật là Nguyễn Thị Nguyệt Ảnh, sinh năm Canh Thân (1280). Thân sinh Bà Chúa Muối là cụ Nguyễn Đức Minh và cụ bà Tạ Thị Kiều. Cái tên Nguyệt Ảnh thật đẹp. Đẹp như thể ánh trăng rằm. Nhan sắc của nàng Nguyệt Ảnh có tiếng vang đến tận cung đình.

Nhà thơ Phạm Hầu là một trong 46 gương mặt xuất hiện trong công trình nghiên cứu thi ca đặc sắc “Thi nhân Việt Nam 1932-1941” của Hoài Thanh - Hoài Chân. Đáng tiếc, cuộc đời ngắn ngủi trên dương gian khiến sự nghiệp Phạm Hầu cũng chìm khuất theo năm tháng. Bây giờ, những ai nhớ đến nhà thơ Phạm Hầu vẫn thấy nhiều điều thú vị khi tìm hiểu về ông.

Nói đến Phú Thọ, nhiều người thường nhớ đến các di sản văn hóa phi vật thể như Hát Xoan và Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Đó là những giá trị văn hóa được thế giới thừa nhận và tôn vinh. Bên cạnh đó, còn nhiều làn điệu dân ca, nhiều câu hát giá trị khác nữa, mà hát Rang của người Mường là một điển hình.

Mùa hạ 2025, chúng tôi từ TP Hồ Chí Minh bay ra xứ Nghệ, vùng đất ngày nay bao gồm hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Trên dải đất hình chữ S, có lẽ xứ Nghệ là một trong những nơi xứng danh “địa linh nhân kiệt”, với bốn Danh nhân Văn hóa Thế giới là Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Lê Hữu Trác, Hồ Chí Minh, đồng thời từng phảng phất hình bóng đế đô thời Mai Hắc Đế và được vua Quang Trung chọn xây dựng Phượng Hoàng Trung Đô. Xứ Nghệ cũng đang chuyển mình mạnh mẽ thời đất nước tinh giản, sáp nhập,…

Có những con người sống trọn một kiếp đời để viết nên những bài ca cho dân tộc. Khi họ rời cõi tạm, lời ca vẫn còn ngân vang - như thể chưa từng khuất bóng. Đại tá, nhà thơ Tạ Hữu Yên (1927-2013) là một người như thế: người lính cầm bút, người thi sĩ bình dị, người kể chuyện cách mạng bằng thơ. Thơ ông không chỉ là những vần điệu, mà là lời chứng sống động về một thế kỷ đầy biến động và lạc quan của dân tộc.

Làng cổ Trung Tự xưa vốn là một phần của phường Đông Tác, một trong 36 phường của Kinh đô Thăng Long thời Lê, có thời gian thuộc đất làng Kim Hoa, thuộc tổng Tả Nghiêm, huyện Thọ Xương cũ. Dân cư chủ yếu sống ở xóm Trung Tự, chạy dọc đê La Thành. Còn khu đồng ruộng, ao hồ chính là khu tập thể Trung Tự hiện nay. Dân làng xưa sống bằng nghề làm ruộng, trồng rau. Một số mở hàng nhuộm, nhận hàng về chia sẻ cho dân Kim Hoa (Đồng Lầm) có thêm việc làm.

Ta đi dọc sông La hiền hòa lượn quanh chân núi Hồng Lĩnh về thăm Đồng Lộc, vào Quảng Bình dừng chân trước hang Tám Cô, di tích lịch sử đậm màu huyền tích.Về Thạch Hãn, dòng sông máu và hoa, lại ngược Thung Nưa đến với Truông Bồn…

Trong số những người góp phần xây nên diện mạo văn học quân đội và lĩnh vực xuất bản cách mạng nửa sau thế kỷ XX, nhà văn - biên tập viên Vũ Sắc là một gương mặt đặc biệt. Không nổi bật nơi bục danh vọng, không quen nói lớn, không tranh phần hơn thiệt, ông hiện diện thầm lặng mà thiết yếu như một mắt xích không thể thiếu trong cỗ máy sáng tạo của biết bao nhà văn, chiến sĩ cầm bút.

Có được cuộc sống hòa bình hôm nay, cả dân tộc ta đã phải đánh đổi bằng xương máu của nhiều thế hệ trong hai cuộc kháng chiến và đó chính là một “Bài ca” xúc động, thiêng liêng nhất lịch sử mà mãi mãi chúng ta không được phép lãng quên.

Là con rể của phố Hàng Bạc (Hà Nội), nhưng tôi đi bộ đội, chuyển ngành ra lại đi công tác các địa phương suốt nhiều năm nên hiếm khi được lang thang ngắm phố và không am tường lắm về cư dân trong phố này. Nghỉ hưu chừng một năm, vợ tôi bảo: “Tôi sẽ đưa ông đi dọc con phố, lần lần để ông biết cái phố phường nhà vợ ông như thế nào. Giờ rảnh rỗi rồi, ông còn khỏe, tranh thủ đi, kẻo sau lại hối tiếc”. Nghe bà xã nói có lý, tôi đồng ý ngay.

Giữa mảnh đất lửa Quảng Trị, nơi từng là ranh giới khốc liệt giữa hai miền Nam - Bắc trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, có một công trình ngầm đặc biệt trong lòng đất mang đậm dấu ấn trí tuệ, lòng dũng cảm và khát vọng sống mãnh liệt của con người: địa đạo Vịnh Mốc.

Những năm trước, cùng nhà thơ Vũ Từ Trang, chúng tôi hay đến con ngõ nhỏ nằm giữa phố Đội Cấn và phố Hoàng Hoa Thám. Trong ngõ này chúng tôi có những người bạn thân thiết như nhà thơ Nguyễn Phan Hách, nhà văn Phạm Ngọc Luật, họa sĩ Văn Sáng, cùng họa sĩ Hương Quân, người bạn gái của nhà thơ Phùng Quán. Và nhất là nơi đây còn có nhà văn Nguyễn Bản, một người bạn, một người anh mà chúng tôi rất kính trọng.

Ông là một người tài hoa, ông có thể vẽ tranh, chơi nhạc, làm thơ. Ông là một tiến sĩ triết học, từng giảng dạy qua 10 giảng đường đại học ở lĩnh vực mỹ học. Tôi hỏi, ông muốn là ai nhất trong rất nhiều danh xưng như thế. Ông chỉ cười, đơn giản chỉ là Thế Hùng thôi.

Một ngày đầu tháng Ba, tôi bàng hoàng khi nhận tin nhà văn Lục Mạnh Cường đã ra đi. Dẫu biết "đời người như bóng chớp, có rồi không"(*), nhưng tôi vẫn không tin con người đầy nhiệt huyết, với cơ thể cường tráng như một chú gấu rừng mà nhà văn Cao Xuân Thái từng yêu mến ví von đã rời xa cõi tạm.

Phố Mai Hắc Đế (Hà Nội) dài 840m, rộng 10m, chạy từ phố Trần Nhân Tông đến phố Lê Đại Hành, song song với Phố Huế, Bà Triệu, cắt các phố Tuệ Tĩnh, Tô Hiến Thành, Đoàn Trần Nghiệp, Thái Phiên. Thời Pháp thuộc, phố tên là Sarông (Rue de Charron), sau ta đổi là phố Mai Hắc Đế.