"Tinh thần Nacxix"...!!!

Chuyện kể, ngày xưa, trước khi từ giã thế gian, một ông phú hộ nọ gọi bốn người con trai lại trăng trối, rằng cha thương yêu các con như nhau, nay cha chết các con chia gia tài thành bốn phần bằng nhau để thương yêu nhau hơn. Nhưng họ không làm thế. Ba người anh giành lấy những phần hơn phần tốt, “nhường” cho em út mảnh đất xấu xí, khô cằn. Người em không chút phàn nàn mà vui vẻ nhận.

Một hôm ra thăm phần đất của mình, vừa thương nhớ cha, vừa tủi phận mình, người em ngồi khóc. Bỗng một bà Tiên hiện lên bảo: “Con, thôi đừng khóc nữa. Mảnh đất này có cả một kho báu mà không ai biết. Đó là những mầm của một loại hoa quý. Đến cữ cuối đông hoa sẽ đâm chồi nẩy lộc. Con sẽ gánh nước mà tưới rồi xuân đến đem hoa bán và sẽ trở nên giàu có...”. Nhớ ơn bà Tiên giúp mình thành người giàu sang, người em đặt tên cho loài hoa quý là hoa thủy tiên - vị tiên ở trong nước!

Quả thật đó là một loài hoa đẹp khá toàn diện, rễ trắng tinh, lá xanh đậm thon dài, cánh hoa trắng mảnh mai, nhuỵ vàng quý phái, hương thơm nhẹ nhàng, tinh tế. Đã thế lại dễ trồng, không phải cầu kỳ chăm sóc nên phổ biến, dân đã mà vẫn sang trọng, kiêu sa... Cái tích truyện rõ ra một triết lý sâu sắc của người Việt.

Một là triết lý duy tình quan niệm cái gốc của sự giàu sang là tình người, là tình nghĩa, là sự nhân hậu, là sự thật thà, nhường nhịn... Người em nhận phần đất xấu cũng vui vẻ, không chấp với ba người anh tham lam coi gia tài sản nghiệp lên trên tình anh em. Đúng với kết thúc có hậu của cổ tích ở hiền gặp lành, người em trở nên giàu có sung túc, phú quý.

Hai là triết lý về lao động, chỉ có lao động cần cù mới bảo đảm cho một cuộc sống giàu sang. Trời cuối đông giá rét người em cũng không ngại gánh nước tưới... Thì ra dù trên mảnh đất khô cằn xấu xí nhưng nhờ có lao động cũng sẽ nở hoa hạnh phúc! Lao động còn tạo ra cái đẹp cho đời!

Mượn một loài hoa để triết lý như vậy chẳng phải là một quan niệm mỹ học đáng kính, đáng trọng sao?!

Nhưng hoa thủy tiên, dù ở phương trời nào, Đông hay Tây cũng đều có đặc điểm là như một giai nhân cứ cúi đầu nhìn xuống ngẫm ngợi, suy tư, thẹn thùng...! Nếu các nhà mỹ học quả quyết rằng nghệ thuật sinh ra, bắt nguồn từ đời sống, thì thần thoại Hy Lạp là dễ chứng minh nhất. Đã kiến tạo nên cả một mô hình thế giới Ôlanhpơ thần thánh, thì với người Hy Lạp cổ cũng sản sinh ra một hình tượng “nacxix” để rồi sau này nhân loại, sâu đậm hơn cả ở trong văn học Pháp, gọi là “tinh thần nacxix”, “tính cách nacxix” để chỉ tính ích kỷ đáng ghét. Điều ấy cũng thật đúng với các nhân vật ích kỷ tham lam trong câu chuyện ở ta... Cái mối liên hệ rất tinh tế ấy chính là cái kiểu “cúi đầu” của hoa thủy tiên...

Chàng Narcissus (Narxix) là con trai của thần sông Cephissus và nữ thần Leiriope.Bà mẹ nào cũng lo lắng cho tương lai con cái, vừa sinh xong, thần Leiriope bèn đến hỏi nhà tiên tri mù Teiresias và được biết “thằng bé sẽ sống lâu nếu nó không nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của chính nó”. Lớn lên Narcissus quả là một thiên thần với hình thể khỏe mạnh, thon gọn của một lực sĩ, cặp mắt sáng ngời, những lọn tóc xoăn vàng mơ màng óng ả rủ xuống, chiếc cổ trắng ngà, đôi môi tươi tắn hồng như hoa nở, hàm răng lấp lóa như ngà như ngọc... Một vẻ đẹp kỳ lạ hiếm thấy, vượt xa tất cả các vị thần thánh đẹp nhất trên đỉnh Ôlanhpơ.

Chàng đẹp đến nỗi, nữ thần Liriope vì lo sợ, nên đã sai người giấu đi tất cả gương soi trong nhà… Nhưng lớn lên, không thể “cấm cung”, chàng cũng phải đi ra ngoài thiên nhiên. Một ngày, Narcissus đi lang thang trong rừng, đến bên một hồ nước trong vắt. Chàng cúi xuống vốc nước định uống thì bỗng sững lại. Một bóng hình hoàn hảo dưới mặt nước lấp loáng. Định thần lại, chàng nhận ra đó chính là chàng! Trời ơi, một vẻ đẹp tiên giới. Một vẻ đẹp thần thánh. Cảm ơn Trời cho ta vẻ đẹp kiêu kỳ và quý phái thế này. Còn ai hơn ta? Một mối tự hào ích kỷ cứ ngấm ngầm lớn dần lên trong suy nghĩ chàng...

Dù là thần thánh thì cũng đều biết yêu cái đẹp, người đẹp. Biết bao thánh nữ và mỹ nữ đem lòng yêu nhưng chàng đều cho qua, vì dưới mắt chàng, họ đều không xứng. Trong số những thiên thần theo đuổi chàng có Echo – nữ thần của Tiếng Vọng là khả dĩ hơn cả. Nhưng vẻ đẹp kiều diễm chim sa cá lặn của nàng, cũng không xứng đáng được yêu chàng. Mãi mãi Echo chỉ được yêu Narcissus trong âm thầm lặng lẽ, bởi chàng không đáp lại.

Không tìm được ý trung nhân, Narcissus chỉ còn biết say mê chính bản thân mình. Ngày ngày chàng vào rừng, tìm đến hồ nước, cúi xuống chiêm ngưỡng chính mình. Cho tay xuống bắt, mặt nước vỡ ra bóng hình chàng xao động rồi tan loãng. Chàng phập phồng bồi hồi chờ đợi mặt nước yên tĩnh trở lại... Để ngắm mình! Chàng không muốn đêm xuống, chỉ muốn có ánh sáng để được ngắm.

Ngày qua ngày, đêm nối đêm, Narcissus vẫn quỳ bên hồ, đắm đuối nhìn... Mỗi khi gió thổi mặt nước xao động, bóng hình chàng dường như bị tan ra, sợ hãi thảng thốt chàng lại gọi tên mình: “Narcissus… Narcissus…”. Cuối cùng, kiệt sức chàng tắt thở. Tiếng gọi chính tên mình từ vách núi thao thiết vọng về: “Narcissus… Narcissus…”. Đó chính là tiếng của nữ thần Echo bồi hồi khắc khoải đáp lại.

Trời đất, đã đi qua cả hàng chục ngàn năm nhưng bài học mỹ học của người Hy Lạp vẫn tươi rói ở ngày hôm nay: Cái đẹp mà ích kỷ, cho mình, vì mình thì sẽ tự giết chính mình!

Cái đẹp dù hoàn hảo, kiêu sa, lộng lẫy đến mấy nhưng phải được chia sẻ, phải được lan tỏa trong cộng đồng. Đừng như chàng Narcissus kia chỉ biết chiêm ngưỡng, thưởng thức một mình, yêu chính mình. Tính yêu ích kỷ, cái đẹp ích kỷ sớm muộn sẽ tự hủy hoại. Cái đẹp có thể rất mong manh nếu đem soi vào mặt nước nhưng nếu đem soi vào nhân quần, soi vào đời sống thì sẽ trở nên mạnh mẽ, lâu bền! Nếu chàng Narcissus biết lấy cái đẹp của mình tô đẹp thêm cho bức tranh cuộc đời thì chàng sẽ không chết vì được yêu, nhất là được sự trân trọng, quý mến của mọi người. Nếu chàng mở lòng làm bạn với mọi người. Nếu chàng yêu nàng Echo tuyệt sắc... !!!

Trong rừng, bên hồ, nơi chàng gục xuống mọc lên một loài hoa trắng, nhụy vàng, hương thơm dịu dàng quyến rũ. Nhưng những bông hoa luôn cúi xuống như để ngắm hình ảnh mình phản chiếu dưới mặt nước. Người phương Tây gọi là hoa Narcissus, tức hoa thủy tiên. Hoa này mọc nhiều ở xứ Wales, một lần tập hợp quân lính chống giặc, Thánh David (Saint David) yêu cầu mỗi người lính cắm lên mũ một cây hoa thủy tiên làm dấu hiệu phân biệt địch, ta. Trận đánh thắng lợi lớn để rồi từ đó xứ Wales coi thủy tiên là quốc hoa! Theo truyền thống, kỷ niệm người anh hùng người ta đeo hoa thủy tiên vào ngày lễ Thánh David!

Có tên khoa học là Narcissus tazetta, hoa thủy tiên thường sinh trưởng hoang dã tại vùng có khí hậu mát mẻ, ưa nước và bóng râm nên mọc nhiều ở trong rừng, nơi đầm lầy. Loài hoa này được biết đến từ đầu thế kỷ XVI, trong ngôn ngữ Anh cổ gọi là “Affodyle”, nghĩa là “loài hoa đến sớm” vì thường nở trước các loài hoa. Thủy tiên có nhiều màu sắc nhưng màu vàng sang trọng vương giả được ưa chuộng hơn cả. Sở hữu màu sắc của ánh nắng mặt trời pha lẫn màu cam nhạt, hoa biểu trưng cho lòng quyết tâm và sự kiên định. Người xứ Wales tặng hoa thủy tiên vàng cho người thân với ý nghĩa chúc phúc đạt được thành công. Người phương Đông trang trí thủy tiên vàng trong phòng khách với ý nghĩa phong thủy mang đến may mắn, đuổi đi những gì xui xẻo.

Gọi là thủy tiên hồng vì cánh phía ngoài có màu hồng nhạt biểu tượng cho sự ấm áp, thân thiết, tin cậy. Người phương Tây dành tặng thủy tiên vàng cho bạn bè, đối tác làm ăn. Các cụ ta ngày trước nếu ai mang mệnh Hỏa và mệnh Thổ thường chọn thủy tiên hồng để chơi ngày Tết, theo quan niệm là loại hoa này “tương hợp” sẽ mang lại sự may mắn cho gia chủ.

Thanh niên phương Tây ưa thủy tiên trắng bởi vẻ đẹp mong manh, dịu dàng tượng trưng cho tình yêu trong sáng, thơ ngây, chung thủy nên thường là món quà tặng của những đôi tình nhân. Phong thủy phương Đông cho rằng loại này hợp những người thuộc mệnh Kim, đem lại sự tươi mới và tràn đầy năng lượng!