Vi phạm bản quyền trong âm nhạc:

Loại bỏ thói quen tùy tiện, dễ dãi

Thứ Hai, 15/10/2018, 08:23

Đầu tháng 10 vừa qua, Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí Minh đã thụ lý vụ kiện của nhạc sĩ Zach Hemsey (người Mỹ) đối với ca sĩ Noo Phước Thịnh về việc vi phạm bản quyền khi sử dụng một đoạn nhạc ca khúc “The Way” của anh trong MV “Chạm khẽ tim anh một chút thôi” và yêu cầu mức bồi thường thiệt hại lên tới 850 triệu đồng.

Vụ việc nhanh chóng thu hút sự quan tâm, chú ý của giới truyền thông cũng như khán giả cả nước. Vậy là, một lần nữa câu chuyện dài kỳ về việc vi bản quyền trong âm nhạc lại được “hâm nóng” lên. Và lần này với “án lệ” được xác lập, thói quen dễ dãi, tùy tiện của nhiều nghệ sĩ sẽ được loại bỏ...

Sai một li, đi một dặm

Theo những thông tin được tiết lộ trên báo chí, từ tháng 10-2017, nhạc sĩ người Mỹ sinh năm 1983 Zack Hemsey - người được khán giả biết đến với những bài hát được chọn làm nhạc cho các dự án điện ảnh Hollywood như “G.I.Joe: Retaliation, Lincoln”, “Insurgent”, “Jack Ryan: Shadow Recruit”, “Equalizer”... - đã phát hiện việc ca khúc “The Way” của mình bị vi phạm bản quyền.

Cụ thể, trong phân cảnh từ phút 6:05 đến 7:30 có sử dụng nhạc nền lấy từ tác phẩm “The Way” của anh phát hành vào năm 2011 mà chưa hề có sự xin phép cũng như đồng ý từ chủ sở hữu. Và việc một phần ca khúc này nằm trong MV đình đám của Noo Phước Thịnh, Zack Hemsey yêu cầu Noo Phước Thịnh xóa MV có sử dụng ca khúc “The Way” khỏi tất cả phương tiện lưu trữ (hiện bản sao MV có chứa sự vi phạm này vẫn được lưu trữ, chia sẻ và có thể truy cập từ nhiều địa chỉ trên Internet).

Ngoài ra, Zack Hemsey đòi bồi thường 500 triệu đồng thiệt hại vật chất, 50 triệu đồng thiệt hại tinh thần và 300 triệu đồng chi phí thuê luật sư. Nhạc sĩ người Mỹ cũng yêu cầu ca sĩ xin lỗi công khai trên các phương tiện truyền thông.

Hình ảnh trong phân đoạn MV của Noo Phước Thịnh bị tố cáo sử dụng đoạn nhạc nền dài hơn 1 phút của Zack Hemsey mà không xin phép.

Trở lại thời điểm Noo Phước Thịnh ra mắt MV “Chạm nhẹ tim anh một chút thôi” vào trung tuần tháng 10-2017, MV đã ngay lập tức cán mốc “triệu view” và trở thành MV hot nhất trong thời điểm đó. Nhanh chóng đạt mức 30 triệu lượt xem trong vòng 1 tháng trên YouTube đúng là con số trong mơ của bất kỳ ca sĩ nào, song đến giữa tháng 11-2017, do bị phát hiện vi phạm bản quyền nên Noo Phương Thịnh và ê-kíp sản xuất đã phải gỡ bỏ MV này khỏi kênh YouTube.

Khi đó, lời giải thích được đưa ra từ phía người đại diện của ca sĩ Noo Phước Thịnh - chủ sở hữu MV đình đám kia là: “Do không hiểu rõ về luật nên phía ê-kíp sản xuất đã sử dụng một đoạn nhạc ngắn cho phân đoạn chiếc xe hơi bốc cháy ở cuối MV mà chưa xin phép đơn vị giữ bản quyền.

Đây thật sự là một sai sót mà Noo Phước Thịnh cảm thấy mình phải nhận trách nhiệm vì đã không kiểm tra kỹ lưỡng từ đầu...". Sau đó, ê-kíp của Noo Phước Thịnh đã tiến hành chỉnh sửa MV và cho đăng lên YouTube một bản “Chạm nhẹ tim anh một chút thôi” đã gỡ bỏ phần nhạc nền sử dụng từ ca khúc của "The Way".

Cứ tưởng thế là xong, Noo Phước Thịnh và ê-kíp của anh chắc hẳn cũng không thể ngờ được rằng, đến một ngày người bị xâm phạm vì “Không hiểu rõ luật” cách xa tận nửa vòng trái đất lại đâm đơn kiện đến tận nơi như thế này.

Đến lúc này, khi vướng vào lùm xùm pháp lý và phải hủy hàng loạt show diễn trong tháng 10, Noo Phước Thịnh và ê-kíp chắc chắn đã thấy được tính nghiêm trọng của vấn đề, thấy được hậu quả của việc “không hiểu rõ luật” và không tìm cách giải quyết triệt để vấn đề từ khi mới phát sinh những cáo buộc vi phạm.

Điều nhiều người quan tâm đó là, ngay kể cả khi bị phát hiện “gian lận” và buộc phải gỡ MV 30 triệu view trên kênh YouTube, Noo Phước Thịnh chưa hề đưa ra lời xin lỗi công khai đối với người bị xâm phạm cũng như khán giả, người hâm mộ. Hành động “sửa sai” như đã nói trên đây của Noo Phước Thịnh và ê-kíp chỉ thể hiện sự lập lờ, lảng tránh trách nhiệm pháp lý, đồng thời thể hiện sự thiếu chuyên nghiệp, thiếu tôn trọng các quy định về bảo vệ quyền tác giả được quy định rõ trên phạm vi toàn thế giới. Bởi lẽ, sử dụng một phần âm nhạc của người khác vào sản phẩm âm nhạc của mình mà không xin phép, không chú giải rõ nguồn gốc xuất xứ, tên tác giả, nói cách khác chính là hành vi “đánh cắp”!

Loại bỏ sự tùy tiện, dễ dãi

Vụ lùm xùm về vi phạm bản quyền của ca sĩ Noo Phước Thịnh được công chúng đặc biệt chú ý không chỉ bởi nó có liên quan đến một nhạc sĩ quốc tế được Hollywood biết đến mà còn bởi đây là mức đền bù thiệt hại lớn nhất được đề cập từ trước nay. Mặc dù đây không phải là vụ vi phạm bản quyền đầu tiên trong âm nhạc bị phát hiện, song hầu như giữa các ca sĩ - nhạc sĩ trong nước với nhau, vụ việc sẽ chỉ dừng ở mức “xin lỗi và nộp tiền bản quyền” là xong. Nó cho thấy sự “sòng phẳng” của pháp luật: nếu không tôn trọng pháp luật thì cũng sẽ phải lãnh đủ hậu quả chứ không dừng ở việc “rút kinh nghiệm sâu sắc” như một số ca sĩ từng làm nữa.

Chắc hẳn nhiều người còn nhớ câu chuyện không hay về việc ca sĩ Mỹ Tâm bị nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng “tố” biểu diễn ca khúc “Anh thì không” ("Toi Jamais" -nhạc Pháp) do ông đặt lời Việt mà không xin phép cũng không trả thù lao đã từng khiến Mỹ Tâm “mất điểm” trước công chúng.

Từ trước khi vụ việc này xảy ra, hình ảnh của Mỹ Tâm vẫn luôn đẹp trong mắt người hâm mộ, là ca sĩ “nói không với xì-căng-đan” song cách xử lý thông tin của Mỹ Tâm khi bị phát hiện vi phạm đã khiến nhiều người đặt câu hỏi. Thay vì ngay lập tức phải đưa ra lời xin lỗi nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng - một nhạc sĩ lớn tuổi sống tại TP. Hồ Chí Minh thì Mỹ Tâm lại xin rút phần trình diễn bài hát này ra khỏi kênh YouTube.

Hành động của Mỹ Tâm trên trang Facebook cá nhân từng khiến nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng có những phản ứng khá gay gắt.

Hành động này của Mỹ Tâm đã khiến nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng nổi giận, tiếp tục “tố” Mỹ Tâm nhiều lần sử dụng ca khúc do ông đặt lời Việt “Búp bê không tình yêu” mà không xin phép, không trả thù lao và cũng không hề gỡ bài hát này ra khỏi các sản phẩm âm nhạc của mình.

Theo nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng, những hành xử của Mỹ Tâm là “thiếu trung thực, thiếu tử tế”. Cho đến lúc này, Mỹ Tâm mới quay clip thanh minh vòng vo rằng “quá vô tư”, “không để ý” nên đã để xảy ra sai sót này và đưa ra lời xin lỗi. Nhưng Mỹ Tâm “ngấm ngầm” phản phảo bằng cách tung lên mạng clip bài hát “Em thì không” vẫn lấy nhạc từ ca khúc Pháp "Toi Jamais" - lần này do nhạc sĩ Châu Đăng Khoa đặt lời Việt theo đặt hàng của cô - như một sự tuyên bố: “Nếu nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng không cho tôi hát bài của ông ấy đặt lời, tôi sẽ tự tìm được người đặt lời mới!”.

Những tranh cãi sau đó cũng khép lại, song chắc hẳn nhạc sĩ lớn tuổi Vũ Xuân Hùng cũng cảm thấy rất buồn lòng cho cách hành xử của lớp con cháu như Mỹ Tâm. Rõ là từ sau vụ việc này, hình ảnh Mỹ Tâm chắc chắn không còn “long lanh” trong mắt người hâm mộ như trước đây nữa.

Phải nói rằng, những vụ việc nhỏ lẻ như ca sĩ biểu diễn ca khúc mà lại “quên” xin phép nhạc sĩ hoặc người được ủy quyền thì cũng chẳng phải là chuyện gì hiếm gặp. Chuyện ca sĩ Uyên Linh từng biểu diễn không xin phép ca khúc “Đường cong” của nhạc sĩ Nguyễn Hải Phong - bài hát vốn đã trở thành ca khúc độc quyền của ca sĩ Thu Minh, ca sĩ Tóc Tiên từng hát “Người đàn bà hóa đá” của nhạc sĩ Trần Lập mà chẳng hề xin ý kiến hay ca sĩ Bùi Anh Tuấn từng “vô tư” biểu diễn “Nơi tình yêu bắt đầu” của nhạc sĩ Tiến Minh...

Tất cả những lỗi vi phạm này khi bị phát hiện và lên tiếng, hai bên thường đạt được đàm phán, “xin lỗi và bỏ qua” chứ chưa có vụ việc nào bị đẩy lên căng thẳng - đối đầu như vụ ca sĩ Mỹ Tâm và nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng. Có lẽ, chính sự xuề xòa, dễ dãi của nhiều nhạc sĩ là sơ hở để một số ca sĩ trở nên nhu nhơ theo kiểu “cứ hát đã, cứ quay MV, thu âm đã rồi sẽ xin phép và hoàn tiền tác quyền sau, kiểu gì chả được chấp thuận”.

Đó là những cách làm rất thiếu văn minh, thiếu tôn trọng tác giả và tạo nên phong thái tùy tiện trong việc sử dụng tác phẩm, chất xám của người khác mà câu chuyện pháp lý mà ca sĩ Noo Phước Thịnh đang gặp phải chính là một minh chứng rõ ràng cho điều đó: cứ thấy hay, thích thích hợp là đưa về là của mình chứ không cần biết đó là của ai, có cần xin phép không...?

Ngày nay, trong một thế giới phẳng và Internet đã xóa bỏ biên giới giữa các quốc gia, châu lục, hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp không có chỗ cho sự tùy tiện, dễ dãi nữa. Sự việc của Noo Phước Thịnh chắc hẳn sẽ là bài học lớn cho nhiều nghệ sĩ không chỉ trong lĩnh vực âm nhạc, mà trong các loại hình nghệ thuật thường xuyên có sử dụng sự lồng ghép các bộ môn nghệ thuật khác nhau như điện ảnh, sân khấu, truyền hình...

Nguyệt Hà