Đang ở thân phận bốn chân, loài người đứng dậy đi bằng hai chân. Đó là một bước văn minh nhảy vọt. Từ đó “chân” đi vào ký ức nhân loại như là một trong những khái niệm thiêng liêng nhất. “Chân” là sức mạnh vô biên mà đến nay ý nghĩa vẫn hiện ra trong kho từ vựng, như “bước chân vạn dặm”, “đôi hài vạn dặm”, “bước dài như gió”...

Năm 2020 kỷ niệm 255 năm ngày sinh và tưởng niệm 200 năm ngày mất đại thi hào Nguyễn Du, ta lại nhớ đến bài thơ "Kính gửi cụ Nguyễn Du" của nhà thơ Tố Hữu viết năm 1965, khi nhà thơ vào tuyến lửa Quân khu IV.

Có một câu hỏi khá thường trực với những người viết trẻ là có cần đi thực tế để viết và vai trò của thực tế quan trọng thế nào? Nó có phải yếu tố bắt buộc của sự viết không?

Bàn về sự kết nối giữa tác phẩm văn học và điện ảnh, Nguyễn Văn Hùng trong công trình “Những thế giới song hành: từ truyện ngắn đến điện ảnh” đã tập trung soi chiếu sự chuyển thể từ truyện ngắn Việt Nam sau năm 1986 sang điện ảnh, với mong muốn thể hiện “sự hồi đáp của tôi về phim chuyển thể”.

Bàn về bệnh nói chữ, Trong bài “Cách viết (Văn Hồ Chủ tịch - NXB Giáo dục Giải phóng, 1973), Chủ tịch Hồ Chí Minh có viết: “…Các ông viết báo nhà mình hay dùng chữ quá. Những chữ tiếng ta có mà không dùng, lại dùng cho được chữ kia. Cán bộ cũng hay dùng chữ lắm, dùng lúng túng, nhiều khi không đúng…”.

Hương Ngải quê tôi và xã Tam Hiệp (Phúc Thọ-Hà Nội) chỉ cách nhau một cánh đồng. Thuở học trò lần nào về quê tôi cũng đi tắt qua làng Tam Hiệp cho nhanh. Có lần trời đã tối, tôi rẽ vào con đường nhỏ ra cánh đồng nhưng ai dè lạc vào khu miếu cô hồn hoang vu. Tiếng gió từ sông Đáy ào về rít lên từng cơn như tiếng người hú. Đàn đom đóm bay tung tỏa.

Hiền tài là nguyên khí quốc gia. Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh. Nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minh chẳng ai không coi việc kén chọn kẻ sỹ, bồi dưỡng nhân tài, vun trồng nguyên khí là việc làm cần kíp.

Các tác giả “Hồng Đức quốc âm” đều là những nhà quý tộc, quan lại mà cao nhất là vua (Lê Thánh Tông), nhưng lại viết về những cảnh vật rất bình dân một cách sinh động. Điều này cho thấy một giá trị văn hóa ở tập thơ là tinh thần dân chủ thật đáng quý: vua quan sống, suy nghĩ như dân, dân nghèo lại sống theo phong cách vua quan.

Theo truyền thuyết rằm tháng bảy âm lịch - ngày xá tội vong nhân cũng là ngày lễ báo hiếu cha mẹ. Người Việt Nam có câu: "cúng quanh năm không bằng rằm tháng Bảy" nghĩa là ngày lễ này rất có ý nghĩa với đại đa số người Việt Nam...

Giáo sư Trần Văn Giàu (1911-2010) là nhân vật hội đủ uy tín cao nhất để nói về hoặc viết lại Cách mạng Tháng 8 và Quốc khánh 2-9 ở Nam Bộ. Thế nhưng, thật đáng tiếc, trong di sản để lại của Giáo sư Trần Văn Giàu có quá ít tư liệu về dấu ấn lịch sử ấy.

Cũng từ những gì Nguyễn Quang Hưng viết ra, luôn cho thấy anh là người giàu nội lực, tinh nhạy với nhiều vấn đề của đời sống. Ngay tập thơ "Mùa biến động" (NXB Hội Nhà văn, ấn hành tháng 8/2020), được nhà thơ viết trong phần lớn những ngày cả nước phải gồng mình với dịch COVID -19 cũng đã thể hiện điều này.

Quá trình viết là giai đoạn khó khăn và thách thức nhất để tạo ra một tác phẩm văn học. Bởi khi ý tưởng đã chín muồi, thời gian, không gian đã có đủ thì việc thao tác để tạo ra sản phẩm là khó nhất, bởi tất cả những điều kiện hỗ trợ chỉ là yếu tố cần thiết, việc trực tiếp làm mới quyết định sự thành bại.

Trong những chương trình nghệ thuật gây quỹ ủng hộ vùng tâm dịch Quảng Nam - Đà Nẵng, ca khúc được chọn lựa nhiều nhất là “Yêu cái mặn mà” của nhạc sĩ Trần Quế Sơn. Giữa những ngày chống chọi Covid-19, hát lại và nghe lại “Yêu cái mặn mà” càng thấy sự gắn bó của nhạc sĩ Trần Quế Sơn với đất Quảng ân tình.

Về bản chất, văn chương là tiếng nói đối thoại, càng đậm tinh thần đối thoại có nghĩa càng giàu có giá trị nhân bản. Soi ánh sáng đối thoại của triết học văn hóa hôm nay vào "Văn chiêu hồn" của Nguyễn Du ra đời đã trên dưới 250 năm càng thấy kiệt tác ánh lên những vẻ đẹp nhân văn lộng lẫy hiếm có, khác thường, đi trước thời đại.

Đó là câu thơ mà tôi thích trong bài thơ “Tặng anh” của người thơ Đinh Thị Hường in trong tập thơ “Nơi cầu vồng bảy sắc” (NXB Hội Nhà văn) mà tôi vừa được tặng.

Nhân kỷ niệm 75 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 (1945 - 2020), Nhà xuất bản Kim Đồng cho ra mắt bộ ấn phẩm lịch sử và giáo dục truyền thống cách mạng, gồm những cuốn sách viết về chủ đề quê hương đất nước, lịch sử cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Vừa tới TP Quy Nhơn tôi gặp đúng chuyến khảo sát thành Hoàng Đế cùng nhà thơ Trần Thị Huyền Trang. Đây là kinh đô nhà Tây Sơn do Hoàng đế Thái Đức Nguyễn Nhạc xây dựng năm 1776, ở xã Nhơn Hậu, huyện An Nhơn (Bình Định). Nhưng dưới trầm tích mảnh đất này còn ẩn giấu di sản của một đế chế vương triều Chăm cuối cùng, kinh đô Đồ Bàn (Vijaya - 982/1471).

Phải thú thật thế này: Hồi còn nhỏ, tôi rất hay kiếm cớ để trốn học. Thường thì tôi giả ốm; hoặc có đi học thì tranh thủ lúc ra chơi, tôi lại lẻn sang các lớp khác. Cho đến bây giờ, tôi vẫn nhớ câu nói “kinh điển” của thày giáo chủ nhiệm hồi cấp II: “Học như cậu thì cần gì... nghỉ hè. Tuổi thơ của em dài nhất thế hệ này đó!”.

Cây đèn luôn được khẳng định là biểu tượng văn hóa giàu có ý nghĩa bậc nhất của nhân loại. “Cổ mẫu” của cây đèn là ngọn đuốc. Từ thời ăn ở trong hang rồi đi săn bắt con người dùng đuốc, dần dần văn minh nhân loại tiếp “dầu” cho ngọn đuốc bằng cách phú cho loài người trí thông minh đi tìm chất đốt từ những loài thực vật, rồi mỡ động vật làm “nhiên liệu” để có cây đèn.