Việt Nam tham dự Phiên đàm phán thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa

Đây là phiên đàm phán thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa nối tiếp phiên thứ năm phần một (INC-5.1) diễn ra tại TP Busan, Hàn Quốc vào cuối năm 2024. Sự kiện đánh dấu một bước tiến quan trọng trong lộ trình xây dựng văn kiện quốc tế có tính ràng buộc pháp lý nhằm giải quyết tình trạng ô nhiễm nhựa trên phạm vi toàn cầu – một trong những thách thức môi trường cấp bách nhất của thế kỷ XXI. Hội nghị ghi nhận sự tham gia của gần 3.000 đại biểu đến từ 180 quốc gia và hơn 400 tổ chức quốc tế, quan sát viên.

Đoàn đàm phán Việt Nam, do Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm Trưởng đoàn cùng với Bộ Công Thương, Bộ Ngoại giao và Bộ Tư pháp tham dự Hội nghị INC-5.2, tích cực tham gia thảo luận tại các nhóm liên hệ. Với vai trò là quốc gia đang phát triển chịu ảnh hưởng ô nhiễm nhựa, Việt Nam thể hiện rõ cam kết đóng góp vào tiến trình xây dựng một văn kiện pháp lý toàn cầu, có hiệu lực và phù hợp với điều kiện thực tiễn của các nước đang phát triển.

Trong quá trình làm việc, Đoàn Việt Nam đã tham gia ý kiến đối với các nội dung quan trọng như: Xác định phạm vi điều chỉnh của thỏa thuận, tiếp cận theo vòng đời sản phẩm, các cơ chế hỗ trợ kỹ thuật và tài chính, cũng như nguyên tắc chuyển đổi công bằng. Đồng thời, Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế, chia sẻ công nghệ, nâng cao năng lực và hỗ trợ tài chính nhằm giúp các nước đang phát triển thực hiện hiệu quả các cam kết trong hiệp ước.

Phát biểu khai mạc phiên họp diễn ra ngày 5/8, tại trụ sở Liên Hợp Quốc ở Geneva (Thụy Sĩ), Chủ tịch Ủy ban Đàm phán - ông Luis Vayas khẳng định rằng, “lợi ích chung không đối lập với lợi ích quốc gia” và đòi hỏi các quốc gia cân nhắc để đảm bảo sự hài hòa giữa hai yếu tố này. Ông nhấn mạnh, trong bối cảnh các thách thức môi trường đang ngày càng gia tăng và mang tính toàn cầu, các quốc gia cần thể hiện tinh thần hợp tác thực chất, cùng hướng tới việc xây dựng một thỏa thuận mang tính ràng buộc pháp lý, có khả năng thực thi, đồng thời bảo đảm tính bao trùm và linh hoạt để thích ứng với những thay đổi trong tương lai.

Bà Inger Andersen, Giám đốc Điều hành Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) chia sẻ những tiến triển đã đạt được trong giai đoạn giữa hai phiên họp và nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải chuyển các cam kết chính trị thành hành động cụ thể. Bà kêu gọi các quốc gia thành viên tiếp tục phát huy tinh thần trách nhiệm, hợp tác chặt chẽ để sớm thống nhất một văn kiện có tính ràng buộc pháp lý, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế trong ứng phó với ô nhiễm nhựa.

Bà Katrin Schneeberger, Giám đốc Văn phòng Môi trường Liên bang Thụy Sĩ, khuyến nghị các quốc gia tận dụng tinh thần hợp tác và đối thoại đa phương tại Geneva để xây dựng một Thỏa thuận bao trùm, dựa trên bằng chứng khoa học và có thể triển khai trên thực tế.

Ngay sau phiên khai mạc toàn thể vào buổi sáng, Ủy ban Đàm phán đã triển khai các cuộc họp theo hình thức nhóm liên hệ, căn cứ trên chương trình làm việc đã được thống nhất từ phiên trước. 

Tại các nhóm liên hệ, các đoàn đã tập trung trao đổi về những nội dung quan trọng của Thỏa thuận, bao gồm: Khái niệm và định nghĩa, phạm vi áp dụng, kiểm soát phát thải và rò rỉ nhựa, cơ chế tài chính, mục tiêu tổng thể và các nguyên tắc thực thi. Đây đều là những vấn đề cốt lõi, mang tính cấu trúc, có ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ cam kết, khả năng thực hiện và cân bằng lợi ích giữa các quốc gia ở các trình độ phát triển khác nhau. Nhiều nội dung đến thời điểm này vẫn còn tồn tại khoảng cách đáng kể trong quan điểm giữa các bên, đặc biệt liên quan đến vai trò của sản xuất nhựa, phân bổ trách nhiệm tài chính và các quy định về hỗ trợ kỹ thuật.

Quá trình làm việc bước đầu cũng ghi nhận tinh thần trách nhiệm và thiện chí hợp tác của phần lớn các đoàn, thể hiện rõ qua việc chấp nhận làm việc kéo dài ngoài khung giờ chính thức, tích cực đề xuất các giải pháp dung hòa nhằm thúc đẩy tiến độ đàm phán. Việc duy trì hoạt động hiệu quả của các Nhóm liên hệ trong suốt phiên họp lần này được xem là cơ sở quan trọng để từng bước thu hẹp bất đồng, làm rõ các nội dung còn vướng mắc và hình thành nền tảng đồng thuận cho việc xây dựng văn bản hợp nhất trình Ủy ban thông qua.

Các cuộc thảo luận tập trung vào các vấn đề quan trọng như mức độ kiểm soát sản xuất, phân bổ trách nhiệm tài chính, quyền của các nhóm dễ bị tổn thương và cơ chế hỗ trợ triển khai tiếp tục phản ánh tính chất phức tạp, đa chiều của quá trình đàm phán. Trong bối cảnh đó, Phiên họp INC-5.2 được kỳ vọng sẽ góp phần tạo bước đột phá, làm tiền đề để các quốc gia hoàn tất Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa, với tham vọng sẽ được thông qua vào cuối năm 2025 theo đúng lộ trình đã đề ra tại Đại hội đồng Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEA).

Đoàn đàm phán Việt Nam tích cực tham gia thảo luận tại các Nhóm liên hệ. Với vai trò là quốc gia đang phát triển chịu ảnh hưởng ô nhiễm nhựa, Việt Nam thể hiện rõ cam kết đóng góp vào tiến trình xây dựng một văn kiện pháp lý toàn cầu, có hiệu lực và phù hợp với điều kiện thực tiễn của các nước đang phát triển.

Trong quá trình làm việc, Đoàn Việt Nam đã tham gia ý kiến đối với các nội dung quan trọng như: Xác định phạm vi điều chỉnh của Thỏa thuận, tiếp cận theo vòng đời sản phẩm, các cơ chế hỗ trợ kỹ thuật và tài chính, cũng như nguyên tắc chuyển đổi công bằng. Đồng thời, Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế, chia sẻ công nghệ, nâng cao năng lực và hỗ trợ tài chính nhằm giúp các nước đang phát triển thực hiện hiệu quả các cam kết trong hiệp ước. Hội nghị tiếp tục làm việc đến hết ngày 14/8/2025.