“Thơ ca & nguồn cội”- Bản hòa ca của tình yêu

40 tác giả được trao giải, có 9 nhà thơ nước ngoài

Cuộc thi "Thơ ca & Nguồn cội" do những người dân làng Chùa yêu thơ (quê của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam) tổ chức không chỉ là một sân chơi nghệ thuật mà còn là nơi bồi đắp tình cảm, khơi dậy trong mỗi người niềm tự hào và gắn bó với quê hương, con người và nguồn cội.

Đáng chú ý, chỉ trong vòng 6 tháng phát động từ tháng 2/2025-8/2025 cuộc thi đã nhận được hơn 1.500 bài thơ của hơn 500 tác giả ở khắp mọi miền đất nước gửi đến, đặc biệt có nhiều nhà thơ nước ngoài nổi tiếng cũng gửi thơ đến dự thi như: Fernando Rendón (Colombia); Bruce Weigl (Mỹ); Murad Sudani (Palestine); Hilda Twongyeirwe (Uganda); Julio Pavanetti (Uruguay); Marius Chelaru (Rumanio); Tưởng Vi Văn (Đài Loan)…

Có thể nói, các nhà thơ trong Ban Giám khảo cuộc thi đã làm việc hết mình, đọc khá kỹ và tranh luận sòng phẳng về các tác phẩm, tác giả. Ngày 2/9 mới đây, Ban tổ chức và Ban giám khảo cuộc thi đã công bố kết quả với 40 tác giả được trao giải thưởng, trong đó có 9 nhà thơ nước ngoài. Những tác phẩm đoạt giải tại cuộc thi đã phản ánh đa dạng các cung bậc cảm xúc tha thiết, nóng bỏng khác nhau đồng thời khắc họa những chiều kích phong phú của tình yêu quê hương, tình yêu con người và tình yêu nguồn cội.

Thành công của cuộc thi thể hiện rõ nhất qua những tác phẩm đoạt giải với những bài thơ không chỉ chạm đến cảm xúc thăng hoa mà còn gieo vào lòng người những suy ngẫm sâu xa. Tiêu biểu là các bài thơ được trao giải A và B của cuộc thi của các tác giả: Lý Hữu Lương, Trương Xuân Thiên, Trang Thanh, Nguyễn Hoàng Anh Thư, Châu Anh Tuấn, Nguyễn Văn Song, Lê Đình Tiến, Vũ Tuyết Nhung, Khương Thị Mến, Bùi Việt Phương.

Những tác giả này, bằng các thi phẩm của mình, bằng giọng điệu và ngữ điệu riêng, đã góp phần làm nên bức tranh đa sắc về tình yêu quê hương, tình yêu con người. Thành công của cuộc thi chính là việc kiến tạo một “trường diễn ngôn” thi ca xoay quanh mối quan hệ bất khả phân giữa cá nhân với cộng đồng, giữa quê hương với cội nguồn. Qua những tác phẩm đoạt giải trong cuộc thi "Thơ ca & Nguồn cội", ta có thể thấy thơ ca hôm nay vẫn giữ được sứ mệnh cao cả là khơi dậy tình yêu quê hương, tình yêu con người.

Với tác giả trẻ Lý Hữu Lương, đặc điểm nổi bật của anh chính là thi ca bắt đầu từ nguồn cội và sử thi cộng đồng. Hai bài thơ "Ngày mẹ sinh tôi" và "Xin về hiếu thuận với quê hương "tiêu biểu cho phong cách thơ giàu màu sắc huyền thoại mang bản sắc dân tộc Dao. Trong thơ ca đương đại, đề tài quê hương, nguồn cội luôn gợi cảm hứng cho nhiều tác giả. Không chỉ là miền đất chôn nhau cắt rốn, quê hương còn là nơi lưu giữ bản sắc văn hóa, là điểm tựa tâm linh trong những biến động của cuộc đời.

Bài thơ “Xin về hiếu thuận với quê hương” của Lý Hữu Lương là một khúc ca thấm đẫm hoài niệm, vừa da diết nỗi nhớ, vừa khẳng định đạo lý trở về, hiếu thuận với quê hương là cội nguồn của mình. Sự kết hợp giữa chất liệu dân gian, tín ngưỡng với chi tiết đời sống hiện thực đã tạo ra một thế giới nghệ thuật giàu tính sử thi.

Với tác giả Trương Xuân Thiên, các bài thơ lục bát dự thi của anh lại là biểu tượng hóa của tình yêu và nỗi cô đơn. Trong "Đôi mắt", tác giả đã triển khai hình tượng đôi mắt như một trường liên tưởng đa nghĩa, tái diễn hình tượng theo nhịp điệu biến hóa đã làm nên một bản “ngôn ngữ mắt” đầy sức gợi.

Còn bài thơ "Tử huyền" lại xây dựng một huyền thoại hoa, loài hoa “không nở trên nhành” mà chỉ khi rơi xuống mới khai mở duyên lành: “Tử huyền nở giữa lặng câm/ Hương hoa gặp gió biết cầm bàn tay/ Người đời trồng để cầu may/ Ai cô đơn cũng thường hay cầu tình/ Tử huyền nở trước bình minh/ Thường hay mọc ở hành tinh vô hình”. Sự thành công của Trương Xuân Thiên nằm ở khả năng biến trải nghiệm tình cảm thành biểu tượng nghệ thuật, qua đó bộc lộ chiều sâu của tình yêu con người trong sự hòa quyện với huyền thoại và tưởng tượng.

Còn tác giả Trang Thanh thì tìm cách trực diện với nỗi đau và khát vọng hiện sinh như hai câu thơ "rút ruột" mà đau: "Kiếp ấy ai người mua mây trắng/ Về đốt thành tro rải đáy sông". Câu hỏi trong bài thơ "Lời nhắn một con cá nhỏ" đầy chất siêu thực, nhưng cũng chan chứa u hoài. Phải chăng đó là ẩn dụ cho việc những giá trị đẹp đẽ của quê hương, của tình yêu, của ký ức đang bị hủy hoại bởi thời gian và sự đổi thay.

Bài thơ "Gửi cha" của chị là một trong những tác phẩm có giọng điệu trực diện nhất trong số những bài thơ đoạt giải. Tác phẩm triển khai diễn ngôn về sự mất mát qua chuỗi câu hỏi dồn dập, nhằm kiến tạo một cuộc đối thoại bất thành với người cha đã khuất. Giọng thơ đôi khi chạm đến ranh giới cực đoan của hiện sinh, nhưng chính điều đó tạo nên sức nặng cảm xúc. Có thể thấy, thơ Trang Thanh thành công ở chỗ dung hòa giữa nỗi đau cá nhân và ý nghĩa nhân sinh phổ quát, từ đó khẳng định tình yêu con người trong những giới hạn hữu hạn của tồn tại.

Qua cuộc thi xuất hiện các giọng thơ mới

Một chức năng quan trọng của mỗi cuộc thi thơ là phát hiện các giọng thơ mới cho thi ca đương đại. Một giọng thơ mới đáng chú ý của cuộc thi này là Châu Anh Tuấn khi thơ anh nghiêng về phía triết lý nhân văn và bi kịch tình yêu.

Bài thơ "Chuỗi cườm của mẹ" đặt hình tượng chuỗi hạt như một cấu trúc biểu tượng về thế giới nhân loại. Tất cả tôn giáo, học thuyết, biến cố lịch sử đều được “xâu lại bằng sợi chỉ yêu thương” của người mẹ. Đây là một sáng tạo giàu tính triết học, bởi từ tình yêu nhỏ bé trong gia đình, tác giả đã mở rộng ra khả năng hóa giải những xung đột toàn cầu.

Bài thơ "Phẳng lặng" của Châu Anh Tuấn lại triển khai một thủ pháp đối chiếu qua hàng loạt mối tình bi kịch (Trương Chi - Mỵ Nương, Mỵ Châu - Trọng Thủy, Tristan - Y Dơ...). Điệp khúc “thuộc về nhau nhưng không thể cùng nhau” tạo nhịp điệu ám ảnh, làm nổi bật nghịch lý phổ quát của tình yêu. Thơ Châu Anh Tuấn vì vậy vừa mang tính triết luận, vừa thấm đẫm nhân văn, mở ra suy ngẫm về số phận con người trong tình yêu và lịch sử.

Với tác giả Nguyễn Hoàng Anh Thư luôn trăn trở với nhữnghoài niệm về bản sắc của quê hương là thành phố Huế. Bài thơ "Tôi thích Huế cũ" là một bài thơ độc đáo, bởi tác giả không trực tiếp đi vào huyền thoại hay bi kịch nhân sinh, mà lựa chọn khắc họa bản sắc địa phương qua nỗi hoài niệm. Điệp ngữ “Tôi thích Huế cũ” trở thành thủ pháp chủ đạo, tạo nhịp điệu hồi tưởng. Bài thơ thành công trong việc biểu hiện tình yêu quê hương thông qua hồi ức văn hóa và lịch sử, qua đó khẳng định giá trị bền vững của ký ức trong tâm thức dân tộc.

Có thể nói những bài thơ tự do của tác giả Khương Thị Mến trong cuộc thi này đã làm nên một vẻ đẹp của ngôn ngữ thơ mới với bài thơ "Sông Hồng" như một biểu tượng cội nguồn, đây là thi phẩm tiêu biểu cho khuynh hướng thơ gắn bó mật thiết với thiên nhiên và nguồn cội. Hình tượng con sông được triển khai trên nhiều tầng nghĩa, hình ảnh mang tính chất đồng hiện, đã đưa Sông Hồng trở thành dòng chảy biểu tượng của ký ức và tình yêu quê hương.

Nhìn tổng thể, các tác phẩm đoạt giải cao trong cuộc thi "Thơ ca & Nguồn cội" đã kiến tạo một diễn ngôn đa dạng nhưng quy tụ về cùng một điểm chung là khẳng định sự bất khả phân của cá nhân với cộng đồng, của ký ức riêng tư với nguồn cội dân tộc. Nếu Lý Hữu Lương thiên về giọng sử thi huyền thoại, thì Trương Xuân Thiên gợi mở chiều sâu biểu tượng. Nếu Trang Thanh trực diện với nỗi đau hiện sinh, thì Châu Anh Tuấn triển khai tư duy triết luận. Khi Nguyễn Hoàng Anh Thư khơi gợi hoài niệm văn hóa, thì Khương Thị Mến đưa thiên nhiên thành biểu tượng của nguồn cội.

Đóng góp cho sự thành công của cuộc thi này, còn có những lát cắt dư âm tài hoa của các tác giả đoạt giải C và giải Đặc biệt như: Trần Chấn Uy, Hà Hồng Hạnh, Hà Sương Thu, Kiều Duy Khánh, Lâu Văn Mua, Lương Cẩm Quyên, Lữ Mai, Nguyễn Doãn Việt, Nguyễn Đức Hạnh, Nguyễn Đức Hậu, Nguyệt Phượng Yên Sơn, Nhiên Đăng, Triều La Vỹ, Vân Phi, Yên Hà, Đỗ Anh Vũ, Đỗ Trọng Khơi, Nguyễn Ngọc Hưng, Viên Nguyệt Ái, Vũ Đức Nguyên, Én Nhỏ.

Chính sự đa thanh, đa dạng ấy đã làm nên thành công của cuộc thi khi khẳng định sức sống của thơ ca trong việc nuôi dưỡng tình yêu quê hương, tình yêu con người và tình yêu nguồn cội. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi các giá trị truyền thống dễ bị phai mờ, những tiếng nói thơ ca này đã góp phần quan trọng vào việc gìn giữ bản sắc văn hóa và củng cố căn tính dân tộc.