Phim kinh dị Việt - làm sao để chinh phục khán giả?

Chất liệu dân gian tiếp tục chiếm sóng màn ảnh

Trong hai năm gần đây, điện ảnh Việt đã có nhiều dự án phim kinh dị thắng lớn với doanh thu trăm tỷ như: "Làm giàu với ma", "Ma da", "Quỷ cẩu", "Linh miêu: quỷ nhập tràng", "Cám",… Từ đề tài tâm linh lưu truyền trong dân gian như "ma da kéo giò", "ma gà"; hiện tượng linh dị dân gian nổi tiếng về "chó đội nón mê"; lớp áo mới cho câu chuyện cổ tích quen thuộc; đến truyền thuyết dân gian về quỷ nhập tràng và nghiệp quả báo ứng,… tất cả đều tạo được tiếng vang nhất định về doanh thu và chất lượng. Có lẽ chính điều này đã tạo nên bước đà quan trọng để các nhà sản xuất, đạo diễn tiếp tục đầu tư vào phim kinh dị, tạo nên sự "bùng nổ" hứa hẹn trong năm 2025.

Gần đây nhất, ngay những ngày đầu năm 2025, "Đèn âm hồn" - tác phẩm điện ảnh đầu tay của đạo diễn Hoàng Nam gây nhiều chú ý khi nhanh chóng vượt qua 2 đối thủ nặng ký dịp Tết là "Bộ tứ báo thủ" và "Nụ hôn bạc tỷ". Lấy cảm hứng từ thiên cổ kỳ bút "Chuyện người con gái Nam Xương" kết hợp cùng yếu tố văn hóa, phong tục Bắc Bộ, bộ phim "Đèn âm hồn" của đạo diễn Hoàng Nam đã gây sốt phòng vé Việt khi thu 49 tỉ đồng sau 3 ngày ra mắt.

Tính đến ngày 15/2, "Đèn âm hồn" vẫn đang đứng đầu doanh thu phòng vé khi chạm mốc 87,7 tỷ đồng (theo Box Office Vietnam). Lý giải cho thành công về mặt doanh thu của bộ phim, không thể không kể đến sức hút của câu chuyện nổi tiếng về người con gái Nam Xương - tác phẩm vốn đã quá quen thuộc với khán giả nhiều thế hệ, để lại cảm xúc day dứt, xót xa về người vợ có số phận bi kịch. Khi được thể hiện bằng ngôn ngữ điện ảnh, chiếc đèn quen thuộc của văn học Việt trở thành đèn âm hồn chở nhiều uẩn ức. Chính sự hòa quyện giữa yếu tố hiện thực - huyền bí, cùng thông điệp nhân văn sâu sắc đã khiến "Chuyện người con gái Nam Xương" trở thành một trong những tác phẩm kinh điển của văn học trung đại Việt Nam.

"Đèn âm hồn" lấy bối cảnh một ngôi làng Bắc Bộ thời chiến, phim kể về cuộc sống của Thương, một thiếu phụ trẻ phải gánh vác trọng trách chăm sóc gia đình khi chồng tòng quân ra trận. Là dị bản của tác phẩm văn học kinh điển, "Đèn âm hồn" tái hiện câu chuyện u linh giữa ranh giới âm dương. Ở đó, cái chết oan ức của Thương khi chồng trở về mở ra cánh cửa dẫn lối những thực thể từ thế giới bên kia. Bộ phim, từ đây, đan cài sâu sắc các yếu tố tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và niềm tin tâm linh trong văn hóa dân gian Việt Nam.

Trong năm nay, phim kinh dị sẽ chiếm hơn phân nửa thị phần với khoảng 20 dự án sắp ra mắt. Trong đó, bộ đôi đạo diễn - nhà sản xuất Trần Hữu Tấn và Hoàng Quân đang casting cho dự án phim kinh dị cổ trang "Hoàng tử quỷ" được chuyển thể từ tiểu thuyết kinh dị "Lý triều dị truyện" của tác giả Phan Cuồng. Theo đạo diễn Trần Hữu Tấn, đây là dự án để anh tiếp tục khẳng định thế mạnh qua thể loại phim kinh dị đậm bản sắc Việt sau sự thành công của "Tết ở làng địa ngục" hay "Cám".

Hậu thành công của "Ma da", đơn vị sản xuất của phim này tiếp tục thực hiện phim kinh dị "Quỷ nhập tràng" và sẽ công chiếu tại 6 nước gồm Việt Nam, Mỹ, Úc, Canada, Hàn Quốc, New Zealand vào ngày 7/3 sắp tới. Phim lấy cảm hứng từ những câu chuyện dân gian truyền miệng đậm chất Việt về người chết sống lại. Với các cảnh quay ở vùng núi cao phía bắc, ở đó có một ngôi làng mà người dân chuyên làm nghề mai táng nên liên quan đến các hoạt động chôn cất, đào mộ… tạo nên những tình tiết kinh dị, những câu chuyện ám ảnh…

Tiếp nối xu hướng làm phim kinh dị, đạo diễn - nhà sản xuất Võ Thanh Hòa cũng đã giới thiệu 15 dự án phim tương đương với các con vật khác nhau nằm trong Vũ trụ linh vật dân gian thực hiện từ đây cho đến năm 2030 gồm: "Heo năm móng", "Thần trùng", "Chuột ngũ sắc", "Con hẩu", "Ngư tinh", "Cá sấu Vàm Nao", "Hổ tinh", "Ông Lốt", "Ráy ma", "Ông Nược", "Thuồng luồng", "Quận Cú", "Xà Niêng", "Trăn đầu người". Với thể loại linh dị, Võ Thanh Hòa cùng ekip mong muốn khám phá, tôn vinh và giữ gìn các giá trị truyền thống dân gian qua ngôn ngữ điện ảnh.

Khán giả có chán "món ăn quen"?

Đại văn hào Victor Hugo từng nói: "Cái bình thường là cái chết của nghệ thuật". Trong những năm qua, phim kinh dị Việt liên tục tạo được tiếng vang lớn về mặt doanh thu. Tuy nhiên bên cạnh thành công phòng vé, thể loại này vẫn tồn đọng nhiều "hạt sạn". Với điểm yếu cố hữu nằm ở kịch bản, thể loại kinh dị vẫn vướng nhiều tranh cãi về độ sáng tạo, sức nặng trong thông điệp, kĩ xảo và bối cảnh. Câu chuyện tương tự xảy ra với nhiều tác phẩm kinh dị, giật gân lấy cảm hứng từ những tác phẩm văn học dân gian, truyền thuyết dân gian, nghiễm nhiên "Đèn âm hồn" cũng không ngoại lệ.

Bên cạnh điểm tốt, phim vẫn nhận về nhiều đánh giá không tốt về kịch bản, nội dung. Sở hữu chất liệu phong phú từ nguyên tác, "Đèn âm hồn" giàu tiềm năng để trở thành một bộ phim kinh dị mang đậm màu sắc liêu trai, vừa ám ảnh vừa xúc động. Câu chuyện về Thương và Đinh - hai nhân vật được phóng tác từ Vũ Nương và Trương Sinh - đáng lẽ có thể được khai thác sâu hơn về bi kịch thân phận, nỗi đau chia ly, thế nhưng, phim chưa tận dụng được hết tiềm năng vốn có.

Bên cạnh đó "Đèn âm hồn" có cấu trúc giống như một chuỗi các đoạn phim ngắn ghép lại. Điều này khiến khán giả khó cảm nhận được sự gắn kết giữa các tình tiết, cũng như chưa thực sự bị cuốn vào hành trình khám phá những bí ẩn mà phim đặt ra. Nhịp phim thiếu ổn định, phim quá phụ thuộc vào việc giải thích bằng lời khiến các chi tiết mất đi tính gợi mở và sức ám ảnh cần có. Thêm vào đó, sự pha trộn giữa yếu tố kinh dị, tâm linh và bi kịch cá nhân chưa thực sự nhuần nhuyễn, dẫn đến một thế giới siêu nhiên mờ nhạt, dù phim có vận dụng nét văn hóa đặc trưng của người Việt qua nghi thức hầu đồng.

Về diễn xuất, dàn diễn viên chính đều là những gương mặt mới, chưa hoàn toàn chinh phục được khán giả. Những phân đoạn đòi hỏi cảm xúc cao trào cũng chưa đủ sức nặng, khiến hành trình nội tâm của nhân vật nữ chính Thương thiếu điểm nhấn và chưa thực sự chạm đến khán giả.

Trên thế giới, phim kinh dị tâm linh lấy chất liệu dân gian được coi là một thể loại riêng biệt. Dòng phim này thường lấy bối cảnh làng quê, khai thác chủ đề về tín ngưỡng dân gian, hiến tế, truyền thuyết rùng rợn. Những câu chuyện dân gian Việt Nam được truyền tai bao đời về ma da, linh miêu, linh cẩu, quỷ nhập tràng, ma trơi, chó đội nón mê, ông ba bị… phủ bóng lên tiềm thức người Việt một thế giới tâm linh ma mị và quỷ dị, rợn ngợp và u ám, là mảnh đất màu mỡ đầy hứa hẹn cho các nhà làm phim.

Để tái hiện được không gian với những phong tục, lề thói riêng, cần có nhiều yếu tố từ kịch bản, sắp xếp bối cảnh, âm thanh, ánh sáng, diễn xuất, giọng điệu diễn viên, kỹ xảo… để thuyết phục người xem. Vượt qua được điểm yếu cố hữu nằm ở kịch bản, kỹ xảo và bối cảnh; có thêm sự sáng tạo trong cách tả, cách kể, xây dựng được thông điệp giàu sức nặng, phim kinh dị Việt chắc chắn sẽ còn tiến xa về chất lượng trong tương lai.

Bởi lẽ thứ cần có ở phim kinh dị không chỉ là cảnh hù dọa, bạo lực máu me, mà còn phải reo rắc nỗi sợ, tạo cảm giác ngột ngạt, căng thẳng, bí bách trong từng cảnh quay, khung hình. Thực hiện được điều này điện ảnh Việt mới thực sự chinh phục được khán giả nội địa, chắp cánh cho ước mơ vươn mình trên đấu trường quốc tế.