Những người lính trở về sau chiến tranh

Có người tưởng chừng như lành lặn nhưng bên trong cơ thể đã bị nhiễm chất độc mà quân đội Mỹ rải khắp chiến trường miền Trung và Nam Bộ. Nỗi đau ấy không dừng lại ở một thế hệ mà còn ảnh hưởng đến các đời sau.

Chiến tranh qua đi, nỗi đau ở lại

Cũng như bao làng quê khác trên đất nước ta thời chiến, ngôi làng nhỏ bé ở thôn Đại Duy, xã Đoàn Đào, huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên đã lần lượt tiễn đưa những thanh niên lên đường nhập ngũ theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Họ ra đi với trái tim tràn đầy nhiệt huyết và khát vọng cống hiến của tuổi trẻ. Bao người mẹ, người cha đã lặng lẽ tiễn con, chỉ mong con hoàn thành tốt nhiệm vụ và bình an trở về.

Ngày đất nước thống nhất, có người trở về trong niềm vui sum họp. Nhưng có những người con mãi nằm lại nơi chiến trường, để lại nỗi đau xót khôn nguôi cho người thân và quê hương. Bằng những tình cảm yêu mến, trân trọng và tiếc thương, trong khuôn khổ bài viết này, tôi chỉ xin được kể về những người lính thuộc chi Doãn tộc ở ngôi làng Đại thân thương mà mình đã thấu hiểu và gắn bó sâu sắc.

Người đầu tiên tôi muốn nói đến là anh Doãn Quốc Trịnh, sinh năm 1950 - anh cả trong gia đình. Sau khi học hết phổ thông, anh đã gác lại ước mơ của tuổi trẻ, tình nguyện khoác ba lô lên đường nhập ngũ vào năm 1970, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước bước vào giai đoạn khốc liệt nhất trên chiến trường miền Nam. Anh thuộc Tiểu đoàn 639, Trung đoàn 2, Đại đội 4, sau gia nhập Sư đoàn 2 - đơn vị chủ lực của ta, rồi được điều vào mặt trận Đường 9 - Nam Lào, nơi từng mệnh danh là "chảo lửa" của chiến tranh.

Ở đây, giữa rừng sâu núi thẳm, nơi khói súng mịt mù, bom đạn xé trời, những trận đánh dữ dội diễn ra suốt ngày đêm. Sự sống và cái chết chỉ mong manh trong gang tấc nhưng người lính trẻ ấy vẫn cùng đồng đội kiên cường bám trụ, vượt qua mọi hiểm nguy để hoàn thành tốt nhiệm vụ. Rời chiến trường Đường 9 - Nam Lào, đơn vị anh tiếp tục hành quân về Kon Tum, rồi xuôi về Nghĩa Bình (Quảng Ngãi). Mỗi bước chân các anh đều in dấu nơi miền đất khốc liệt nhất của chiến tranh.

Sau đó, anh được điều về Đông Sơn - Tiên Phước (Quảng Nam), rồi vượt sông Thò Lò, nơi diễn ra nhiều trận đánh ác liệt để đến với cứ điểm Ba Tơ (Quảng Ngãi), vùng căn cứ địa cách mạng thấm máu đào của biết bao liệt sĩ. Suốt những năm tháng nơi đầu tuyến lửa, anh Trịnh cùng đồng đội phải đối mặt với muôn vàn gian khổ: bom đạn trút xuống như mưa, rừng thiêng nước độc, cái đói cái rét và những cơn sốt rừng liên miên hành hạ. Thời gian ở đây, anh đã bị nhiễm chất độc hóa học mà quân đội Mỹ rải xuống.

Mãi đến năm 1976, sau ngày đất nước hoàn toàn giải phóng, anh mới trở về quê hương. Sức khỏe giảm sút đi nhiều, anh được hưởng chế độ bệnh binh. Nhưng hậu quả mà chiến tranh để lại là người con trai đầu lòng của anh sinh ra với đôi chân tập tễnh, cháu thứ ba thì mất ngay khi vừa lọt lòng mẹ. Người vợ sau đó bị hậu sản, mắc thêm nhiều bệnh khác rồi nằm liệt giường suốt nhiều năm. Một mình anh vừa lo toan cuộc sống, vừa chăm sóc vợ hằng ngày, vừa chống chọi với bệnh tật của mình. Năm 2017, chị qua đời, để lại anh lặng lẽ, đơn côi tuổi xế chiều. Hiện nay, sức khỏe của anh rất yếu, có lúc tưởng chừng không qua khỏi.

Tiếp nối truyền thống của gia đình, sau người anh cả là em rể Trần Văn Ứng cũng lặng lẽ khoác ba lô lên đường vào năm 1971. Anh chiến đấu tại chiến trường Thạch Hãn, nơi có dòng sông nhuộm đỏ máu của biết bao người lính trẻ đã ngã xuống vì Tổ quốc. Trong một trận đánh ác liệt, anh bị thương nặng ở chân, đôi tai ù đặc, gần như không còn nghe rõ. Nhưng anh vẫn sát cánh cùng đồng đội, chiến đấu đến cùng.

Mấy năm sau, do sức khỏe suy yếu nghiêm trọng, anh buộc phải rời quân ngũ. Anh trở về với chế độ thương binh và mang trong mình di chứng chất độc da cam - thứ hóa chất đã âm thầm hủy hoại cơ thể người lính ngay cả khi chiến tranh đã qua. Một người con của anh sinh ra với bàn tay dị tật, không thể chữa trị bằng phẫu thuật, phải mang theo suốt đời.

Sức khỏe của anh cũng ngày càng yếu đi. Chân tay run rẩy, đi lại khó khăn, đặc biệt là đôi tai không còn nghe thấy âm thanh gì nữa. Máy trợ thính cũng trở nên bất lực. Người vợ tảo tần lại bị mắc ung thư vú, phải đi trị xạ nhiều lần ở Hà Nội. Các con gái đều lấy chồng xa, thỉnh thoảng mới về thăm bố mẹ được. Tuổi già bệnh tật, hoàn cảnh éo le, hai vợ chồng chỉ biết nương tựa vào nhau trong những ngày tháng còn lại của cuộc đời.

Tinh thần yêu nước và ý chí chiến đấu đã thấm sâu vào từng thành viên trong gia đình họ Doãn. Tháng 5/1978, cả ba anh em con chú con bác là Doãn Đình Chiêu, Doãn Đình Hoa và Doãn Đình Vàng đã tình nguyện lên đường nhập ngũ cùng một ngày để tham gia cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc. Các anh cùng một đơn vị, đóng quân ở Cao Ba Lanh thuộc huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh - vùng rừng núi đầy hiểm nguy, nơi mìn pháo có thể phát nổ bất cứ lúc nào. Máu của người lính lại đổ trên mảnh đất biên cương.

Trong một trận đánh ác liệt, hai anh Doãn Đình Vàng và Đoãn Đình Hoa đã dũng cảm hy sinh. Chỉ anh Doãn Đình Chiêu may mắn thoát chết, xuất ngũ năm 1982. Ngày anh trở về, ba người mẹ cùng tiễn con đi thì hai người mẹ đã khóc cạn nước mắt. Những năm tháng nơi rừng sâu nước độc, ăn uống thiếu thốn, sốt rét triền miên đã làm sức khỏe anh suy giảm nghiêm trọng. Cũng bởi vậy mà khi lập gia đình, anh không thể có con.

Hai vợ chồng từng đi xin con nuôi nhưng cái số vất vả, đón đứa trẻ mới sinh về lúc chiều thì đêm bé mất. Một vài lần nữa có người giới thiệu nhưng đều không thành. Giờ đây họ chỉ biết nương tựa vào nhau, lặng lẽ đi qua tuổi già trong nỗi cô quạnh nhưng vẫn giữ trọn đạo nghĩa vợ chồng và phẩm chất cao đẹp của người lính năm xưa.

Cháy bỏng những đam mê trong tâm hồn người lính

Sau chiến tranh, những người lính ở thôn Đại Duy đã may mắn trở về. Giờ đây, có người còn, người đã mất. Những ai còn thì hầu hết đều mang trong mình di chứng của một thời đạn bom. Tuổi già lại càng khiến cho bệnh tật nặng thêm. Song điều đáng quý ở họ là tinh thần lạc quan yêu đời và khát vọng sống có ích vẫn cháy bỏng trong tim những cựu chiến binh. Dù có mang thương tật vĩnh viễn, dù hoàn cảnh kém may mắn nhưng họ không đầu hàng số phận, vẫn lao động và đóng góp tích cực cho cộng đồng.

Có thể kể đến các anh Doãn Quốc Trịnh, Doãn Đình Chiêu, những người vốn có năng khiếu ca hát, chơi đàn, thổi sáo có tiếng từ thời trai trẻ. Nay, dù sức khỏe suy giảm, bệnh tật triền miên, các anh vẫn nhiệt tình tham gia đội văn nghệ liên xã nhiều năm nay. Bằng tất cả đam mê và nhiệt huyết của mình, những cựu binh ấy đã say sưa biểu diễn các làn điệu Chèo, hát Chầu văn, diễn tích Chèo cổ “Tống Trân Cúc Hoa”, rồi vở Chèo mới nói về câu chuyện tình của người lính trong chiến tranh “Tìm lại một bài thơ” đã gây nhiều xúc động cho người xem.

Những buổi biểu diễn ấy không chỉ góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống, mang lại niềm vui cho bà con mà còn giúp các anh quên đi nỗi đau bệnh tật và sự thiệt thòi về số phận. Ngoài ra, các anh còn tích cực tham mưu, đóng góp ý kiến cho chính quyền địa phương, ủng hộ những công việc của thôn xóm; đoàn kết, giúp đỡ bà con để cùng nhau xây dựng cuộc sống mới ở nông thôn ngày càng phát triển.

Sự cống hiến thầm lặng của những người lính trong ngôi làng Đại Duy chỉ là một phần rất nhỏ bé trong hàng triệu người con đất Việt đã hy sinh cho dân, cho nước để có hòa bình độc lập. Thế mới biết, cái giá của hòa bình chưa bao giờ là rẻ. Nay, tháng Bảy lại về, tháng của tri ân, tháng của lặng thầm tưởng nhớ, giữa cuộc sống đủ đầy và bình yên hôm nay, có bao giờ ta tự hỏi: mình đã sống như thế nào để không quên, để xứng đáng với những gì cha ông ta phải đánh đổi bằng máu xương mới giành được?

Hà Nội, tháng 7 năm 2025