Ngày 11/8, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức tọa đàm "Vai trò của văn học trong quá trình bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống". Buổi tọa đàm được tổ chức nhân sự kiện các nhà văn Đài Loan (Trung Quốc) đến thăm và làm việc với Hội Nhà văn Việt Nam đã thu hút đông đảo các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu lý luận phê bình văn học.
1. Tại buổi tọa đàm, các nhà văn đã chia sẻ những suy nghĩ, tâm tư, rung cảm sâu xa từ chính hành trình sáng tác của mình khi hành trang đem theo là những giá trị văn hóa truyền thống đã có hàng ngàn năm của dân tộc.
Các nhà văn, nhà thơ uy tín như Nguyễn Quang Thiều, Trần Đăng Khoa, Hoàng Quốc Hải, Lê Phương Liên, Thùy Dương, Nguyễn Quang Hưng… đã có những chia sẻ rất chân thực, sống động về nỗi trăn trở, khát khao tìm lại mạch nguồn văn hóa trong từng trang viết hay mong muốn tác phẩm văn học vừa phải là sản phẩm nghệ thuật, đồng thời còn là lời tri ân ký ức, tri ân những thế hệ đã gìn giữ và bồi đắp nền văn hóa dân tộc đồng thời mong muốn lan tỏa những giá trị ấy đến với thế giới qua những tác phẩm được dịch ra ngôn ngữ quốc tế.
Tọa đàm "Vai trò của văn học trong quá trình bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống" có sự tham dự của các nhà văn đến từ Đài Loan (Trung Quốc).
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho rằng: "Trong suốt chiều dài lịch sử, có một sức mạnh âm thầm nhưng bất khuất đã giúp dân tộc Việt Nam không bao giờ khuất phục trước mọi khó khăn, kể cả trong những cuộc chiến tranh tàn khốc nhất. Sức mạnh ấy chính là văn hóa. Văn hóa vừa thể hiện qua những công trình, tác phẩm, lễ hội, phong tục… đồng thời là cách chúng ta sống, là phẩm giá mà chúng ta giữ gìn, là lòng nhân hậu, ý chí bền bỉ, sức sáng tạo không ngừng của con người Việt Nam. Văn hóa chính là nền móng vững chắc để mỗi cá nhân, mỗi cộng đồng và cả dân tộc đứng vững trước mọi biến động của lịch sử…".
Cùng một dòng suy tưởng với nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, nhà văn Lê Phương Liên cho rằng: “Chúng ta bảo vệ được Tổ quốc Việt Nam, bảo vệ được non sông cho đến hôm nay vì chúng ta có một truyền thống văn hóa lịch sử Việt Nam nằm trong văn học Việt Nam. Nhiều tác phẩm văn học Việt Nam thấm đẫm tinh thần lịch sử, mang tâm hồn khí phách và bản chất của người Việt Nam như “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn, “Bình ngô đại cáo” của Nguyễn Trãi, “Hịch xuất quân” của Vua Quang Trung - Nguyễn Huệ khi đánh đuổi quân Thanh… hay những tác phẩm văn học, nghệ thuật thời chống Pháp, chống Mỹ đều mang tinh thần yêu nước của người Việt Nam. Chúng ta tự hào khi có một nền văn học phản ánh toàn bộ lịch sử - văn hóa dân tộc và mang đậm tinh thần dân tộc...”.
Vì thế, mỗi nhà văn, nhà thơ, đặc biệt là những tác giả trẻ cần có trách nhiệm tiếp tục sáng tác, để cho ra đời tác phẩm văn học có chất lượng, góp phần bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc...
2. Tại buổi tọa đàm "Vai trò của văn học trong quá trình bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống", dường như các nhà văn đã đạt được sự đồng thuận cao khi đều hướng đến nhận định cho rằng: Văn học đóng vai trò quan trọng trong quá trình bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống và văn hóa và lịch sử. Với người cầm bút, ý thức về những trách nhiệm thiêng liêng ấy sẽ khiến mỗi trang viết góp phần gìn giữ và trao truyền những giá trị đã làm nên cốt cách dân tộc.
Văn học đã và đang vừa là tấm gương phản chiếu đời sống, đồng thời như "ngân hàng ký ức" của dân tộc, lưu giữ những giá trị tinh thần qua từng câu chuyện, từng số phận nhân vật, từng tập thơ hay trường ca về thiên nhiên, cuộc sống, con người và những hình tượng nghệ thuật. Các nhà văn, nhà thơ vừa phải có trách nhiệm vừa là niềm vinh dự khi chuyển tải những giá trị văn hóa tinh túy nhất đến tương lai, thông qua các tác phẩm văn học.
Nhà thơ Nguyễn Quang Hưng đã rất trăn trở với sứ mệnh này của nhà văn khi cho rằng: “Trong bối cảnh hiện nay, khi chúng ta đang sử dụng văn hóa để hội nhập, để giao lưu và tạo nên các giá trị kinh tế, xã hội, thì trách nhiệm tự thân của những người cầm bút, trong đó có người hoạt động văn học, nghệ thuật là phải dùng tác phẩm để cổ vũ cho văn hóa, để bảo tồn văn hóa…".
Với sứ mệnh quan trọng của văn học trong quá trình bảo vệ giá trị văn hóa truyền thống, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều đã nhấn mạnh: “Tôi tin rằng, khi mỗi người sáng tạo ý thức được sứ mệnh văn hóa của mình, khi công chúng trân trọng và đồng hành và khi các tổ chức, hội nghề nghiệp thực sự đổi mới để phục vụ sứ mệnh ấy thì văn học, nghệ thuật Việt Nam sẽ có những bước đi dài, vững chãi, và "lãnh thổ văn hóa" của chúng ta sẽ ngày càng rộng mở hơn…”.
Nhà văn Hoàng Quốc Hải:
"Tôi thấy giá trị của văn hóa truyền thống vô cùng lớn lao, đến nỗi sinh mệnh quốc gia gắn liền với nó: Mất văn hóa, là mất hồn cốt dân tộc, đất nước cũng không còn. Chính vì có yếu tố văn hóa truyền thống, mà suốt mấy nghìn năm chúng ta sống bên cạnh một nước lớn như Trung Quốc mà chúng ta vẫn tồn tại được hết sức đàng hoàng.
Tôi còn nhớ, vào năm 1992, trong một hội thảo về văn hóa, một số đại biểu ở khu vực miền Trung đã khóc khi được đi tham quan đình, đền trong hoạt động bên lề hội thảo, bởi địa phương họ không còn giữ được. Qua một câu chuyện nhỏ để chúng ta hiểu về tầm quan trọng của văn hóa, đặc biệt là văn hóa truyền thống. Đất nước chúng ta tồn tại được là nhờ có văn hóa, và phải đổi bằng máu xương, nước mắt.
Cũng như chuyện về dân tộc Do Thái họ đã lưu lạc, tản mạn khắp nơi trên thế giới, nhưng khi bước vào ngôi nhà của người Do Thái, họ vẫn giữ nguyên mọi nếp ăn ở, sinh hoạt, tiếng nói.... Nên khi tập hợp lại, họ vẫn là một dân tộc mạnh mẽ.
Ngày nay, đất nước thanh bình nhưng lại bị đe dọa nghiêm trọng hơn bao giờ hết bởi yếu tố xâm lấn văn hóa. Tôi cảm thấy như thế. Cho nên, nếu không giữ lấy được giá trị văn hóa truyền thống là chúng ta không còn gì cả. Các nhà văn trong sáng tạo cũng không nên rời xa, không bao giờ được lìa xa văn hóa dân tộc. Rời xa yếu tố thiêng liêng đó, thì chúng ta cũng không còn gì để viết cả...” .
Nhà văn, dịch giả Kiều Bích Hậu - Trưởng nhóm Nữ dịch giả Hà Nội:
Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu sâu rộng, việc giới thiệu văn hóa Việt Nam ra thế giới không chỉ là nhiệm vụ của ngành ngoại giao mà còn là trách nhiệm của mỗi cá nhân, đặc biệt là đội ngũ nhà văn - dịch giả. Họ đóng vai trò như những “đại sứ văn hóa” thầm lặng, đưa những giá trị cốt lõi, tinh thần và vẻ đẹp của con người Việt Nam đến với bạn bè quốc tế một cách bền vững và sâu sắc nhất.
Trong suốt 7 năm qua, với vai trò là một nhà văn, dịch giả và từng công tác 5 năm tại Ban Đối ngoại Hội Nhà văn Việt Nam, tôi cùng với nhóm Nữ dịch giả Hà Nội đã nỗ lực không ngừng nghỉ để xây dựng và mở rộng mạng lưới giao lưu văn chương quốc tế. Chúng tôi đã chủ động kết nối với các nhà văn, dịch giả, và nhà xuất bản tại nhiều quốc gia ở châu Âu, châu Mỹ, châu Phi và châu Á. Mục tiêu duy nhất là quảng bá, giới thiệu văn học Việt Nam, từ đó lan tỏa văn hóa truyền thống và vẻ đẹp tâm hồn Việt ra toàn cầu.
Những nỗ lực này đã mang lại những kết quả đáng mừng: Gần 100 tác giả Việt Nam có tác phẩm đã được nhóm Nữ dịch giả Hà Nội chuyển ngữ và giới thiệu ra nước ngoài dưới nhiều hình thức: những chùm thơ, truyện ngắn, hoặc trích đoạn tiểu thuyết đăng tải trên các tạp chí văn học quốc tế. Điều đặc biệt hơn, gần 50 đầu sách thơ - văn Việt Nam đã được dịch và xuất bản tại Mỹ, Hungary, Romania, Ý, Hàn Quốc, Canada, Morocco, Nga, Hy Lạp, Ấn Độ...
Những con số này không chỉ dừng lại ở thành tựu xuất bản, mà điều quan trọng hơn, chúng tôi đã tạo ra những cầu nối văn hóa vô hình, tác động trực tiếp đến suy nghĩ và cảm nhận của bạn bè quốc tế. Bởi vì, văn chương chính là một kênh hữu hiệu và bền vững bậc nhất để giới thiệu văn hóa, lịch sử và một tinh thần dân tộc. Qua đó, bạn bè quốc tế có thể hiểu hơn về những nét đẹp truyền thống của Việt Nam, về sự kiên cường, nhân hậu của con người Việt, từ đó gieo mầm tình hữu nghị và sự tôn trọng lẫn nhau.
