Ngày thơ Việt Nam 2023: Những cung bậc lắng đọng của tình yêu
Với tinh thần mang thơ đến gần hơn với mọi người, Ngày Thơ năm nay được tổ chức ở nhiều không gian khác nhau trong cả nước. Tại Hà Nội, không gian thơ được chuyển từ Văn Miếu - Quốc Tử Giám về Hoàng Thành Thăng Long. Một đêm thơ Nguyên Tiêu nhiều cảm xúc đã một lần nữa tôn vinh những vẻ đẹp của thơ ca, như nhà thơ Trần Đăng Khoa đã viết: "Nếu thế giới này không còn tình yêu nữa/ Thì biết đâu trái đất đã tan rồi".
Chủ tịch Hội Nhà văn, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều chia sẻ: "Việc chuyển địa điểm tổ chức Ngày Thơ từ Văn Miếu Quốc Tử Giám đến Hoàng thành Thăng Long và những không gian khác trong cả nước vào những năm tiếp theo chỉ là một cách làm cho người yêu thơ ở nhiều nơi có cơ hội tham gia trực tiếp sự kiện thơ ca này. Bởi trên cả nước có nhiều địa điểm xưa nay đã trở thành không gian của thơ ca như Núi Bài thơ, (Quảng Ninh); Tháp Nhạn, (Phú Yên), Cố đô Huế... hay là quê hương của các bậc thi hào Nguyễn Du, Cụ Đồ Chiểu, bà Chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương"...
Ông nói thêm: "Sau 3 năm đại dịch không thể thực hiện được sự kiện, năm nay chúng tôi chuyển địa điểm tổ chức đến Hoàng thành Thăng Long. Cũng như Văn Miếu - Quốc Tử Giám, đây là không gian văn hóa thiêng liêng, phù hợp để thơ ca cất tiếng vì những điều tốt đẹp".
Ông cho rằng, thơ ca luôn song hành và làm nên vẻ đẹp của cuộc sống, giúp con người vượt qua bóng tối, nuôi dưỡng ý chí mạnh mẽ và cảm thông với nhau hơn. Trong thời đại mới, thơ ca phải mang lương tri và giọng nói của thời đại, thể hiện được niềm vui, nỗi buồn, khát vọng, trăn trở của con người. Thơ ca hãy đứng về phía con người, vinh danh con người".
Ông khẳng định: "Thơ ca phải có "nhịp điệu mới', phải đổi mới thi pháp, phải cất lên tiếng nói đại diện cho tâm hồn con người và thời đại ngày nay nhưng không bao giờ rời bỏ con đường - sứ mệnh của mình đó là tôn vinh nhân tính".
Với tinh thần đó, Ngày Thơ Việt Nam đã diễn ra với nhiều hoạt động như hội sách, tọa đàm "Thơ hiện nay với hôm nay", chiếu phim tư liệu về cuộc đời và sự nghiệp của các nhà thơ nổi tiếng đã góp phần xây dựng nên nền thi ca Việt Nam, phát video clip tuyển chọn các ca khúc nổi tiếng được phổ nhạc từ những bài thơ được nhiều người yêu thích, triển lãm tại Nhà ký ức thơ, đọc thơ, trò chuyện về thơ trong Quán thơ…
Tổng đạo diễn Lê Quý Dương cùng hai họa sĩ thiết kế Phạm Hà Hải và Lê Đình Nguyên đã dẫn dắt người xem vào một cõi thơ với rất nhiều cảm xúc, được thiết kế đẹp và sang trọng. Ở đó, với chủ đề "Nhịp điệu mới", với ước vọng, khi đất nước chúng ta đã vượt qua đại dịch thế kỷ, cuộc sống bình thường mới trở lại, thơ sẽ góp phần mang đến cho con người niềm tin vào sự phục hồi mọi mặt đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội, hướng tới một tương lai tràn đầy hy vọng về những điều tốt đẹp".
Đạo diễn Lê Quý Dương nói: "Chúng tôi muốn biến Ngày Thơ Việt Nam trở thành một lễ hội đón nhận những người yêu thơ và cả những người chưa yêu thơ. Khi tới không gian của Hoàng thành Thăng Long, chúng ta đều sẽ có sự quan tâm duy nhất là thơ ca. Thơ không chỉ tồn tại thầm lặng mà phải trở thành một nguồn năng lượng mới, mang một tinh thần mới, với khát vọng mới cho xã hội tốt đẹp hơn".
Điểm nhấn của Ngày Thơ Việt Nam 2023 là Đêm thơ Nguyên Tiêu bắt đầu từ 19 giờ - 21 giờ tại sân khấu trung tâm trước cổng Đoan Môn. Điểm đặc biệt của năm nay là chỉ có một sân thơ duy nhất (khác với những lần tổ chức trước tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, chia ra hai sân thơ) dành cho các nhà thơ mọi thế hệ. 21 bài thơ/ tác giả thơ xuất hiện trong chương trình, tương đương với con số Ngày Thơ Việt Nam lần thứ 21.
Công chúng được gặp lại hình ảnh của các nhà thơ nổi tiếng giai đoạn Thơ Mới đến thơ kháng chiến chống Pháp như: Nguyễn Đình Thi, Chế Lan Viên, Huy Cận, Xuân Diệu, Hoàng Cầm, Lê Đạt, Chính Hữu… qua giọng đọc của các nhà thơ từ kho tư liệu của Bảo tàng Văn học Việt Nam. Tiếp theo là phần đọc, trình diễn, diễn xướng thơ của các nhà thơ thế hệ chống Mỹ; thế hệ nhà thơ sau 1975 đến thời kỳ Đổi mới; và cuối cùng là của các nhà thơ Trẻ. Đan xen với đọc thơ, các nghệ sĩ nổi tiếng sẽ trình diễn những ca khúc được phổ nhạc từ các bài thơ được công chúng yêu thích.
Xuất hiện trên sân khấu Đêm thơ Nguyên Tiêu, nhà thơ Hữu Thỉnh chia sẻ về kỷ niệm mà ông nhớ nhất trong kháng chiến chống Mỹ, đó là ông được tham gia chiến dịch Đường 9 Nam Lào. Bài thơ "5 anh em trên một chiếc xe tăng" của ông ra đời trong hoàn cảnh đó. Ông cũng bày tỏ niềm xúc động khi gặp lại những gương mặt thân quen, những kỷ vật của các thế hệ nhà thơ trong ngôi nhà kỳ ức của Bảo tàng Văn học Việt Nam. "Đó là những hiện vật biết nói đã kể cho chúng ta về cuộc sống và tâm hồn của những người nghệ sĩ - chiến sĩ. Tôi hy vọng, những ký ức, kỷ niệm đó sẽ giúp các nhà thơ trẻ có thêm cảm hứng trên con đường sáng tạo, cống hiến nhiều tác phẩm có giá trị hơn nữa cho thơ hôm nay".
Nhà thơ Bằng Việt cũng chia sẻ niềm hạnh phúc khi đã ngoài 80 tuổi, sức không còn khỏe, giọng đọc đã có phần xô lệch vẫn còn có cơ hội được lên sân khấu đọc thơ. Ông kể câu chuyện xúc động về hai bài thơ cùng 1 tên, "Hương Sơn năm sơ tán ấy". Một bài ông viết về mẹ và một bài viết về việc đi sơ tán. "Khi tôi lên thăm mẹ, mẹ bảo bao năm rồi học thiền mà không bao giờ có phút yên tĩnh để nhập thiền. Ông an ủi mẹ, nếu chiến tranh chống Mỹ chưa kết thúc thì chúng ta không thể thiền được. Còn nếu chiến tranh kết thúc, chúng ta sẽ trở về vô ngã, vô vi, đặc tính sâu sắc nhất của thiền". Lần này, trong đêm Nguyên Tiêu, ông "đọc lại bài thơ để tưởng niệm giây phút gặp mẹ năm sơ tán 1972".
Còn với nhà thơ Trần Đăng Khoa, đây là một đêm đặc biệt để chúng ta nói chuyện với nhau bằng ngôn ngữ thơ ca, của tình yêu tình thương. Ông khẳng định: "Nếu như nhân loại ai cũng nói với nhau bằng ngôn ngữ của thi ca, thế giới sẽ không có máu chảy, không có chiến tranh, xung đột".
Ông đọc bài thơ, ngược thời gian về những năm 90 của thế kỷ trước, "Maxcơva mùa Đông những năm 90": "Rồi tất cả sẽ qua thôi em ạ/ Mọi sự kiện sẽ qua như mốt váy ngắn dài.../ Tất cả sẽ qua đi. Chỉ tình yêu còn lại/ Tình yêu giữ cho ta mãi mãi là Người/ Nếu thế giới này không còn tình yêu nữa/ Thì biết đâu trái đất đã tan rồi...".
Đêm thơ Nguyên Tiêu kết thúc trong tiếng nhạc, trong những vần thơ trẻ của các tác giả trẻ Đoàn Văn Mật, Lý Hữu Lương... Một thế hệ kế cận, với giấc mơ sẽ viết tiếp những bài thơ về dân tộc, về đời sống, về tình yêu con người. Như nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, trong lời phát biểu đã nói về giây phút thiêng liêng này rằng: "Vào thời khắc này, mỗi người chúng ta hãy viết chung một bài thơ về tình yêu, về lương tri con người, về giấc mơ tự do và hy vọng bằng cách riêng của trái tim mình".
Đây là lần đầu tiên Ngày Thơ Việt Nam được diễn ra tại Hoàng thành Thăng Long - Di tích quốc gia đặc biệt được UNESCO ghi danh vào Danh mục Di sản Văn hóa Thế giới. Không gian Ngày Thơ gồm toàn bộ khu vực sân Đoan Môn của Hoàng Thành. Người yêu thơ được chào đón tại Cổng thơ - một thiết kế cách điệu của họa sĩ Phạm Hà Hải để bước vào Cõi thơ. Qua Cổng thơ, khán giả sẽ dạo bước trên Đường thơ để thưởng lãm 100 câu thơ hay của thi ca Việt Nam được viết trên giấy dó tạo hình thành những chiếc quạt - cánh bướm. Cuối Đường thơ, khán giả sẽ đến Nhà ký ức, nơi trưng bày các hiện vật đặc biệt của các nhà thơ tên tuổi qua nhiều thời kỳ của văn học Việt Nam do Bảo tàng Văn học Việt Nam cung cấp. Bên cạnh Nhà ký ức là Quán thơ, nơi các nhà thơ, tao nhân mặc khách nhiều thế hệ sẽ giao lưu với công chúng, đọc thơ và trò chuyện về nền thi ca Việt Nam.
Tại vị trí trung tâm, trước cửa Đoan Môn là sân khấu diện tích khoảng 350m2 sàn, trong đó có 100m2 sàn bằng kính, được gọi là Đàn thơ - nơi diễn ra Đêm thơ Nguyên tiêu. Từ trên tường thành có hai tấm pano lớn được thả xuống. Trên mỗi tấm pano chép bài thơ "Thần" của Lý Thường Kiệt và bài thơ "Nguyên tiêu" của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Bên trái sân khấu là hai Cây thơ, từ trên cành cao thả xuống những phong thơ, bên trong có những câu hỏi thú vị, đố vui kiến thức thơ dành cho bạn yêu thơ, người chiến thắng sẽ nhận được những phần quà thú vị từ Ban Tổ chức.
