Đã thành thông lệ, hơn 20 năm nay Ngày thơ Việt Nam được tổ chức vào đúng rằm tháng Giêng hàng năm. Năm nay, Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23 được Hội Nhà văn phối hợp với UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức tại thành phố Hoa Lư sau 22 lần diễn ra tại Hà Nội với 2 địa điểm là Văn Miếu Quốc Tử Giám và Hoàng thành Thăng Long. Sự thay đổi về không gian được kỳ vọng là sẽ tạo một không khí mới mẻ cho Ngày thơ.
Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam: “Năm 2025, Ngày thơ Việt Nam được tổ chức tại tỉnh Ninh Bình để triển khai ý tưởng và chủ trương của Hội Nhà văn Việt Nam từ đầu nhiệm kỳ là đưa Ngày thơ quốc gia đến với công chúng rộng rãi trong cả nước. Hằng năm, Ngày thơ có thể được tổ chức tại các địa phương khác nhau, tùy thuộc vào chủ đề của năm đó.
Năm nay, Hội Nhà văn Việt Nam chọn thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình làm địa phương đầu tiên để thay đổi không gian Ngày thơ khi thành phố vừa được thành lập cách đây không lâu và đang hướng tới trở thành đô thị di sản thiên niên kỷ, nơi chứa đựng nhiều giá trị văn hóa, lịch sử, cảnh quan đặc sắc của Việt Nam. Sau Ninh Bình, Ngày thơ Việt Nam có thể sẽ được tổ chức ở Cao Bằng, Phú Yên, Huế hoặc TP. Hồ Chí Minh… để thi ca có thể cất tiếng và lan tỏa hơn nữa, không chỉ thuộc về một trung tâm mà là của cả nước…”.
Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23 tổ chức tại Ninh Bình với chủ đề “Tổ quốc bay lên”.
Lý giải việc chọn chủ đề cho Ngày thơ năm nay là “Tổ quốc bay lên”, Ban tổ chức Ngày thơ cho biết, do Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23 diễn ra trong bối cảnh chúng ta vừa long trọng kỷ niệm 95 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam và hướng tới kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, 50 năm đất nước thống nhất. Vì vậy, Ban tổ chức chọn chủ đề Ngày thơ năm nay là “Tổ quốc bay lên”, lấy cảm hứng từ câu thơ “Tổ quốc bay lên bát ngát mùa xuân” trong bài thơ “Dáng đứng Việt Nam” của nhà thơ - liệt sĩ Lê Anh Xuân.
Theo nhà thơ Nguyễn Quang Thiều: “Ý nghĩa của chủ đề “Tổ quốc bay lên” còn là biểu tượng cho sự đập cánh bay lên của mỗi con người trong giấc mơ, trong khát vọng của họ. Và như thế, ý thức về con người, ý thức về nguồn cội, ý thức về một thời đại mới sẽ rõ ràng hơn rất nhiều…”.
Tại không gian Ngày thơ lần thứ 23 tại Ninh Bình sẽ trưng bày poster của 20 nhà thơ Việt Nam tiêu biểu được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật; các bài thơ cổ và hiện đại về vùng đất Ninh Bình. Trung tâm của Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23 sẽ nằm trong đêm thơ “Tổ quốc bay lên” được tổ chức tại nhà hát Phạm Thị Trân với kịch bản văn học của nhà thơ Hữu Việt - Ủy viên BCH Hội Nhà văn Việt Nam và phần đạo diễn của NSND Quang Thập - Giám đốc Nhà hát Chèo Ninh Bình.
Trong đêm thơ, công chúng sẽ được lắng nghe tác phẩm thơ của các nhà thơ: Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Khoa Điềm, Hữu Thỉnh, Lệ Thu, Trần Đăng Khoa, Phan Hoàng, Nguyễn Việt Chiến, Trần Kim Hoa, Đinh Thị Như Thúy, Bình Nguyên… và các nhà thơ trưởng thành sau Đổi mới đang tạo được ấn tượng trên văn đàn như: Nguyễn Bảo Chân, Nguyễn Tiến Thanh, Nguyễn Quang Hưng, Phùng Thị Hương Ly…
Bên cạnh màn tác giả trực tiếp đọc thơ có các tiết mục ngâm thơ với các tác phẩm tiêu biểu như: “Nguyên tiêu” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Dục Thúy sơn” của Trương Hán Siêu, “Dáng đứng Việt Nam” của Lê Anh Xuân, “Chúng con chiến đấu cho người sống mãi Việt Nam ơi” của Nam Hà… Trong khuôn khổ chương trình sẽ có những bài hát phổ thơ của các nhà thơ Việt Nam như: “Đường chúng ta đi” (thơ Xuân Sách, nhạc Huy Du), “Tổ quốc gọi tên mình” (thơ Nguyễn Phan Quế Mai, nhạc Đinh Trung Cẩn)…
Đặc biệt Ngày thơ năm nay có sự tham gia của nhà thơ cựu chiến binh Mỹ Bruce Weigl với bài thơ gửi một người mẹ Việt Nam. Bruce Weigl là một nhà thơ, đồng thời còn là dịch giả - Giáo sư Đại học nổi tiếng ở Mỹ và là cũng là một người bạn thân thiết với văn học Việt Nam. Ông có những tác phẩm văn học gây chú ý trên văn đàn thế giới khi viết về cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam.
Để tạo diễn đàn cho trao đổi học thuật, tại Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức tọa đàm “Trách nhiệm và khát vọng của nhà thơ”. Ban tổ chức cho biết, cuộc tọa đàm sẽ đặt ra những vấn đề, những câu hỏi liên quan trực tiếp đến người sáng tạo. Thông điệp mà buổi tọa đàm đưa ra là, với tư cách người cầm bút, nhà thơ phải luôn phải có khát vọng tìm tòi, khám phá, nhưng với tư cách một công dân, bằng sáng tác của mình người cầm bút phải thể hiện trách nhiệm với đất nước, dân tộc và nhân loại tiến bộ trên thế giới. Bởi nếu thiếu những điều đó, thì tác phẩm văn chương sẽ không còn nhiều ý nghĩa.
Bên lề cuộc họp báo về Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23, trả lời cho câu hỏi: “Nhà thơ Việt Nam cần phải làm gì, phải thay đổi như thế nào trước việc chỉ cần ra một đầu đề là AI (trí tuệ nhân tạo) có thể thay con người cho ra đời ngay một bài thơ?”, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho rằng: “Trí tuệ nhân tạo bắt đầu hé lộ sự đe dọa đối với sáng tạo văn học nghệ thuật. Rất nhiều nhà thơ đã dùng trí tuệ nhân tạo để sáng tác một bài thơ. Trong số Chuyên đề Viết & Đọc mùa Đông năm 2024, chúng tôi đã cảnh báo việc này. Và sự cảnh báo ấy cho các nhà thơ thấy rằng họ phải gắn với cuộc sống hơn nữa, sáng tạo với giọng nói riêng biệt hơn nữa. Bởi vì trí tuệ nhân tạo có thể có tất cả các thông điệp, thống kê, những con số, nhưng không thể có ký ức và những rung động trước số phận con người như các nhà thơ được. Chính vì vậy, các nhà thơ phải yêu con người, yêu mảnh đất này, yêu cuộc sống hơn nữa; phải có khát vọng lớn, sáng tạo riêng biệt hơn nữa và tạo cho mình một con đường. Chỉ có như vậy, mới có thể chống lại sự đe dọa, sự thống trị của trí tuệ nhân tạo trong tương lai…”.
Ông Nguyễn Mạnh Cường - Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Ninh Bình:
Ninh Bình rất vui mừng khi địa phương được chọn làm nơi tổ chức Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23. Ninh Bình có lợi thế là không cách xa Hà Nội, giao thông thuận lợi, có di sản văn hóa Tràng An được thế giới vinh danh và nhận được sự quan tâm của công luận.
Với mong muốn trong tương lai không xa sẽ trở thành một thành phố với đặc trưng về di sản, du lịch, công nghiệp văn hóa, trong những năm qua Ninh Bình đã tổ chức nhiều sự kiện ở quy mô quốc gia và quốc tế thành công và chúng tôi mong muốn Ngày thơ Việt Nam lần thứ 23 là một trong các sự kiện như thế.
Thi ca là một trong các thành tố văn hóa quan trọng. Chính vì thế, việc Ninh Bình trở thành địa phương đầu tiên đăng cai tổ chức Ngày thơ Việt Nam đối với chúng tôi rất có ý nghĩa và là niềm vinh dự. Chúng tôi hy vọng sẽ làm hết sức mình để đáp ứng niềm mong mỏi của các nhà thơ cũng như du khách đến với Ninh Bình trong dịp đầu xuân này…
Nhà thơ Trần Anh Thái:
Có người nói rằng, nhà thơ thì cứ viết, cứ sáng tác chứ đặt ra trách nhiệm với khát vọng làm gì cho “đao to búa lớn”. Nhưng chúng tôi đặt ra vấn đề trách nhiệm ở đây không chỉ thuần túy là trách nhiệm của nhà thơ đối với xã hội mà còn là trách nhiệm của nhà thơ đối với nghệ thuật.
Như chúng ta đã biết, đối với thơ ca của Việt Nam hiện nay, chúng ta cũng chưa xác định được chúng ta đứng ở đâu so với nền thơ ca của thế giới. Chúng ta vẫn đang trong quá trình tiếp tục đổi mới, tiếp tục tìm tòi, tiếp tục cách tân để làm sao có thể sánh ngang với nền thơ ca của các nước khác. Muốn làm được điều đó, trách nhiệm của các nhà thơ rất quan trọng, bởi vì mỗi cá nhân nhà thơ khi có ý thức, khát vọng về tìm tòi, đổi mới, cách tân về đề tài, về ngôn ngữ, về tư tưởng thì nó sẽ tạo nên sức sống, tư thế của một nền thơ ca.
Còn trách nhiệm xã hội thể hiện ở chỗ nhà thơ không thể tách mình ra khỏi đời sống xã hội, khỏi thời cuộc hay công cuộc đổi mới. Các nhà thơ chống Mỹ đã làm rất tốt trách nhiệm đối với đất nước, đối với dân tộc. Vậy câu hỏi đặt ra là, trong thời kỳ đổi mới này, cùng với sự tìm tòi, đổi mới, cách tân, nhà thơ sẽ đóng góp được gì cho xã hội? Trước đây, khi vấn đề bảo vệ chủ quyền biển đảo trên biển Đông dậy sóng từng được các nhà thơ Việt Nam ở trong nước cũng như hải ngoại đã làm rất tốt trách nhiệm xã hội của mình khi cất lên tiếng nói mạnh mẽ bằng thơ ca, trí tuệ. Những việc làm này cần được các nhà thơ phát huy mạnh mẽ hơn nữa!
