Kể chuyện văn hóa dân gian bằng ngôn ngữ âm nhạc mới

Hành trình bền bỉ

Phương Mỹ Chi nổi lên từ chương trình Giọng hát Việt nhí 2013 với giọng ca ngọt ngào, truyền cảm khi mới 10 tuổi. Trong khi các thí sinh khác thường hát nhạc trẻ, nhạc quốc tế, thì Chi lại chọn dòng nhạc dân ca trữ tình - một sự lựa chọn lạ và gây ấn tượng mạnh. Cô bé được mệnh danh là “cô bé dân ca”, mang đến cảm xúc gần gũi với khán giả lớn tuổi nhưng vẫn cuốn hút được giới trẻ.

Trong thời đại mà nhạc thị trường và K-pop chiếm ưu thế, Chi lại đưa khán giả trở về với âm hưởng dân ca Nam Bộ, cải lương, bolero - vốn là phần hồn của văn hóa âm nhạc Việt. Cô không chỉ giữ gìn mà còn làm mới dòng nhạc dân ca, khiến nó trở nên gần gũi và phổ biến hơn với lớp trẻ.

Nhiều người bất ngờ khi một cô bé nhỏ tuổi lại có thể thể hiện những bài hát buồn, chất chứa đời sống quê hương, tình cảm gia đình một cách sâu sắc đến thế. Sự lan truyền nhanh chóng qua YouTube, Facebook và truyền thông giúp cô bé được biết đến rộng rãi chỉ sau vài tiết mục dự thi. Các video biểu diễn của Phương Mỹ Chi thường đạt hàng triệu lượt xem, tạo thành cơn sốt thời điểm 2013-2014.

Sau cuộc thi, Chi không chạy theo nhạc thị trường mà vẫn giữ phong cách riêng. Khi lớn lên, Mỹ Chi vẫn tiếp tục hoạt động nghệ thuật, thử nghiệm thêm nhiều dòng nhạc (như pop ballad, R&B nhẹ nhàng...) nhưng vẫn giữ gốc dân ca. Cô bé ngày nào đã trở thành một nghệ sĩ có bản sắc riêng, không bị hòa tan trong showbiz.

Hiện tượng Phương Mỹ Chi không đơn thuần là “một hiện tượng mạng” mà là minh chứng cho sự nỗ lực bền bỉ của một nghệ sĩ, đi ra từ một cuộc thi của đài truyền hình. Nhưng, phải đến album tự sản xuất “Vũ trụ cò bay” (hợp tác cùng DTAP năm 2023) - album nhạc pop đầu tiên trong sự nghiệp, mang phong cách folktronica (dân gian điện tử), lấy cảm hứng từ các tác phẩm văn học Việt Nam, Phương Mỹ Chi đã khẳng định được màu sắc của mình.

Điều đáng nói là trong những ngày này, cô đang gây ấn tượng tại cuộc thi “Sing! Asia”. Mỗi phần thi của Phương Mỹ Chi đều tạo được “viral” rầm rộ trên khắp các nền tảng mạng xã hội. Phương Mỹ Chi nhận được cơn mưa lời khen từ giới chuyên môn cũng như đông đảo khán giả Việt. Có ý kiến cho rằng, nhìn Phương Mỹ Chi tự tin hát trên sân khấu “Sing! Asia”, có cảm giác, cô đang trình diễn cho bạn bè khu vực, quốc tế thấy, văn hóa, âm nhạc dân tộc của Việt Nam đẹp đến mức nào. Cô định vị mình bằng những bài hát lấy chất liệu từ văn hóa truyền thống. Sự kết hợp nhuần nhuyễn những câu chuyện về văn hóa Việt Nam được đan cài đầy thăng hoa trong các tiết mục cô trình diễn.

Ca khúc “Buôn trăng” - một sáng tác của nhóm DTAP trong album “Vũ trụ cò bay” phát hành năm 2023 được lấy cảm hứng từ bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” của nhà thơ Hàn Mặc Tử. Trên sân khấu “Sing! Asia”, Phương Mỹ Chi đã đọc những câu thơ nổi tiếng của thi đàn Việt Nam: “Sao anh không về chơi thôn Vĩ/ Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên/ Vườn ai mướt quá xanh như ngọc/ Lá trúc che ngang mặt chữ điền”...

“Rock hạt gạo” là câu chuyện về nền văn hóa lúa nước mang đậm bản sắc dân tộc cũng được Chi trình diễn đầy cảm xúc khi kết hợp âm nhạc điện tử với những giai điệu, câu hò miền Tây Nam Bộ. Mở màn phần trình diễn “Rock hạt gạo”, Chi có phần hò “biến tấu”, “Việt Nam gạo trắng nước trong/ Ai đi đến đó lòng không muốn về”.

Cô gây ấn tượng mạnh với tiết mục “Vũ trụ có anh” - do cô đồng sáng tác cùng nhóm DTAP, phối hợp giữa ca trù truyền thống, EDM, nhạc giao hưởng và đoạn rap do nghệ sĩ Pháo sáng tác. Cộng đồng mạng dành nhiều lời khen cho cô, đặc biệt mến mộ cách cô kể chuyện dân gian Việt Nam bằng âm nhạc hiện đại, thể hiện bản sắc văn hóa và tinh thần giao thoa Á - Âu, Giám khảo châu Á như Trương Lương Dĩnh, Tô Hữu Bằng, Đan Trường đánh giá cao việc cô mang văn hóa Việt đi xa và mạnh dạn thử nghiệm nhiều thể loại âm nhạc.

Phương Mỹ Chi đại diện cho tinh thần giao lưu văn hóa châu Á, thúc đẩy sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại. Cô đã làm mới văn hóa dân gian theo cách rất riêng, sáng tạo và bền bỉ - biến những gì tưởng như “cũ kỹ” thành sản phẩm âm nhạc đương đại, hấp dẫn cả giới trẻ lẫn khán giả lớn tuổi.

Đưa dân ca Việt đến với khán giả toàn cầu

Phương Mỹ Chi không chỉ hát dân ca truyền thống theo phong cách cũ, mà cô phối dân ca với EDM, rap, giao hưởng, R&B. Vì thế, dân ca của cô trở nên tươi mới, năng động hơn, dễ tiếp cận với khán giả trẻ tuổi. Ngoài ra, cô đưa những tích xưa, truyện dân gian như cô Tấm, truyền thuyết trầu cau, truyện cổ tích Bắc Bộ... vào ca từ, giai điệu hiện đại. Ngoài ra, cô còn sử dụng các làn điệu dân ca quen thuộc như lý cây bông, lý ngựa ô, vọng cổ, hò Huế... nhưng rút gọn ca từ để phù hợp thời lượng và lối nghe nhanh hiện nay. Chi còn truyền tải văn hóa qua hình ảnh và biểu diễn sân khấu như trang phục cách điệu áo dài, áo tứ thân, kết hợp phong cách thời trang Gen Z.

Tư duy sáng tác mới mẻ, hợp thời đại của Chi có từ khi bắt đầu tham gia đồng sáng tác nhạc cùng các producer trẻ như DTAP, Inus, TDK. Các bài hát của cô thường xoay quanh thân phận người phụ nữ, gia đình, quê hương nhưng dưới góc nhìn của một người trẻ.

Tại “Sing! Asia” 2025, Phương Mỹ Chi là đại diện hiếm hoi mang dân ca, cải lương, ca trù lên sân khấu quốc tế. Các màn biểu diễn như “Buôn trăng” hay “Vũ trụ có anh” không chỉ thu hút người Việt, mà còn được báo chí và giám khảo nước ngoài đánh giá cao về giá trị văn hóa bản địa. Tờ China Daily đánh giá: “Phương Mỹ Chi kết hợp các chất liệu dân gian truyền thống với bản phối hiện đại, cùng hiệu ứng thị giác ấn tượng của võ thuật, trang phục, đã làm cho màu sắc văn hóa địa phương nở rộ”.

Có thể nói, phát triển sự nghiệp đường dài với văn hóa dân tộc là một hành trình vừa đòi hỏi chiều sâu bản sắc, vừa cần tư duy đổi mới và thích ứng thời đại. Với Phương Mỹ Chi, dân tộc không có nghĩa là “chỉ dành cho người Việt” mà cần chuyển ngữ cảm xúc và hình ảnh để đưa dân ca Việt đến với khán giả toàn cầu.

Nhà sản xuất DTAP từng chia sẻ: “Âm nhạc hiện đại mang bản sắc văn hóa Việt Nam đã luôn là kim chỉ nam cho hành trình của DTAP trong suốt 6 năm nay. Việc đồng hành định hướng và phát triển âm nhạc cùng Phương Mỹ Chi - một đại diện nổi bật cho dòng nhạc dân ca - là cơ hội để chúng tôi tiếp tục lan tỏa giá trị truyền thống qua lăng kính đương đại và mang nó vươn xa đến bạn bè quốc tế. Với “Sing! Asia”, đây thật sự là cơ hội tốt để âm nhạc Việt cất tiếng nói ở sân khấu quốc tế. Chúng tôi nỗ lực đưa vào 2 tác phẩm "Buôn trăng" và "Rock hạt gạo" những nét đặc trưng của âm nhạc dân tộc, nhưng vẫn đảm bảo tính chọn lọc, để hòa quyện với yếu tố hiện đại, tiếp cận thị hiếu toàn cầu để bài hát dễ chạm và được lan tỏa tốt hơn. Nhờ sự ăn ý trước đó nên quá trình thực hiện của DTAP và Phương Mỹ Chi không gặp nhiều trở ngại”.

Để Phương Mỹ Chi vươn ra quốc tế như các nghệ sĩ Hàn Quốc (BTS, Blackpink) hay Nhật Bản (Aimer, Miyuna), cô cần một chiến lược bài bản và bền vững theo hướng toàn cầu hóa bản sắc - tức là giữ hồn Việt nhưng kể chuyện theo cách thế giới có thể đồng cảm. Là những người trẻ lớn lên trong nền âm nhạc hiện đại, nhưng DTAP và Phương Mỹ Chi khẳng định rằng: muốn tiến xa hơn, phải nhớ đến nguồn gốc mình thuộc về.

Nghệ sĩ Nguyễn Quốc Hoàng Anh từng cho rằng: “Văn hóa dân tộc không nên chỉ là chất liệu trang trí, mà cần được nghiên cứu sâu, tái hiện có chiều sâu và bối cảnh”. Hành trình của Phương Mỹ Chi mới chỉ bắt đầu và cần rất nhiều sự nỗ lực, sáng tạo, hiểu sâu sắc văn hóa truyền thống để có thể chạm tới những giá trị bền vững, dài lâu.