Bức tranh điện ảnh tài liệu chân thực, giàu bản sắc

Những câu chuyện thời sự, giàu nhân văn

Liên hoan Phim tài liệu châu Âu - Việt Nam là một hoạt động văn hóa thường niên được tổ chức bởi Hiệp hội các Viện Văn hóa và Đại sứ quán các nước châu Âu (EUNIC) phối hợp với Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương.

Kỳ liên hoan phim (LHP) năm nay quy tụ 18 tác phẩm bao gồm 7 phim của các nước châu Âu, 7 phim do Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương sản xuất cùng 4 phim của các tác giả độc lập. Tất cả các buổi chiếu hoàn toàn miễn phí tại 2 địa điểm là phòng chiếu Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương (Hà Nội) và rạp D Cine Bến Thành (TP Hồ Chí Minh).

Với đặc thù của thể loại phim tài liệu là sự chân thật, tự nhiên, tính thời sự được phản ánh qua góc nhìn nghệ thuật, với sự sáng tạo trong cấu trúc và cách dẫn chuyện nên mỗi tác phẩm tham dự LHP là một lát cắt chân thực, độc đáo về con người và xã hội. Theo đó, 7 bộ phim đến từ các nước châu Âu bao gồm: Áo, Wallonie - Bruxelles (Bỉ), Italy, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Israel và Vương quốc Anh.

Phim “Giấy bồi: Lễ hội hóa trang Faco” (đạo diễn Andrea Lodovichetti) kể về một lễ hội hóa trang lâu đời nhất của Italy, những kỷ niệm, cảnh quay, hình ảnh vô cùng mạnh mẽ bắt nguồn từ nhiều thế kỷ tại thành phố Fano. Hai bộ phim đại diện của Thụy Điển và Israel đề cập đến vấn đề sức khỏe tâm thần, vốn luôn là sự ưu tiên giải quyết của các chính phủ trong Liên minh châu Âu hiện nay.

Bộ phim đến từ vùng Wallonie - Bruxelles kể câu chuyện về công nghiệp luyện gang thép ở tỉnh Liege (Vương quốc Bỉ) và sự suy tàn của đế chế này. Qua đó, phim phản chiếu nỗi lo lắng về hiện tại và tương lai cuộc sống của không ít những người công nhân, nông dân Bỉ nói riêng, châu Âu nói chung trước nhiều đổi thay của vận hành kinh tế thế giới... Phim “The Princess” của Vương quốc Anh nói về Công nương Diana lại hàm chứa các góc nhìn đa chiều từ báo chí và người thân trong gia đình công nương, qua đó phản chiếu bối cảnh xã hội đương thời ở Vương quốc Anh.

Các bộ phim do Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương mang đến LHP khá đa dạng về đề tài phản ánh. “Hành trình yêu thương” của đạo diễn Lê Anh Tuấn kể về những chuyến xe thiện nguyện đưa bệnh nhân nghèo về quê. Những chuyến xe xuất phát từ lòng nhân ái từ thời dịch bệnh COVID-19 đã trở thành đốm lửa nhỏ sưởi ấm những cuộc đời vốn kiệt quệ vì ốm đau, bệnh tật.

Bộ phim “Ước mơ của ai” (đạo diễn Đỗ Thị Huyền Trang) khai thác mối quan hệ cha mẹ - con cái, nhấn mạnh sự cần thiết của sự thấu hiểu và đồng hành, sẻ chia trong gia đình. “Không đầu hàng số phận” (đạo diễn Hoàng Hà Lê) mang đến câu chuyện đầy cảm phục về những con người đã không ngừng nỗ lực vượt qua nghịch cảnh. “Nghê - linh vật của người Việt” (đạo diễn Đào Đức Thành) lại mở ra không gian di sản giúp người xem hiểu đúng và trân trọng biểu tượng văn hóa dân tộc.

Trong khi đó “Kẻ Gỗ - kỳ tích của lòng dân” (đạo diễn Nguyễn Đức Ngọc) tái hiện cho khán giả câu chuyện về công trình thủy lợi mang tính lịch sử tại Hà Tĩnh. “Ý chí nhà vô địch” (đạo diễn Nguyễn Tiến Dũng) tôn vinh tinh thần thi đấu, ý chí kiên cường của các vận động viên Wushu Việt Nam trên hành trình chinh phục vinh quang. “Nhà thầu khoán Năm USOM” (đạo diễn Trịnh Quang Tùng) tái hiện hình ảnh chiến sĩ biệt động Trần Văn Lai - người anh hùng hoạt động trong lòng địch với vỏ bọc thầu khoán. Mỗi nhà làm phim mang đến một câu chuyện khác nhau nhưng đều mang tinh thần chung là ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn, sức mạnh ý chí của con người Việt Nam, mang đến cái nhìn lạc quan, nhân văn về cuộc sống.

Đạo diễn, NSƯT Trịnh Quang Tùng, Phó Tổng Giám đốc phụ trách Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương cho biết “Qua 15 lần tổ chức, LHP đã tạo được dấu ấn đặc sắc, trở thành một sự kiện văn hóa được đông đảo khán giả đón nhận. Chúng tôi rất vui mừng vì các nước châu Âu đã gửi nhiều bộ phim có chất lượng cao, giành được nhiều giải thưởng tại các LHP quốc tế để giới thiệu đến khán giả Việt Nam. Về phía Việt Nam, chúng tôi cũng tuyển chọn những phim chất lượng cao, đoạt nhiều giải thưởng trong nước tham dự”.

Cơ hội cho những nhà làm phim trẻ

Điều đặc biệt tại LHP Tài liệu châu Âu - Việt Nam năm nay là sự góp mặt của những nhà làm phim độc lập. Đó là “Chân trời rực rỡ” (đạo diễn Lan Nguyên) kể về hành trình ca sĩ Hà Anh Tuấn mang concert âm nhạc về quê hương Ninh Bình, qua đó gửi gắm thông điệp về sự tiếp nối gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống, câu chuyện cội nguồn trong mỗi người. “Gió mùa về” (đạo diễn Lê Thị Thắm) mang đến câu chuyện của một trung tâm chăm sóc ở Ba Vì, nơi những bệnh nhân khát khao một cuộc bình thường.

“Toàn ơi” (đạo diễn Nguyễn Hồ Bảo Nghi) mang sắc thái dí dỏm khi kể về một khu phố Hà Nội đầy nhộn nhịp qua nhân vật “đồng chí Toàn”. Còn “Thư gửi mẹ” của đạo diễn Hà Lệ Diễm tiếp tục với đề tài miền núi, khiến khán giả xúc động khi theo chân bé gái người Mông 11 tuổi viết thư cho người mẹ xa vắng. Từ bức thư mở ra nỗi niềm trẻ em vùng cao trong khoảng trống tình cảm và xã hội.

Tại buổi chiếu bộ phim “Chân trời rực rỡ” đã chứng kiến một lượng lớn khán giả tới rạp khiến ban tổ chức phải bố trí thêm khá nhiều ghế nhựa. Đạo diễn Trịnh Quang Tùng cho rằng, các nhà làm phim độc lập bằng sự sáng tạo tự do và góc nhìn cá nhân độc đáo đã góp thêm nhiều màu sắc và sự thú vị cho LHP.

Lâu nay, nhiều người cho rằng phim tài liệu khô khan, kén khán giả nhưng nếu thấy những khán phòng chật cứng người trong khuôn khổ LHP, hay trước đó, từng dòng người tới rạp xem “Những đứa trẻ trong sương” (đạo diễn Hà Lệ Diễm) thì sẽ thấy công chúng luôn dành tình cảm cho phim tài liệu, miễn là tác phẩm hay.

Tuy nhiên, tại buổi chiếu, đạo diễn Cao Trung Hiếu cũng chia sẻ sự băn khoăn về hướng đi của “Chân trời rực rỡ”. Bản thân ê-kíp sản xuất cũng chưa biết tương lai sẽ đưa phim tới công chúng theo hướng nào. Đây cũng chính là trăn trở của những nhà làm phim độc lập, các nhà làm phim trẻ với mong muốn phim tài liệu đến gần với đông đảo công chúng hơn.

Ngoài ra, một điểm thú vị tại LHP năm nay là sự soán ngôi của những người làm phim trẻ. Được biết, đạo diễn Trịnh Quang Tùng (sinh năm 1975) là người nhiều tuổi nhất có phim tham gia, người trẻ nhất sinh năm 1991. Điều này minh chứng cho thấy sự chuyển giao thế hệ giữa các nhà làm phim.

Vì thế, LHP không chỉ là sân chơi cho các đạo diễn trẻ mà còn là cơ hội để các nhà làm phim học hỏi được nhiều cách thức làm phim, cách cấu trúc, kể câu chuyện mới. Các nhà làm phim trong và ngoài nước đã giới thiệu tới công chúng những tác phẩm điện ảnh tài liệu đa dạng về nội dung, phong phú về hình thức thể hiện.

Những bộ phim tham gia LHP năm nay là những câu chuyện chân thực, giàu cảm xúc, phản ánh sâu sắc các vấn đề xã hội, lịch sử, con người và thiên nhiên - những giá trị mang tính nhân văn và toàn cầu.

Năm nay, diễn ra vào bối cảnh kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam, Liên hoan phim tài liệu châu Âu - Việt Nam mang ý nghĩa đặc biệt, như một thông điệp kết nối văn hóa thông qua những bộ phim tài liệu giàu giá trị nhân văn.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông khẳng định, LHP Tài liệu châu Âu - Việt Nam được duy trì suốt 15 năm qua, mỗi kỳ tổ chức sự kiện không ngừng mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và ngày càng thu hút đông đảo công chúng. Qua mỗi năm, LHP lại khẳng định sức hấp dẫn của thể loại phim này, có sức lay động mạnh mẽ, cũng như tác động sâu sắc trong những câu chuyện giản dị đời thường. Những bộ phim này không chỉ đưa khán giả đến gần hơn với đời sống xã hội và văn hóa của từng quốc gia, mà còn khẳng định sức mạnh của điện ảnh tài liệu trong việc tạo ra đối thoại, kết nối cộng đồng và thúc đẩy sự thấu hiểu lẫn nhau.