Xung quanh cuộc đấu súng của thi hào A.Pushkin: Toà án Quân sự Sa hoàng phán quyết như thế nào?

Người ta tìm thấy một cặp da xanh với dòng chữ vàng: "Báo cáo của Tòa án Quân sự. Tháng 2/4/1837". Báo cáo này được tướng Auditoriat, đại diện cho Sa hoàng Nicolai I và là Chánh án tối cao của Tòa án Quân sự, người trực tiếp thanh tra những vụ án dân sự và hình sự trình bày. Năm 1837, A.Pushkin đấu súng với George Dantes -Nam tước và là kỵ binh trong quân đội Sa hoàng.

Phóng viên "Izvestia" Ella Maksimova đã có dịp trò chuyện với các chuyên gia hàng đầu của cơ quan lưu trữ lịch sử quân sự Nga V.Ponomarev và Natalia Shabanova.

- Làm thế nào có thể tìm được bản báo cáo?

+ Trong lưu trữ lưu giữ lượng tư liệu lớn của Tòa án Quân sự thuộc Bộ Quốc phòng, trong đó có bản báo cáo của tướng Auditoriat. Hàng trăm tập tài liệu không được sắp xếp trật tự theo họ tên, lại qua hàng trăm năm... Rất có thể vì thế mà các nhà khoa học, các nhà lưu trữ hiếm khi tìm đến nó. Chỉ đến khi có dự án cho ra đời một tuyển tập của A.Pushkin và chúng tôi... mò được.

- Các vị giải thích như thế nào về tính khốc liệt của bản án quân sự?

+ Theo luật, những người tham gia đấu súng phải chết, tuy nhiên việc treo cổ những người tham gia đấu súng thì chưa có tiền lệ.

- Vậy nếu A.Pushkin sống sót sau khi đấu súng thì điều gì sẽ đợi nhà thơ?

+ Nên nhớ rằng, ở nước Nga khi ấy, đấu súng là chuyện bình thường, nhưng rất ít khi có bằng chứng. Những người tham gia đấu tay đôi thường giải thích trường hợp bị thương là do sơ sảy khi đi săn chẳng hạn. Nếu bị chết không được phép điều tra, không được bàn tán. Thời ấy, danh dự được đặt trên tất cả.

- Vậy còn những ý kiến của tư lệnh các quân đoàn, sư đoàn được thu thập lại trong bản báo cáo?

+ Chúng được tập hợp lại và gửi cho tòa án theo yêu cầu của họ.

- "Đoạn trích từ báo cáo" mà ngày nay chúng ta tìm được để làm gì? Cho ai?

+ Dành cho Sa hoàng. Nội dung ngắn gọn, không gạch xóa, sửa chữa và được đóng vào ngay những trang đầu của bản báo cáo. Điều dễ hiểu là Sa hoàng Nicolai I quá biết điều này. Không phải ngẫu nhiên mà việc xem xét vụ đấu súng chỉ vẻn vẹn có 6 tuần chứ không phải nhiều tháng, thậm chí hàng năm so với những vụ khác. Dư luận xã hội đã ầm ĩ về chuyện này và được phản ánh rõ nét qua tác phẩm nổi tiếng "Cái chết của nhà thơ" của Lermantov. A.Pushkin vẫn còn sống thêm một thời gian ngắn sau khi đấu súng và khi đó, Sa hoàng ra lệnh "dùng tòa án quân sự xử cả Dantes lẫn A.Pushkin".

Sau đây chúng tôi xin giới thiệu nội dung bản báo cáo của tướng Auditoriat.

"Tuyên án của quan tòa.

Hội đồng Tòa án Quân sự xét xử tội của Dantes và trung tá Danzas: Thứ nhất: Tổ chức đấu súng làm A.Pushkin bị thương và chết; Thứ hai, căn cứ vào người làm chứng của A.Pushkin trong cuộc đấu súng này, kết án Dantes và Danzas tội treo cổ.

Tuy nhiên, khi xét đến công trạng phục vụ trong quân đội của họ, tất cả các tướng lĩnh đều đề nghị hủy bỏ án treo cổ cho Dantes và Danzas.

Đối với Dantes, tước danh hiệu quý tộc Nga, chuyển đi phục vụ quân đội ở nơi xa. Đối với Danzas, xét công trạng phục vụ trong quân đội đã lâu, lại bị thương trong chiến tranh với Thổ Nhĩ Kỳ, tòa quyết định tước toàn bộ huân chương và mề đay công trạng, đưa đi phục vụ ở xa.

Còn đối với A.Pushkin, tòa kết tội treo cổ vì viết thư lăng mạ vị Bộ trưởng Hoàng gia Hà Lan và tội chấp nhận đấu súng. Do A.Pushkin bị chết nên tất cả đi vào quên lãng.

Nghị quyết

Kỵ binh Dantes không phải là công dân Nga nên tước tất cả giấy chứng nhận sĩ quan, cho hiến binh đuổi ra khỏi biên giới. Nicolai Saint-Petergburg ngày 18/3/1837".

Bản báo cáo của Tòa án Quân sự tháng 2/4/1837.

Nhà thơ Nga vĩ đại A.Pushkin