Hội thảo đóng góp ý kiến xây dựng Luật Điện ảnh (Sửa đổi): Nhiều quy định cần sửa đổi cho phù hợp

• Dự thảo Luật Điện ảnh sửa đổi: Làm sao để “ngoại” không lấn át “nội”?
• Xây dựng Luật Điện ảnh sửa đổi: Cần thêm nhiều quy định cụ thể, rõ ràng, khả thi
• Luật Điện ảnh sửa đổi cần thêm nhiều quy định cụ thể, khả thi

Điều này cho thấy điện ảnh là một trong những lĩnh vực có vai trò quan trọng đối với đời sống văn hóa, cũng như góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.

Trong bối cảnh nền kinh tế - xã hội đạt được những thành tựu lớn về mọi mặt, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, hội nhập quốc tế sâu rộng, đặc biệt đứng trước cuộc cách mạng khoa học công nghệ lần thứ 4, Luật Điện ảnh hiện hành (ra đời năm 2006, sửa đổi, bổ sung năm 2009) đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập cần được nghiên cứu để điều chỉnh phù hợp, góp phần hoàn thiện môi trường pháp lý cho hoạt động điện ảnh, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển ngành điện ảnh. 

Số lượng phim Việt Nam sản xuất ngày càng tăng, năm 2019 trở thành năm có doanh thu phim Việt Nam cao nhất, đặc biệt là sự phát triển của các đơn vị sản xuất và phát hành, phổ biến phim tư nhân. 

Nhiều ý kiến tại Hội nghị đã tập trung vào một số vấn đề như những nội dung bị cấm trong hoạt động sản xuất, phát hành và phổ biến phim; thẩm quyền, phân cấp về cho các địa phương cấp phép phổ biến và phân loại phim; khó khăn vướng mắc trong thực tiễn hoạt động sản xuất...

Nếu được đầu tư đúng hướng, điện ảnh sẽ mang lại nguồn thu rất lớn.

Tiến sĩ Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam cho rằng, Dự thảo lần thứ 3 này có bước tiến bộ vượt bậc với nhiều điều được điều chỉnh hoặc thay mới hợp lý. 

Cũng theo bà Ngô Phương Lan, công nghiệp điện ảnh cần được đánh giá là ngành mũi nhọn trong xây dựng công nghiệp văn hóa ở Việt Nam. Như ở Mỹ, nói đến công nghiệp văn hóa đầu tiên phải nhắc tới công nghiệp điện ảnh bởi "đế chế Hollywood" chiếm vị trí hàng đầu về doanh thu toàn cầu (năm 2018 đạt 242 tỷ USD). Nền công nghiệp điện ảnh Bollywood (Ấn Độ) cũng chiếm kỷ lục thế giới về sản lượng phim (khoảng 2.000 phim/năm) và số vé bán được là 3,5 tỷ vé/năm.

Một trong các vấn đề nhiều đại biểu tập trung bàn luận là thẩm quyền cấp phép phổ biến phim. Theo bà Ngô Phương Lan, Dự thảo đang phân cấp thẩm quyền cấp giấy phép phổ biến phim ở Trung ương (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) và ở địa phương (cấp tỉnh). Vậy sẽ xảy ra trường hợp phim do tỉnh này cấp phép mà tỉnh kia từ chối. Hoặc phim tham gia các Liên hoan phim (LHP) quốc tế, LHP chuyên ngành, chuyên đề tại Việt Nam thì thẩm quyền cấp phép thuộc ai?

Ông Trần Thanh Hiệp, Chủ tịch Hội đồng Trung ương thẩm định và phân loại phim truyện cho rằng, đối với phim trong nước, việc thẩm định, phân loại phim nên để cho Giám đốc cơ sở sản xuất phim và Hội đồng nghệ thuật của cơ sở sản xuất phim thẩm định và phân loại. Cơ sở để nơi sản xuất phim thẩm định chính là những điều ghi trong Luật Điện ảnh, những điều cấm và nguyên tắc phân loại. Không nên sợ Hội đồng nghệ thuật của cơ sở sản xuất yếu. Họ sẽ biết tìm chuyên gia để Hội đồng của họ đủ mạnh giúp cho Giám đốc có sự thẩm định chính xác. 

"Theo tôi, quy định như vậy mới là sự đổi mới, giống như người lái ôtô, xe máy phải biết không thể vượt đèn đỏ hay đi sai làn... Điều này cũng có nghĩa là khuyến khích tự chủ, tự chịu trách nhiệm trước xã hội của người làm phim" - ông Hiệp nhấn mạnh. 

Về phim nhập khẩu, việc thẩm định, phân loại thật sự cần thiết vì trên thế giới luôn tồn tại sự khác biệt về văn hóa, sắc tộc và quan điểm chính trị cũng như những xung đột tôn giáo. Theo ông Trần Thanh Hiệp, Hội đồng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ làm công việc này.

Với góc nhìn của doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng cần phải bảo vệ tối đa quyền tự do sáng tạo của người nghệ sĩ. Mà theo ông điều cản trở vấn đề này chính là các phim chiếu rạp đều phải qua Hội đồng duyệt phim Trung ương với những tiêu chí còn chung chung, định tính. 

Theo ông Đậu Anh Tuấn, duyệt phim phải do nhiều đơn vị có năng lực thực hiện sao cho nhà làm phim có quyền chọn giữa nhiều đơn vị. Phù hợp nhất là giao cho các đài truyền hình làm công tác này. Quan hệ giữa doanh nghiệp phân phối phim và đài truyền hình là quan hệ hợp đồng. Hai bên thỏa thuận với nhau về chi phí, thù lao, trách nhiệm giữa các bên. Như vậy, phim chiếu trên toàn quốc bao gồm cả phim chiếu rạp hay trên bất kỳ kênh nào nếu có kết quả thẩm định nội dung "Đạt' của bất kỳ một đài truyền hình nào. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể được cấp phép cung cấp dịch vụ thẩm định phim.

Tiêu chí thẩm định phim cũng cần được làm rõ. Ví dụ, những nội dung vi phạm lợi ích cộng đồng, lợi ích toàn xã hội như tuyên truyền chống phá nhà nước, kích động chiến tranh, khiêu dâm, bạo lực, hằn thù thì cấm tuyệt đối. Còn những nội dung xâm phạm đời tư, xúc phạm cá nhân, tổ chức cụ thể thì sẽ bị cấm khi tổ chức, cá nhân đó không đồng ý.

Quy định về giấy phép để các nhà làm phim nước ngoài đến Việt Nam quay phim cần đơn giản hóa thủ tục. Ví dụ doanh nghiệp nước ngoài chỉ cần hợp tác với một đơn vị phát hành phim được cấp phép tại Việt Nam là có thể được vào quay phim. Điều này giúp các doanh nghiệp Việt Nam sẽ dễ dàng tiếp cận với các nhà làm phim nước ngoài. Yêu cầu xuất khẩu phim phải có giấy phép phổ biến phim là không cần thiết. Việc xin phép có thể cản trở việc đưa phim Việt Nam ra nước ngoài.

Việc phổ biến phim trên môi trường mạng cũng thu hút nhiều ý kiến của các đại biểu. Phó Giám đốc Trung tâm sản xuất phim truyền hình, Đài truyền hình Việt Nam Lê Mạnh cho hay, nhu cầu sử dụng các ứng dụng giải trí như Netflix, Youtube... đang chiến phần lớn lưu lượng truy cập Internet trong các hộ gia đình. Nền tảng xem phim trực tuyến bùng nổ và lần đầu tiên đạt doanh thu lớn hơn doanh thu phòng chiếu. 

Ông Lê Mạnh cũng đồng tình với việc phim phổ biến trên không gian mạng phải được cấp giấy phép. Bên cạnh đó, Luật Điện ảnh (sửa đổi) cần quy định rõ trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, tổ chức doanh nghiệp tham gia phát hành, phổ biến phim trên mạng. 

Bà Ngô Phương Lan cho rằng, theo dự thảo thì rất chặt chẽ nhưng có thể không khả thi vì nếu quản lý theo phương thức quản lý phim truyền thống thì nhà cung cấp dịch vụ OTT sẽ đưa vào kho nội dung của mình một lượng phim nhiều gấp hàng nghìn lần so với lượng phim được chiếu ở rạp, dẫn đến khó có hội đồng nào duyệt xuể. Tuy nhiên, nếu không duyệt các phim phổ biến trên môi trường mạng sẽ dẫn đến nhiều hậu quả và không công bằng so với việc phổ biến phim trong các môi trường khác.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, việc bảo vệ sở hữu trí tuệ với phim của các nhà làm phim Việt Nam đang là vấn đề nhức nhối. Tình trạng phim bị quay lậu tại các rạp sau đó đăng tải trên mạng diễn ra khá nhiều mà chưa có biện pháp ngăn chặn hiệu quả. Việc này khiến các doanh nghiệp tốn nhiều chi phí sản xuất phim nhưng sản phẩm có thể bị đánh cắp dễ dàng. Để khắc phục tình trạng này cần cấm hành vi quay chụp sao chép phim khi chưa có sự đồng ý của chủ sở hữu. Các rạp chiếu phải có biện pháp chống lộ lọt phim ra ngoài. Bộ Thông tin và Truyền thông cần có biện pháp ngăn chặn các website chiếu phim vi phạm sở hữu trí tuệ.

Bà Trần Thị Thu Hiền, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Hãng phim Hoạt hình Việt Nam cho rằng cần tăng cường phổ biến phim trên truyền hình. Đây là kênh có lượng người xem rất lớn, chiếm hơn 90% dân số Việt Nam, tạo hiệu quả mạnh và có tác động sâu rộng đến nhiều đối tượng, giúp gia tăng trình độ nhận thức. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, các đơn vị sản xuất hay công ty phát hành không chủ động được kênh này.

Việc đảm bảo tỷ lệ thời lượng phát sóng phim Việt Nam so với phim nước ngoài, giờ phát sóng phim Việt Nam, thời lượng và giờ phát sóng phim cho trẻ em cũng đã có quy định. Tuy nhiên, thực tế ít Đài truyền hình, Đài phát thanh - truyền hình đảm bảo tỷ lệ này.

Ngoài ra, các đại biểu còn đưa ra những vướng mắc như việc thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh được đưa vào Luật Điện ảnh từ năm 2006 nhưng mười mấy năm chưa thực hiện được. Hay cần thay đổi quy định Dự thảo yêu cầu cơ sở điện ảnh phải là doanh nghiệp hoặc đơn vị sự nghiệp. Một cá nhân, nhóm cá nhân buộc phải làm thủ tục thành lập doanh nghiệp rồi mới được làm phim... 

Cục trưởng Cục Điện ảnh Vi Kiến Thành cho biết, Ban soạn thảo sẽ tổng hợp, tiếp thu ý kiến và tiến hành đầy đủ trình tự trước khi thẩm định, trình Chính phủ, Quốc hội vào năm 2021. Hy vọng những quy định mới sẽ phù hợp với tình hình mới, góp phần đưa điện ảnh Việt Nam ngày càng phát triển.