Nhà văn Mường Mán: Độc đáo 5 trong 1
1. Mường Mán là người đa tài. Gọi ông là nhà văn thì hẳn nhiên rồi, vì ngay từ năm 1974, khi mới 25 tuổi, ông đã xuất bản hai tập truyện dài: "Lá tương tư" và "Một chút mưa thơm". Những truyện này được trích in rải rác vào những năm đầu của thập niên 70, theo đơn đặt hàng của Báo Tuổi Ngọc - một tờ báo dành cho tuổi học trò ngày ấy. Mường Mán như thể sinh ra để viết cho học trò. Ngay từ đầu, giọng văn hồn nhiên, trong trẻo của ông đã có sức cuốn hút các bạn đọc trẻ. Bạn trẻ đón nhận nó như một món quà cho riêng mình. Họ tìm thấy ở đây những điều mà họ đã từng mơ, từng nghĩ và từng thổn thức với những ký ức thuở thiếu thời.
Ấy thế rồi cuộc mưu sinh đã đẩy nhà văn trẻ vào những mối lo đời thường cơm áo. Cứ vậy, phải tới gần 15 năm sau ông mới cầm bút trở lại. Và ông bất ngờ trở thành một "hiện tượng văn chương" đối với đối tượng bạn đọc tuổi mới lớn - đúng như cái thuở ông bắt đầu xuất hiện. Văn ông trẻ trung, lung linh chất thơ và tràn đầy cảm xúc với nhiều hình ảnh tươi mới của cuộc sống đáng yêu đang diễn ra hàng ngày.
Mường Mán liên tục cho ra mắt bạn đọc hơn hai chục tập truyện và trở thành một trong những tác giả ăn khách, với các tác phẩm viết cho tuổi teen như: "Ngon hơn trái cấm", "Bâng khuâng như bướm", "Thương nhớ người dưng", "Mùa thu tóc rối", "Trộm trái vườn người", "Trăng không mùa"… Đáng chú ý, ông đã được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt
2. Gọi Mường Mán là nhà thơ cũng chẳng hề sai, bởi lẽ, khởi đầu sự nghiệp văn chương, ông làm thơ là chủ yếu và thơ chính là thể loại khiến ông nổi tiếng (năm 17 tuổi ông đã được nhiều người biết đến nhờ bài thơ tình "Qua mấy ngõ hoa"). Người đọc dễ dàng yêu mến và nhận ra ngay "chất giọng" của ông qua những câu thơ:
Sáng nay anh thấy mộng rất đầy
Mộng về theo những cánh me bay
Bay từ vai quên sang vai nhớ
Xanh cả hồn anh bé có hay?
Bài "Qua mấy ngõ hoa" gây xúc động giới trẻ cũng từ cái chất rất Mường Mán này. Bài thơ dài tới 72 câu và có một cấu trúc tự nhiên như lời thổ lộ cho một cuộc tình. Dường như thời đó, ai nấy đều ít nhiều thuộc một số câu trong bài thơ mà mình tâm đắc:
Chim vỗ cánh nắng phai rồi đó
Về đi thôi o nớ chiều rồi
Ngó làm chi mây trắng xa xôi
Mắt buồn quá chao ơi là tội
Một số tranh của Mường Mán đang được trưng bày tại Quán Ruốc (quận Phú Nhuận, Tp HCM).
Mường Mán làm thơ từ rất sớm, nhưng lại bận rộn với hàng chục tác phẩm văn xuôi và những lĩnh vực sáng tạo khác, nên không để ý tới việc tập hợp thơ để xuất bản. Thật may mắn, ông đã được nhà văn Đoàn Thạch Biền, người bạn viết cùng thời thân thiết đã đứng ra làm mọi chuyện từ khâu chuẩn bị bản thảo đến in ấn. Vậy là, sau hơn 30 năm kể từ khi bài thơ "Qua mấy ngõ hoa" ra đời, Mường Mán đã cho trình làng được tập thơ đầu tiên, với cái tên rất gọn là: "Vọng". Không dừng ở đó, năm 2008, ông cho in tiếp tập "Dịu khúc", gồm 100 bài lục bát. Cùng với đó, ông cho in lại một số bài được nhiều bạn đọc biết đến như "Qua mấy ngõ hoa", "Chăn vịt ở phương Nam", "Con gái", "Về bến xuân xưa"…
Đặc biệt trong tập thơ có bài "Chút mùa thơm" viết về Hà Nội với một cảm xúc rất gợi:
Hà Nội gửi chiếc hôn chúc phúc
Đến những hẹn hò
Bên Hồ Gươm
Em xinh xắn và em hư ảo
Bước ra từ
Phố Phái mờ sương…
3. Nếu ai đó "xướng" tên Mường Mán trong đội ngũ những người biên kịch điện ảnh thì lại càng… chuẩn, vì trong tay ông tới nay đã có tới mươi phim được công chiếu, trong đó có những phim nổi tiếng như "Người trong cuộc", "Chuyện ngã bảy", "Trăng không mùa", "Duyên phận" (12 tập), "Gió qua miền tối sáng" (30 tập)…
Bộ phim "Người trong cuộc" (1987) ông viết về nhóm bạn sinh viên cùng tham gia phong trào đầu tranh đô thị ở Sài Gòn, sau đó kẻ ở lại, người lên rừng. Sau chiến tranh, tình bạn của họ bị chi phối bởi những xung động tình cảm, sự giằng xé giữa lý tưởng và thực dụng, chân thật và đối lừa… Bộ phim đã tạo được dư luận khá sôi nổi ngay từ khi phim mới trong giai đoạn duyệt chiếu. Bộ phim sau này đã được Giải thưởng đặc biệt của Ban Giám khảo Liên hoan Phim toàn quốc tại Nha Trang năm 1990.
4. Và, nếu nói ông là một họa sĩ thì cũng không có gì gượng bởi "nghề" trình bày sách ở Công ty Văn hóa Phương Nam và vẽ tranh minh họa cho tạp san Áo trắng đã nuôi sống ông trong hơn mười năm trời cho đến khi ông về hưu năm 2007. Hơn nữa, ông lại mới mở cuộc triển lãm tranh "Đôi lứa và mặt đất muôn mầu" tại nhà hàng của gia đình, với hơn hai chục tác phẩm sơn dầu khá độc đáo qua phong cách trừu tượng, tạo được dư luận trong giới mỹ thuật.
5. Vậy là Mường Mán có trong tay 4 "nhà". Nhưng đâu đã hết, ông còn một "nhà" nữa, mà lại cũng rất "hiên ngang" như ai - đó là "nhà" doanh nghiệp. Hiện Mường Mán có một cửa hàng chuyên bán các món ăn của xứ Huế, quê hương ông. Ông lấy cái tên quán rất ngộ, chỉ có một chữ: "Ruốc". Đây là tên của món mắm độc đáo chỉ có ở Huế.
Tên cúng cơm của ông là Trần Văn Quảng. Cái máu giang hồ và lãng mạn luôn thường trực trong con tim ông. Một lần, xúc động với một câu chuyện tình xảy ra tại ga Mường Mán (tỉnh Đồng Nai) được đề cập tới trong truyện ngắn của Tô Thùy Yên, ông đã lấy luôn cái tên Mường Mán làm bút danh cho mình. Cái bút danh này gắn với bài thơ đầu tiên của ông in trên báo năm 1965. Khi đó ông vừa tròn 16 tuổi.
Mường Mán đến với kinh doanh từ khi còn trẻ. Theo như ông kể, từ những năm cuối thập niên 70 của thế kỷ trước, khi gia đình ông lập nghiệp tại Cần Thơ, vợ ông đã từng buôn tem phiếu, còn ông nhận việc đi mua gạo đem đi bán ở các chợ…Mãi sau này chuyển vào TP Hồ Chí Minh, gia đình ông mới mở cửa hàng chuyên ẩm thực Huế.
Có một dạo, giá thuê cửa hàng tăng nhanh khiến ông có nguy cơ bị chủ nhà đòi lại mặt bằng. Ông bèn kêu gọi anh em bạn bè mách cho địa điểm mới. Ông lại dùng thơ gửi tới mọi người và thông báo trên mạng:
Bắc thang lên hỏi mặt trăng
Hằng nga ơi có mặt bằng cho thuê?
Ông còn cho số điện thoại để ai tìm được báo cho biết. Thế rồi giời có mắt, mọi chuyện đâu lại vào đấy. Công việc làm ăn của ông ngày càng vượng. Hiện cửa hàng ông có tới 50 món đặc sản của cố đô Huế. Tất cả nguyên liệu chế biến ông đều cho mua và chuyển từ Huế vào. Mùa nào thức đó tươi ngon, thơm ngọt. Đặc biệt cửa hàng nổi tiếng với các món hến, cá ngạnh, hoặc cá mép gân bò, rượu làng Chuồn chính gốc quê, nơi ông sinh ra. Do vậy quán "Ruốc" chiều tối nào cũng đông khách, cho dù chỉ ở trong một con hẻm của phố Nguyễn Văn Trỗi, quận Phú Nhuận.
Thật thú vị khi được biết, Mường Mán có cách tiếp thị và quảng cáo cho thơ mình khá độc chiêu. Nếu có thực khách nào thanh toán hóa đơn từ 500.000 đồng trở lên là ông tặng tập thơ mới "Dịu Khúc", kèm chữ ký của tác giả. Nhiều khách Việt kiều đã tìm đến quán Huế của ông thưởng thức món ăn và mong được tác giả tặng sách, bởi có nhiều lớp người trước đây đã thuộc bài "Qua mấy ngõ hoa". Trong số đó có không ít các quý ông thời còn trẻ đã từng học thuộc, mang bài thơ này đi tỏ tình với các cô gái mình yêu, với những câu tình tứ: "Tay nhớ ai mà tay bối rối/ Áo thương ai lồng lộng đôi tà/ Đường về nhà qua mấy ngõ hoa/ Chớ có liếc mắt nhìn ong bướm…".
Giờ đây công việc chính của ông tại cửa hàng là tiếp khách, kể những câu chuyện về quê hương và tả những món ăn làm cho mọi người cứ xuýt xoa thắc thỏm. Nhiều người còn muốn nán lại để ngắm những cô gái đẹp và đầy bí ẩn trong tranh ông, nghe những khúc tình ca dịu dàng lắng sâu của Trịnh Công Sơn - một người con của đất Huế cũng như ông luôn nhớ về quê mẹ…
