Cách nào để hàng Việt “rộng cửa” vào thị trường EU?
Sau 5 năm thực thi, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) đã mang lại kết quả tích cực, nhiều ngành hàng của Việt Nam đã chinh phục được thị trường. Dư địa thị trường lớn nhưng để tận dụng cơ hội này, doanh nghiệp (DN) cần đáp ứng quy tắc xuất xứ để “rộng cửa” cho hàng Việt vào thị trường EU.
Mang nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp Việt
Ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương thông tin, sau 5 năm thực thi, EVFTA đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Xuất khẩu (XK) của Việt Nam sang EU tăng trưởng mạnh mẽ, với nhiều ngành hàng chủ lực như dệt may, da giày, nông sản, thủy sản được hưởng lợi từ việc cắt giảm thuế quan. EVFTA tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch, giúp thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao từ EU, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và phát triển bền vững.
Cụ thể, tỷ trọng XK sang EU trong tổng kim ngạch XK của Việt Nam tăng dần, đạt 13,19% vào năm 2024. Việt Nam vẫn duy trì xuất siêu lớn với EU, đạt mức 35,2 tỷ USD vào năm 2024, cao nhất trong các FTA mà Việt Nam tham gia. Đáng chú ý, tỷ lệ sử dụng ưu đãi thuế quan theo EVFTA đã tăng từ 14,8% năm 2020 lên 35,2% năm 2023. Về đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), EVFTA tạo ra sức hút đáng kể đối với dòng vốn từ EU, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao, năng lượng tái tạo và sản xuất xanh. Tuy nhiên, dòng vốn FDI từ EU vẫn chưa tăng mạnh như kỳ vọng.
Bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, Vụ trưởng, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Thuỵ Điển, kiêm nhiệm thị trường Bắc Âu cho rằng, Hiệp định EVFTA đã mang lại những ưu đãi thuế quan đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập vào thị trường EU. Cùng với đó, bà Võ Thị Ngọc Diệp, Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hà Lan cho biết, kể từ khi có hiệu lực, EVFTA đã mang đến nhiều cơ hội mới cho cộng đồng DN Việt Nam- Hà Lan. Hà Lan đã được coi là cửa ngõ để vào thị trường Liên minh châu Âu (EU), nơi trung chuyển hàng hóa hàng đầu châu Âu và thế giới, đối với các mặt hàng rau, củ, quả.
“EU là một thị trường năng động, với EVFTA, hàng hóa của Việt Nam không chỉ có thêm cơ hội XK sang Hà Lan mà còn có nhiều lợi thế tiến sâu vào các nước EU. Kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Hà Lan trong năm 2024 đạt gần 13,8 tỷ USD, tăng 26,3% so với năm 2023. Trong đó, giá trị XK của Việt Nam đạt gần 13 tỷ USD, tăng 26,9%, giá trị nhập khẩu từ Hà Lan đạt 784 triệu USD, tăng 17,6%. Đây là mức tăng trưởng thương mại cao nhất trong 5 năm trở lại đây.
Mức tăng này đã đưa Hà Lan trở thành đối tác thương mại châu Âu lớn nhất của Việt Nam tính đến thời điểm hiện nay. Với đà tăng của năm 2024, dự báo năm 2025, kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước Việt Nam - Hà Lan sẽ tiếp tục có mức tăng ấn tượng”, bà Diệp nhấn mạnh.

Cam kết chất lượng và minh bạch trong chuỗi cung ứng
Trên thực tế, dư địa của thị trường EU còn rất lớn khi tỷ trọng hàng Việt Nam tại thị trường này vẫn thấp. Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế cao cấp Nguyễn Thành Hưng, nguyên Tổ trưởng Tổ giúp việc Ban chỉ đạo quốc gia về Hội nhập quốc tế cho rằng, những điều chỉnh, quy định EU ban hành mới đây sẽ tác động không nhỏ tới XK của Việt Nam. Báo cáo đánh giá gần đây của Vụ Thị trường Châu Âu - Châu Mỹ (Bộ Công Thương) cũng cho thấy, mặc dù có những lợi thế lớn, nhưng XK hàng hóa của Việt Nam sang EU đang đứng trước những thách thức mới đến từ các chính sách xanh của EU với những quy định khắt khe đối với hàng hóa nhập khẩu và tiêu dùng theo hướng phát triển bền vững, kinh tế tuần hoàn.
Kế hoạch nền kinh tế tuần hoàn trong Thỏa thuận Xanh châu Âu tạo ra một hàng rào kỹ thuật khá phức tạp cho các DN. Để hiện thực hóa chiến lược này, EU sẽ ban hành nhiều quy định mới, tiêu biểu là Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn (CEAP). CEAP sẽ tác động trực tiếp đến 7 ngành XK chủ lực của Việt Nam, trong đó có nhóm hàng điện tử và công nghệ thông tin.
Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, thị trường EU nói chung và Bắc Âu nói riêng đặt ra các yêu cầu cao về chất lượng và truy xuất nguồn gốc nông sản, đòi hỏi DN XK Việt Nam phải chuẩn bị kỹ lưỡng và đáp ứng tiêu chuẩn cao. Theo đó, nhà XK cần đảm bảo sản phẩm không vượt mức dư lượng hóa chất cho phép và đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt từ các nhà nhập khẩu Bắc Âu; đảm bảo chứng nhận kiểm dịch thực vật. Sản phẩm từ Việt Nam có thể nằm trong danh mục rủi ro cao, dẫn đến tỷ lệ kiểm tra cao hơn. Do đó, DN cần nâng cao kiểm soát chất lượng tại nguồn, đặc biệt với các loại nông sản như ớt, đậu và trái cây nhiệt đới. Đồng thời, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ về quy trình sản xuất và kiểm tra để giải quyết kịp thời khi có vấn đề phát sinh.
Việc tuân thủ tốt các quy định EU không chỉ giúp sản phẩm đáp ứng yêu cầu mà còn tạo dựng uy tín với khách hàng Bắc Âu. Vì vậy, DN cần đẩy mạnh quảng bá các cam kết về chất lượng và minh bạch trong chuỗi cung ứng. Kết nối với các đối tác nhập khẩu lớn tại Bắc Âu và tham gia các hội chợ thương mại để mở rộng mạng lưới khách hàng.
“DN phải đặt việc tuân thủ các quy định của thị trường lên hàng đầu khi XK sang Hà Lan, chưa kể ngày càng nhiều tiêu chí xanh, sạch mà các nước thành viên EU đặt ra để bảo vệ người tiêu dùng bản địa, giảm thiểu tác động đến môi trường. Ngoài ra, thiết kế bao bì nhãn mác “hợp gu” của người tiêu dùng Hà Lan cũng rất quan trọng. Ngoài việc thể hiện đầy đủ thông tin về sản phẩm theo quy định, cần có hướng dẫn sử dụng thuận tiện, đặc biệt với những mặt hàng, sản phẩm còn mới mẻ với người dùng”, Thương vụ Việt Nam tại Hà Lan khuyến nghị.
Để tối ưu hóa lợi ích từ EVFTA, ông Nguyễn Anh Dương cũng đưa ra một khuyến nghị chính sách quan trọng như: Tiếp tục rà soát, điều chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật nhằm đảm bảo thực hiện đầy đủ và hiệu quả các cam kết EVFTA. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đào tạo và hướng dẫn DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa, trong việc tận dụng các ưu đãi từ EVFTA; đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tính minh bạch và ổn định trong chính sách để thu hút thêm FDI có chất lượng từ EU; xây dựng các chính sách hỗ trợ DN đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số và tối ưu hóa quy trình sản xuất, kinh doanh nhằm gia tăng lợi thế cạnh tranh.