Thông lệnh thực tiễn từ "Bình dân học vụ số"

Yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm nhắc nhở chúng ta nhớ đến phong trào "Bình dân học vụ" xóa nạn mù chữ trong toàn dân, được Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phát động ngay sau khi đất nước giành được độc lập.

Cũng cần nhớ rằng, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công đã mở ra trang sử mới đối với lịch sử dân tộc - đất nước được độc lập, nhân dân được làm chủ. Tuy nhiên, nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ ấy phải đương đầu với rất nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt 3 thách thức lớn là "giặc đói", "giặc dốt" và giặc ngoại xâm.

Nói riêng về "giặc dốt", do trước đó thực dân Pháp "hạn chế mở trường học, không muốn cho dân ta biết chữ" để thực hiện chính sách ngu dân, nên hậu quả là "95% dân chúng Việt Nam không biết một thứ chữ gì". Đã có thống kê ở thời điểm đó, rằng cứ trong 100 người dân thì chỉ có 3 trẻ em (từ 8 đến 16 tuổi) được đi học, 2 người lớn biết chữ, còn 95 người mù chữ; ở vùng thôn xóm hẻo lánh hay vùng đồng bào thiểu số thì tỉ lệ người thất học lên tới 100%.

Một vài con số như vậy để thấy "giặc dốt" không chỉ là một trở ngại lớn đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, mà về lâu dài còn đe dọa cả sự tồn vong của nhà nước cộng hòa non trẻ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhìn ra điều này và Người nói thẳng: "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu", "Dốt thì dại, dại thì hèn. Vì không chịu dại, không chịu hèn cho nên thanh toán nạn mù chữ là một trong những việc cấp bách và quan trọng của nhân dân các nước dân chủ mới".

Chỉ một ngày sau khi tuyên bố khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trong phiên họp đầu tiên tổ chức vào ngày 3/9/1945, Chính phủ đã thảo luận và tán thành 6 vấn đề cấp bách nhất do Chủ tịch Hồ Chí Minh đưa ra, trong đó xác định nhiệm vụ thứ hai là "Mở chiến dịch chống nạn mù chữ". Cũng từ đó, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trương dốc sức xây dựng nền giáo dục mới, trước hết là xóa nạn mù chữ cho người dân. 

Chỉ sau hơn một năm phát động, đến ngày 8/9/1946, cả nước đã có thêm 2.520.600 người biết đọc, biết viết; 75.806 lớp học được mở với sự tham gia của 97.664 người dạy học.

Nhắc lại như thế để thấy, khi đề cập đến khái niệm "Bình dân học vụ" trong lĩnh vực số, thì người đang lãnh đạo cao nhất của Đảng ta và cả Quốc hội đều không né tránh nhu cầu bức thiết của việc xóa "mù số". Nói cho cân phân thì đâu đó trong các lĩnh vực của đời sống ở nước ta cũng đã có những tiếp cận với công nghệ số, nhưng đúng là chúng ta vẫn còn "dốt". Mà ở thời đại tiên tiến, không ứng dụng được công nghệ số thì đồng nghĩa với sự tụt hậu, làm sao nói đến chuyện tăng tốc hay bứt phá để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới.

Cho nên, khẩn trương đưa công nghệ số vào tất cả các lĩnh vực của đời sống đang là nhu cầu tất yếu, nhất là khi bộ máy nhà nước đã được tinh gọn và đang hướng tới hoạt động "hiệu lực, hiệu quả".

Để làm được điều ấy thì đòi hỏi sự nỗ lực, bằng sự tự giác và hành động cụ thể của toàn Đảng toàn dân, của mọi công dân, mọi cấp ngành, địa phương. Nói như Tổng Bí thư Tô Lâm là phải trở thành một phong trào cách mạng, toàn dân, toàn diện và đảng viên phải tiên phong.

Ở lĩnh vực văn hóa nói riêng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng đã ký Quyết định số 1737/QĐ-BVHTTDL ngày 9/6/2025 về việc thành lập Ban soạn thảo xây dựng "Đề án chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa".

Ở một diện hẹp và cụ thể nữa, như lĩnh vực báo chí, Kế hoạch Khảo sát mô hình chuyển đổi số báo chí năm 2025 đã được Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình ký ban hành ngày 11/9/2025, nhằm ghi nhận, nhân rộng các mô hình chuyển đổi số báo chí nhằm tối ưu hóa nguồn thu, tăng trưởng doanh thu cơ quan báo chí; đồng thời, đề xuất với cấp có thẩm quyền hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyển đổi số báo chí, góp phần xây dựng nền báo chí "chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại".

Thành công trong thực hiện "Bình dân học vụ" để chống "giặc dốt" của 80 năm trước, nay vẫn còn nguyên tính thời sự khi đề cập đến việc "Bình dân học vụ số". Và đó chính là thông lệnh của thực tiễn, của đất nước khi bước vào kỷ nguyên mới.