Thấy gì từ vụ Quốc Thiên bị kiện

Điều đáng nói là các vụ việc liên quan đến sở hữu trí tuệ này diễn ra khá thường xuyên trong mấy năm gần đây trong khi các cảnh báo, các tuyên truyền, các hội thảo về bảo vệ bản quyền vẫn được Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) thường xuyên thực hiện như một phương pháp phổ cập thường thức về sở hữu trí tuệ cho lực lượng ca sĩ, nhạc sĩ.

Tuy nhiên, riêng với vụ việc của Quốc Thiên, chúng ta cần một góc nhìn rộng hơn, với nhiều tham chiếu từ chính cách mà thị trường âm nhạc Việt Nam đang vận hành, để xem xét và nhận xét các bên vừa thấu tình, vừa đạt lý. Tóm tắt qua sự việc, ca khúc “Mối tình không tên” là sáng tác của nhạc sĩ Lê Chí Trung và được bán độc quyền 5 năm (từ tháng 9/2023) cho Công ty truyền thông TTV để ca sĩ Đình Nguyễn khai thác ở tất cả các phương thức cũng như nền tảng.

Sau khi bản ghi âm “Mối tình không tên” phát hành, nhạc sĩ Lê Chí Trung và Công ty TTV đã nhờ nhiều ca sĩ nổi tiếng, trong đó có Quốc Thiên hát lại bài hát này nhằm lăng xê nó trên thị trường. Sau một năm, phía Công ty TTV đã thông báo yêu cầu các ca sĩ được nhờ hát lại ca khúc này ngưng sử dụng ca khúc. Tuy nhiên, do có khán giả yêu cầu, Quốc Thiên đã có 3 lần biểu diễn ca khúc này. Điều đó dẫn tới việc Quốc Thiên bị TTV khởi kiện.

Về lý, Quốc Thiên đã sai và cần rút kinh nghiệm. Chiều lòng khán giả nên Quốc Thiên đã vi phạm điều khoản độc quyền biểu diễn mà TTV ký kết với nhạc sĩ Lê Chí Trung. Cái sai này chắc chắn có thể được khắc phục dễ dàng nếu cả hai bên cùng có thiện chí, cùng giữ tình nghệ sĩ với nhau, kể cả khi đối diện nhau trước tòa dân sự đi nữa. Nhưng, về tình, chính bản thân TTV và nhạc sĩ Lê Chí Trung cũng chưa trọn vẹn và không phải là không đáng trách.

Chuyện một ca khúc của một ca sĩ nào đó xuất hiện và bắt tai khán giả, phù hợp gu thẩm mĩ của các ca sĩ khác rồi được các ca sĩ khác hát lại (cover) để rồi trở nên thịnh hành là chuyện không còn lạ từ nhiều năm qua. Chính vì hiệu ứng thịnh hành quá tốt sau khi được ngôi sao chọn hát lại, đã có không ít trường hợp đưa hoạt động “thuê hát lại” vào chiến dịch lăng xê ca khúc. Trong trường hợp “Xin lỗi tình yêu”, hành vi thuê này lại không nảy sinh. Quốc Thiên nhận lời nhờ vả của TTV và Lê Chí Trung thì đúng hơn và xuất phát từ tình cảm đồng nghiệp, Quốc Thiên đã giúp đỡ. Nhưng, khi bản ghi âm với giọng hát Quốc Thiên được khán giả đánh giá cao hơn, rạn nứt bắt đầu nảy sinh.

Khi rạn nứt nảy sinh, lẽ ra TTV và Lê Chí Trung nên dùng cái tình nghệ sĩ để ứng xử với Quốc Thiên cho trọn vẹn. Song, họ lại chọn con đường kiện tụng và chính vụ kiện này sẽ là dấu chấm hết cho mối quan hệ đôi bên trong tương lai lâu dài.

Riêng với nhạc sĩ Lê Chí Trung, có lẽ anh hơi chủ quan với tài sản tinh thần của mình khi để duy nhất một ca sĩ độc quyền biểu diễn. Hợp đồng bán ca khúc độc quyền xưa nay không hiếm, nhưng đa số là bán độc quyền ghi âm, ghi hình trong một thời gian nhất định chứ ít tác giả nào lại để ca khúc của mình chỉ được gắn với một cái tên duy nhất.

Người sáng tác luôn mong mỏi tác phẩm của mình được vang lên, bởi càng nhiều người càng tốt. Chỉ trừ trường hợp hãn hữu, với những ca sĩ ở tầm siêu sao với nội lực thâm hậu, nhạc sĩ mới chấp nhận để con cưng gắn bó độc quyền trình diễn trong một thời hạn.

Chính việc giới hạn quyền biểu diễn này của Lê Chí Trung đã khiến “Mối tình không tên” của anh ít cơ hội được vang lên hơn và từ đó cũng nảy sinh các tranh chấp thật ra không nên có.