Có một nhà thơ Anh Ngọc khác

• Nhà thơ Anh Ngọc và chuyện về nhà báo Nhật hy sinh trong chiến tranh biên giới
• Nhà thơ Anh Ngọc: Thời nào cũng hiếm cảm xúc lớn
• Nhà thơ Anh Ngọc: Về hưu như một lần chuyển công tác
• Nhà thơ Anh Ngọc: “Đại tướng Võ Nguyên Giáp có tâm hồn của một nghệ sĩ thực thụ”

Nhất là vào những dịp như hè này chẳng hạn. Đang mùa World Cup nên ông "bận tíu tít". Kỳ thiệt. Một nhà thơ "áo lính" từ phong thái đến cách ăn nói đậm chất "đồ Nghệ", vậy mà hễ nhắc tới bóng đá là bất chợt ông như biến thành một con người khác.

Còn nhớ vào một ngày hè, năm ấy Mexico 86 đang diễn ra sôi động, tôi "mon men" đến Tạp chí Văn nghệ quân đội để…. gửi thơ. Khoảng sân nhỏ trước nhà ngầy ngậy mùi hoa đại sáng ấy khá rôm rả. Thấy tôi len lén bước vào, có một ông đang "tranh luận" liền ngừng lại vẫy tôi "Cậu thấy trọng tài thổi phạt quả ấy có hơi nặng không?". Tôi ú ớ chưa biết trả lời thế nào bởi lẽ chưa hiểu câu hỏi về chuyện gì nên cười trừ. Nhà thơ Anh Ngọc, sau tôi được giới thiệu ông "tranh luận" là vậy, dường như chẳng để ý đến "thái độ" của tôi, ông lại thao thao về bóng đá bằng một chất giọng Nghệ đã pha giọng Bắc vừa chậm rãi vừa thấu đáo.

Diễn giả - nhà thơ Anh Ngọc với sóng truyền hình.

Mê bóng đá và say mê bình luận bóng đá là một "thế mạnh" của nhà thơ Anh Ngọc. Cứ mùa World Cup hay mùa Euro là ông "lên sóng", vui vẻ và không hề câu nệ. Chuyện bồi dưỡng thế nào cũng chiều, cái chính là được nói về bóng đá.

Ông không nói theo kiểu a dua như một số người mà ông nhìn nhận về một trận cầu như một chuyên gia thực sự. Đã thế ông còn rất nhiệt tình. Hồi Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội mời ông làm khách mời của chương trình bình luận bóng đá từ giải Euro 1996 đến giải World Cup 1998, ông "lên" trò chuyện "trên Đài" hết đêm này sang đêm kia.

Hứng chí ông còn đọc cả thơ viết về bóng đá nữa. Nghe nói những bài viết về bóng đá (cả văn xuôi và thơ) của ông được in thành tập sách "Trời xanh trên cỏ xanh". Ấy là chưa kể ông đã cho in cuốn ký sự "Ba cuộc đời một trái bóng" viết về ba danh thủ của đội Thể Công là thủ môn Trần Văn Khánh, hậu vệ Nguyễn Trọng Giáp và tiền đạo quái kiệt Ba Đẻn.

Nhà thơ Anh Ngọc là như vậy đó, mạnh mẽ và quyết đoán, khác hẳn với hình dung đã thơ phú là lơ mơ tình si "Bờ đường chín có lùm cây xấu hổ/ Chiến sĩ đi qua ai cũng mỉm cười" như khi tôi nhớ đến bài thơ "Cây xấu hổ" trong chùm thơ viết về Quảng Trị của ông từng được giải Nhì cuộc thi thơ 1972 - 1973 của báo Tuần báo Văn nghệ.

Rồi hồi tôi còn ở trên chốt, tức là ngày tôi còn làm lính biên cương, một đêm nằm trong nhà hầm lạnh ướt, tôi đã dâng nhiều xúc cảm khi nghe chương trình "Tiếng thơ" trên Đài Tiếng nói Việt Nam, đêm đó đài giới thiệu về Trường ca "Sông Mê Kông bốn mặt" của nhà thơ Anh Ngọc.

Những câu thơ hay chính xác hơn những ghi chép sự việc bằng thơ từ thực tế thảm cảnh của đất nước Campuchia đã khiến tôi run người phẫn uất. Nhà thơ Anh Ngọc đã viết những câu thơ nhân văn và nghĩa hiệp "Tôi bế trên tay một em bé Campuchia đói khát/ Đến trước tượng người vũ nữ Ăng co/ và dỗ nín em/ bằng cặp vú đá của nàng".

Không chỉ là khách mời trong các chương trình bình luận bóng đá, mà nhà thơ Anh Ngọc, nếu nói một cách đúng nghĩa thì ông là một "diễn giả thường xuyên" của một số chương trình Talkshow trên sóng truyền hình và cả trên sóng phát thanh.

Đấy, nếu chương trình "Câu chuyện văn nghệ" của Đài Hà Nội chúng tôi cần người đến để nói về nhạc sĩ Trịnh Công Sơn nhân ngày giỗ của Trịnh ư? Có ngay nhà thơ Anh Ngọc. Ông nói trong đời ông chỉ gặp nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đúng hai lần, cái chính là ông vô cùng yêu nhạc Trịnh và kính phục nhạc sĩ người xứ Huế nên ông như trút cả tình yêu ấy vào câu chuyện. Nghe nhà thơ Anh Ngọc nói về Trịnh, thấy như ông đang trò chuyện với một người bạn tri âm trong tâm tưởng, thế thôi.

Lại đấy, nếu chương trình "Câu chuyện Văn nghệ" cần người đến nói về nhà thơ kiêm nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, một tài năng đoản mệnh ư? Có ngay nhà thơ Anh Ngọc. Ông yêu thơ Lưu Quang Vũ đến nỗi, trong Ngày thơ Việt Nam đầu xuân năm 2008, để tưởng niệm 20 năm ngày nhà thơ Lưu Quang Vũ, nhà thơ Xuân Quỳnh và cháu Lưu Quỳnh Thơ lâm nạn, trên sân thơ Văn Miếu, ông đã đọc và nói về bài "Vườn trong phố", một bài thơ của Lưu Quang Vũ viết từ trong chiến tranh chống Mỹ mà đến nay vẫn vô cùng lay động trong lòng chúng ta.

Đấy là chưa kể đến chuyện nhà thơ Anh Ngọc là diễn giả của một số chương trình truyền hình hay phát thanh khác. Chẳng hạn như chương trình Nông nghiệp trên kênh VTC16. Cứ tưởng ông chỉ giỏi nói về bóng đá, bàn về thơ phú, ai dè mảng "thôn quê" ông cũng khá rành rẽ.

Chương trình về nông nghiệp thoạt nghe đã có cảm giác chan chán, vậy mà qua lời ăn tiếng nói của nhà thơ quê xứ Nghệ lại cho người xem người nghe những thú vị và nhiều mới mẻ. Bằng lối nói giàu nội dung, giàu cảm xúc và khá thu hút với hành động ngoại hình biểu cảm của ông mỗi khi diễn thuyết, như cách giơ tay trái lên, ngón cái với ngón trỏ bấm vào nhau như kiểu "luồn chỉ vào lỗ kim" đủ cho khán giả phải chăm chú nhìn và chăm chú lắng nghe.

Tôi có lần đùa với ông là nghe ông nói như muốn "nhét chữ vào tai người nghe". Vậy đấy. Chuyện nhà nông, chuyện làng, chuyện xóm bỗng chốc được "thơ hóa" ngẫm lại thấy hay. Nói gì thì nói chứ không lọt lỗ tai thì có hùng hồn mấy cũng "vứt". Lại có lần tôi hỏi thật ông: "Bác lấy ở đâu ra cái khiếu ăn nói và chuyện gì cũng biết vậy?". Nhà thơ Anh Ngọc cười "Cứ chịu khó quan sát, chịu khó ghi chép là biết".

Chuyện chịu khó quan sát, chịu khó ghi chép thì ông nói đúng. Đấy, chẳng hạn: "Giữa một vùng lửa cháy với bom rơi/ Cây hiện lên như một niềm ấp ủ/ Anh lính trẻ hái một cành xấu hổ/ Ướp vào trong trang sổ của mình/ Và chuyện này chỉ cây biết với anh", hình ảnh trong bài thơ "Cây xấu hổ" của Anh Ngọc đấy, những câu thơ này khiến tôi đồ rằng hồi đó anh lính thông tin Nguyễn Đức Ngọc (tên thật của nhà thơ Anh Ngọc; ông sinh năm 1943, đang viết về chính mình).

Một ký họa chiến trường của nhà thơ Anh Ngọc.

Thói quen ghi chép và lưu giữ vào trong sổ tay là thói quen rất đáng học. Mà ông đâu chỉ có ghi chép bằng chữ. Ông còn ghi chép bằng ký họa nữa mới tài. Đó là những chi tiết, những hình ảnh đậm tính chiến trường, là những phát hiện ở ngay những nơi khốc liệt nhất và là những tư liệu lịch sử chân thực vô cùng quý giá để rồi sau đó ông lần lượt đưa vào các tác phẩm của mình và cả vào những câu chuyện nói năng của mình.

Hỏi thêm thì ông cười nói vui: "Mình ký họa đơn giản chẳng qua là do ngày ấy không có máy ảnh". Nói vui vậy thôi chứ nhà thơ Anh Ngọc đã phát huy khả năng ký họa của mình "vào hoàn cảnh thực tế" để giữ lại những hình ảnh chân thật đáng gọi là tư liệu lịch sử.

Tôi đã giật mình rồi hết sức thán phục chuyện ghi ghi chép chép vào sổ tay của nhà thơ Anh Ngọc khi nghe ông kể về cái va ly chất đầy sổ tay ghi chép của ông. Anh Ngọc cho biết ông đã bắt đầu ghi nhật ký từ năm 14 - 15 tuổi, khi còn ở trong quê, xã Nghi Trung, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Từ đó cho đến tận hôm nay, ông vẫn thường xuyên ghi nhật ký, số cuốn sổ ghi nhật ký chất đầy chiếc va ly mà ông đã mua từ năm 1964 khi mới ra trường đi công tác. Bên cạnh ghi chép để giữ lại chất liệu, Anh Ngọc cũng lao động và sáng tạo thơ ngay trên những cuốn sổ tay ấy.

Từ gần 5 năm nay, Anh Ngọc có cái Facebook mang nick "Nguyễn Đức Ngọc" và ông đã post lên FB của mình vô số chất liệu sống, kể cả các ký họa, ảnh và video liên quan đến cuộc đời, hoạt động và sáng tác của mình.

Nhà thơ Anh Ngọc là vậy đó. Chiều chiều, nếu ai để ý sẽ thấy một người đàn ông tuổi ngoài bảy mươi lẫn giữa dòng người chậm rãi đi bộ dọc phố Phan Đình Phùng xanh rì lá sấu. Nhà thơ Anh Ngọc đi bộ để tăng cường sức khỏe nhưng cũng là dịp ông tiếp tục thói quen quan sát, thói quen giao lưu với mọi người. Lặng lẽ suy nghĩ, lặng lẽ sống với cảm xúc của một người sáng tạo văn học, công việc mà suốt đời ông đã làm. Chiều tối qua tôi tình cờ gặp ông, cả hai lại nhắc lại bao chuyện đời, kể cả văn chương, kể cả âm nhạc, chúng tôi nhắc về đủ thứ chuyện buồn vui, yêu ghét ở đời. Dĩ nhiên chúng tôi nói nhiều nhất về World Cup đang diễn ra ở nước Nga mùa hè này.

Và tôi thầm nghĩ, câu chuyện của tôi hôm này cũng là bức chân dung ký họa thoáng qua về nhà thơ Anh Ngọc hiện lên ở bên ngoài thơ.