Sách online lên ngôi mùa dịch

Thứ Sáu, 15/05/2020, 07:46
Sách điện tử (ebook) và sách nói (audio-book) vốn chưa được phổ biến với độc giả, nay được dịp phát triển mạnh mẽ khi xã hội sống chung với đại dịch. Với nền tảng công nghệ, hai loại hình sách online này đang tìm cách cải tiến để từng bước chiếm lĩnh thị trường.


Để đối phó với tình hình dịch bệnh, nhân kỷ niệm Ngày sách Việt Nam, Hội sách trực tuyến quốc gia 2020 vừa được tổ chức vào tháng 4 vừa qua thay cho Hội sách truyền thống. Lâu nay, các hội sách online vẫn diễn ra lẻ tẻ ở một số nhà xuất bản. Lần này, nó thực sự là điểm mới bởi quy mô hội sách lớn nhất từ trước đến nay. Dưới sự chủ trì của Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Xuất bản Việt Nam, Cục Xuất bản, In và Phát hành, Hội sách quy tụ gần 50 đơn vị xuất bản, phát hành trong cả nước tham gia.

Dịch COVID khiến người dân ngại ra ngoài đã giúp kênh bán sách online được ưa chuộng. Hội sách trực tuyến lần này ghi nhận nhiều kết quả tích cực khi lượt khách tăng vọt. Đại diện Phương Nam Book, Thái Hà Book, Nhã Nam, Nhà xuất bản Trẻ... đều cho biết doanh thu bán sách online tăng trung bình từ 30% đến 50% so với mọi năm. Cá biệt, có đơn vị đạt doanh số lên đến 70%. Trong đó, ebook và audio-book được đông đảo bạn đọc ưa chuộng và đặt mua không kém sách giấy.

Phát thanh viên trong phòng thu sách nói (audio - book).

So với sách giấy, ebook và audio - book đều sở hữu nhiều tiện ích vượt trội, phù hợp với thời đại số. Chỉ cần một chiếc điện thoại hay máy tính có kết nối Internet là độc giả thoải mái đọc sách. Và cũng với thiết bị nhỏ gọn ấy, người đọc có thể sở hữu hàng trăm, hàng nghìn đầu sách để tha hồ lựa chọn và đọc bất cứ đâu. 

Ngoài ebook tĩnh (như định dạng pdf, prc…), còn có ebook tương tác gồm các tiện ích thú vị như chơi game, thưởng thức hình ảnh, clip, âm thanh sống động...  Riêng audio - book vốn ra đời dành cho người khiếm thị. Nhưng dần dà, sự tiện lợi, cuốn hút của nó đã chinh phục nhiều đối tượng độc giả: từ trẻ em đến người già mắt kém, người không biết chữ, người bận rộn... Mọi người có thể vừa nấu ăn, chăm con, tưới cây... vừa nghe nội dung của audio - book qua giọng đọc truyền cảm thu sẵn. Đã vậy, sách nói còn phục vụ được hàng trăm người cùng một lúc.

Ngoài giọng đọc cuốn hút, audio - book có thêm nhạc đệm, nhạc chuyển tiếp, âm thanh minh họa hết sức sinh động để tăng cảm xúc cho người nghe. Nhiều sách văn chương khi được chuyển thể sang audio-book, nó không khác gì kịch truyền thanh. Về giá cả, cả ebook lẫn audio- book đều có mức giá khá mềm, giảm đến 60% - 90% so với sách in.

 Ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc First News - Trí Việt, cho biết các đầu sách nói và ebook của First News bán rất chạy. Nổi bật nhất là bộ "Hạt giống tâm hồn". Đầu tư vào ebook từ năm 2012, Nhà xuất bản Trẻ tiếp tục rục rịch đẩy mạnh các dự án audio - book.

Bởi nói như ông Nguyễn Thành Nam, Phó giám đốc Nhà xuất bản Trẻ: "Qua sự thay đổi cách tiếp cận với sách của bạn đọc trong đại dịch, tôi tin hai loại hình sách này sẽ bùng nổ. Ebook và audio -book chắc chắn sẽ là xu hướng chủ đạo trong những năm tới. Việt Nam là một thị trường tiềm năng vì chúng ta có dân số trẻ, luôn nhạy bén trước công nghệ hiện đại. Hội sách trực tuyến là bước khởi đầu để ngành xuất bản đẩy mạnh sự phát triển của loại hình này".

Những tín hiệu trên là sự khởi sắc đáng mừng cho sách online. Bởi ebook và audio-book đã có tuổi đời 10 năm ở thị trường nước ta nhưng số phận vô cùng hẩm hiu. Những ebook đầu tiên do chính người Việt thực hiện có sự tham gia của các đơn vị xuất bản như Nhà xuất bản Trẻ, Nhà xuất bản Tổng hợp TP Hồ Chí Minh, Nhà xuất bản Kim Đồng, Phương Nam Book, các đơn vị phát hành như Lạc Việt, Tiki, Vinabook, Alezaa...

Tiên phong trên con đường đưa sách nói có bản quyền đến công chúng thì có Phương Nam Book, First News - Trí Việt. Năm 2010, Phương Nam Book kết hợp với Nhà xuất bản Âm nhạc ra mắt dự án sách nói đầu tiên tại thị trường xuất bản Việt Nam mang tên "Audio-book - Đọc sách cùng bạn". Dự án gồm 26 CD sách nói thu âm các tác phẩm văn học nổi tiếng trong và ngoài nước như: "Già ơi... chào bạn" (tác giả Đỗ Hồng Ngọc), "Nụ hôn ngược chiều thời gian" (Dương Thụy),  "Tâm hồn cao thượng"  (Edmond de Amicis)... Tuy vậy, gần 10 năm qua, hai loại hình sách này vẫn chưa được nhiều người biết đến và sử dụng.

Ngay từ năm 2010, ebook và audio - book được kỳ vọng sẽ bùng nổ trong tương lai. Thực tế, nhiều năm qua hoạt động kinh doanh sách online bộc lộ không ít bất cập và phát triển chưa tương xứng tiềm năng. Bạn đọc ít tiếp cận, giá vốn đầu tư nền tảng công nghệ cho sách online đắt đỏ, thủ tục xin xuất bản rườm rà... khiến các đơn vị sản xuất ebook, audio - book chỉ hoạt động cầm chừng.

Ông Hoàng Xuân Thiều, đại diện Phương Nam Book thẳng thắn: "Thị trường ebook, sách nói chính thống ở Việt Nam mới bắt đầu, mang tính thử nghiệm là chính và còn rất nhiều thách thức ở phía trước. Trong đó, khó khăn lớn nhất là sự cạnh tranh của các kênh cung cấp sách online chưa có bản quyền tràn lan trên mạng".

Sách điện tử (ebook) được độc giả ưa chuộng trong mùa dịch Covid.

Đồng quan điểm, ông Đồng Phước Vinh, Giám đốc Công ty Sách điện tử Trẻ - Ybook bức xúc: "Trên các website, diễn đàn, mạng xã hội, chúng ta dễ dàng bắt gặp những đầu sách miễn phí, cả phiên bản sách điện tử lẫn sách nói. Cái nguy hiểm là sách giấy khó có thể thêm bớt nội dung, còn sách điện tử thì dễ bị cắt ghép, sửa chữa, thêm clip độc hại. Làm sách có bản quyền rất vất vả còn sách lậu thì quá dễ dàng. Lâu dần nó hình thành thói quen xấu cho độc giả, khiến họ thích "xài chùa", thiếu tôn trọng bản quyền. Đơn vị làm sách thì thất thu, tác giả bị ảnh hưởng uy tín và bị xâm phạm quyền lợi.

Do vậy, không ít tác giả ngại ngần hoặc từ chối khi chúng tôi mời hợp tác xuất bản sách điện tử. Như vậy thì sách có bản quyền làm sao phát triển nổi". Thậm chí, có kẻ gian ngang nhiên rao bán sách vi phạm bản quyền trên mạng.

Gần đây, cuốn "Hành trình về phương Đông", "Bí mật của may mắn", "Quà tặng diệu kỳ"... của First News bị chào bán công khai trên mạng dưới hình thức sách nói.

Dù Việt Nam đã tham gia Công ước Berne, đã có Luật Sở hữu trí tuệ, Luật về tác quyền, Luật về thương mại điện tử, Luật Xuất bản… để xử lý ebook lậu nhưng rốt cuộc nó vẫn ngang nhiên tồn tại. Nhiều đơn vị đành phải làm ngơ vì ngay cả sách giấy bị in lậu, có chứng cứ sờ sờ hẳn hoi nhưng khi "đáo tụng đình", họ cũng không dễ giành phần thắng.  Hành lang pháp lý chồng chéo, chế tài không đủ sức răn đe nên tình trạng ebook, audio - book lậu được dịp tung hoành. Để tự bảo vệ mình, nhiều đơn vị mạnh tay củng cố hệ thống bảo mật. Song chuyện bẻ khóa bảo vệ bản quyền vẫn xảy ra với những đầu sách bán chạy, có lợi nhuận cao như Alezaa từng gặp phải.

Hội sách trực tuyến quốc gia 2020 trong bối cảnh đại dịch đã thúc đẩy các đầu sách ebook, audio - book có bản quyền tiếp cận độc giả. So với sách thật, sách lậu không thể bì kịp bởi chất lượng kém hơn, ít tiện ích, thậm chí là độc hại. Thông qua Hội sách, độc giả dần nhận biết và ủng hộ ebook, sách nói có bản quyền. Các tiện ích của hai loại hình này được dịp phát huy và lôi cuốn độc giả, trở thành một kênh đọc sách thú vị.

Điều đáng tiếc là kho ebook và audio - book có bản quyền hiện nay còn khá khiêm tốn, chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Các đơn vị xuất bản cho biết, trong tương lai, họ sẽ phát triển nhiều nội dung phong phú và đa dạng hóa các tiện ích, hạ giá thành sản phẩm để phục vụ độc giả, đón đầu xu thế.

Phan Thi Uyên
.
.