Kỳ nhân võ sáo
Về Rừng Phe bái sư
Đất Kinh Bắc xưa nay vẫn nổi tiếng có nhiều người được gọi là "kỳ nhân". Nhưng chuyện một người chế tạo và sử dụng cây sáo sắt to và nặng, được gọi là "cây xà beng biết hát" thì quả thực tôi chưa thấy bao giờ. Nghe ai nói tôi cũng coi đó là chuyện phiếm, phải đến khi đến tận nhà của võ sư Trịnh Như Quân ở gần bến xe thành phố Bắc Giang và mục sở thị cây sáo của ông, tôi mới tin.
Võ sư Trịnh Như Quân năm nay 58 tuổi nhưng mê võ sáo đến độ lắm lúc quên ăn quên ngủ. Thi thoảng, một cảm hứng bất chợt thôi thúc, giữa đêm ông ngồi dậy thổi sáo như người bị ma làm. Tiếng sáo mê mị, du dương trầm bổng, lúc khoan thai như suối chảy, lúc trường đoạn gấp khúc như một đường quyền đầy sức mạnh.
 |
| Võ sư Trịnh Như Quân và cây sáo sắt. |
Bà Ngô Thị Tuyết hết mực ủng hộ chồng và cũng bỏ qua cái lỗi của ông là cứ đi liên miên, cầm tiền nhà đi mà chẳng bao giờ mang tiền về cho vợ con. Bà còn phải "chịu đựng" ông vì đang đêm cũng trở dậy tập.
Ông Quân nói rằng: "Bởi đang ngủ, tôi mơ thấy ngàn vạn quân Yên Thế đùng đùng khí thế xung trận, nên tay chân ngứa ngáy, bụng bảo dạ phải trở dậy làm một bài võ sáo để hòa cùng không khí xung trận kia"
Theo lời võ sư Quân thì ông mê võ từ nhỏ. Thân sinh ra ông là võ sư Trịnh Như Hiền, từng là một võ sĩ làm khuynh đảo các võ đường trong nước một thời. Năm 1990, một lần cùng đoàn đi điền dã sưu tầm các bài võ trên quê hương của cuộc khởi nghĩa Yên Thế tại bản Rừng Phe, xã Tam Tiến, huyện Yên Thế, ông Quân và đoàn đã được "thỉnh giáo" võ sáo của một truyền nhân. Đó là cụ Triệu Quốc Úy.
Cuối năm 1990, ông Quân bỏ nhà, bỏ vợ con vào Rừng Phe bái cụ Úy làm sư phụ. Sau mấy năm khổ luyện, đến năm 1993 thì ông Quân đã tường tận bài võ sáo mà sư phụ truyền dạy. Cụ Triệu Quốc Úy năm nay 90 tuổi, người đã truyền dạy "Bóng trăng Phồn Xương" và "Thiết địch thần phong" cho Trịnh Như Quân nói: "Cái tay Quân nhỏ thó mà lĩnh hội rất nhanh. Tôi có chết cũng nhắm mắt được rồi. Cả đời lo không tìm được người truyền nghề".
Sau này, khi đã thành công, ông Quân cũng dẫn các học trò của mình vào Rừng Phe… bái tổ và thăm lão võ sư Triệu Quốc Úy. Tương truyền "Bóng trăng Phồn Xương" là ngón võ sở trường của Hoàng Hoa Thám - "hùm xám" Yên Thế. Được truyền lại, cụ Úy đã dày công tu luyện phát triển "thiết địch thần phong" làm nó tỏa sáng lung linh.
Sáng tạo… sáo sắt kỷ lục
Là người ham sáng tạo, sau nhiều ngày nghiên cứu võ sáo, võ sư Quân đã chế tạo nên những cây sáo sắt, đẩy nghệ thuật võ sáo lên một bậc. Theo ông, việc chế tạo sáo sắt nặng là sự bất chấp những nguyên tắc vật lý thông thường về chế tạo nhạc cụ. Võ sư Quân cũng tuyên bố sáo sắt của ông chưa có tên trong từ điển nhạc cụ.
Tôi hỏi: "Tại sao không phải là những chất liệu khác như đồng, nhôm mà lại là sắt?", ông Quân giải thích: "Tôi đã thử làm trên nhiều chất liệu và đúc rút ra, chỉ có sắt mới thích hợp để chế tạo. Ngoài là một thứ kim loại nặng, dùng làm vũ khí ra, nó còn cho âm thanh rất chuẩn, sáo đúng là… sáo".
Võ sư Quân mang "gia tài" của mình cho bạn bè xem. Một cây sáo có tên "Tiêu Tương", dài 1,6m, nặng 4 kg; một cây tên "Cõi Thiên Thai" nặng 3,5 kg; một cây tên "Giọt Mưa Thu". Nâng niu cây sáo trên tay, võ sư nói: "Tôi đặt người ta làm cho cái thân sáo ở một làng luyện có tiếng, rồi vật vã rèn giũa những cái xà beng đó thành cây sáo thật, có âm thanh rất chuẩn.
Ông cho biết thêm: "Sáo thuộc tông đô trưởng. Cây sáo khổng lồ của tôi có thể hòa nhạc điện tử, đáp ứng tốt được các tiêu chuẩn âm nhạc quốc tế và được thẩm định qua nhiều kỳ biểu diễn".
Về chữ nho khắc trên thân sáo như "Cõi thiên thai"; "Thiết địch thần công", hình chim hạc giống như hình chim trên trống đồng, võ sư Quân phải nhờ đến sự tư vấn của ông Trần Văn Lạng, Giám đốc Bảo tàng thành phố Bắc Giang. Còn việc đục lỗ cho sáo thì ông nhờ đến sự giúp đỡ của ông Nguyễn Quốc Vệ, người đã từng đục khắc bia ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội).
Ông Vệ cảm phục tài năng của võ sư Trịnh Như Quân, nên đã khắc tặng ông chữ "Phụng" với nghĩa chính: Con người là chủ của thiên nhiên, phải phụng sự theo ý trời mới có thể điều khiển được cây sáo sắt, một khí cụ của trời đất, cũng là để phụng sự nhân dân.
Để tặng bạn bè, người võ sư biểu diễn bài "Bóng trăng Phồn Xương". Thoạt tiên, võ sĩ cầm hờ sáo trên tay, đứng thế hạc tấn, ngón tay trỏ như mỏ hạc ngước hờ lên trời, ý rằng trăng đang mơ màng sáng. Rồi chuyển thế trảo mã tấn, mắt nhìn đất, người khom, tay khua nhẹ trong không gian, ý rằng đang thưởng nguyệt bên hồ nước. Kết hợp vừa đánh vừa thổi sáo, ông Quân "khiển" cây sáo sắt một cách linh hoạt, cứ như ông còn ở tuổi 30.
"Bóng trăng Phồn Xương" diễn tả cảnh trời mây non nước đẹp đẽ và khát vọng của người võ sĩ: Tự do. Tiếng sáo cất lên, thể hiện khí lực và nội công thâm hậu. Tiếng nhạc là nỗi lòng của người thổi, đôi khi nó cảnh báo với đối phương rằng: Người trước mặt không dễ bị khuất phục. Với 6 thế tấn, 53 chiêu thức cao siêu nhất của võ thuật, 13 đặc dị kiếm pháp, tất cả được biến hóa để tạo sức công phá cho sáo sắt. Võ sư Quân đã dùng sáo bổ vào chồng gạch cao. Chồng gạch tan tành.
Sau đó, võ sư Quân ngồi trên ghế và thổi bài "Giọt mưa thu" một cách đắm đuối. Người bình thường, chỉ cần đưa cây sáo lên ngang miệng, được 4 phút đã là may. Nhưng võ sư Quân đã thổi hết bài này đến bài khác, đủ cả Tân cổ dao duyên, nhạc tiền chiến… mà không mỏi. Nhìn bàn tay ông đã trở nên chai sạn, tôi hiểu, ngoài nội công thâm hậu ra, đôi tay của ông đã biết "học" cách thích nghi để có thể giữ được cây sáo lâu như vậy. Và tiếng sáo vẫn ngân lên: "Giọt mưa thu/ thánh thót rơi/ trời lắng u hoài/ mây hắt hiu ngừng trôi…".
Nỗi niềm người chơi sáo
Ngày 5/8/2008 vừa qua, võ sư Trịnh Như Quân đã được vinh dự ra Hà Nội biểu diễn võ sáo tại Học Viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh trước sự chứng kiến của các đại biểu 64 tỉnh thành. Ông được lãnh đạo Học viện tặng danh hiệu "Kỳ sáo Kinh Bắc".
Trước đó không lâu, vào tháng 6 năm 2008, bộ phim tài liệu "Võ sáo đất Kinh Bắc" nói về ông đã đoạt giải nhì Liên hoan Điện ảnh và Truyền hình, Thể thao Quốc tế lần thứ IV. Thế nhưng, trong lòng người võ sư ấy vẫn chồng chất nỗi niềm về tương lai của võ sáo Yên Thế.
Theo võ sư, để đạt đến trình độ tuyệt kỹ của "Bóng trăng Phồn Xương", người học phải có sức khỏe dẻo dai, thân hình cường tráng và phải có một trình độ hiểu biết về âm nhạc. Các đệ tử của ông như Tô Hồng, Nguyễn Quý Toàn đã thành danh trong giới võ thuật nhưng để thể hiện âm nhạc trong võ thì vẫn chưa đạt. Và cũng chưa có người nào hiện tại có thể tiếp nhận được cây sáo sắt của ông.
Để hoàn thiện nghệ thuật võ sáo, phải đẩy nghệ thuật biểu diễn sáo sắt đến độ âm thanh và các đường thế tấn công của vũ khí như gió, như mây, như bão táp mưa sa. Hằng ngày, trong căn phòng riêng, ông Quân vẫn dày công nghiên cứu từng ca khúc, nắn sửa từng thế võ và sáng sáng chiều chiều tiếng sáo sắt lại réo rắt vang lên. Thi thoảng, ông lại bỏ hai cây sáo sắt vào bao, đeo như… đeo súng đi biểu diễn. Đôi lần, đến một vài cơ quan, ông bị bảo vệ giữ lại vì nghĩ ông mang theo súng. Đến khi cây sáo được rút ra thì đôi bên bắt tay nhau cười xòa.
Là người ham vui, nên ông sẵn sang biểu diễn cho bà con ở nơi đồng ruộng, bìa rừng hoặc trong hang động. Nhưng đôi khi, võ sư Trịnh Như Quân thở dài ngao ngán, nói cái trình độ nhỏ mọn của ông không có đất dụng. Nó thực sự chưa được phổ biến rộng rãi. Ông ước mình có thể mang cây sáo đi khắp nơi, đến tận các vùng hải đảo để biểu diễn võ nghệ, cho mọi người biết rằng võ sáo Yên Thế còn truyền nhân, và bí kíp võ công của tổ tiên là thâm hậu, đáng để thế hệ sau học tập.
Để tiễn khách, võ sư Quân biểu diễn bài "Nhớ về
