Bài thơ "Gửi Trương Tửu" còn thiếu... 14 câu?
Cuối năm 1992, lần đầu tiên tôi được tiếp xúc với giáo sư - nhà văn Trương Tửu ở nhà người con trai của ông - kỹ sư Trương Quốc Tùng - tại Vĩnh Yên.
Ông hỏi:
- Nghe Tùng bảo anh mê viết ký, phóng sự. Bài "Vệ sĩ của đồng ruộng" viết về Chi cục Bảo vệ thực vật được giải ở Văn nghệ Trung ương. Anh có làm thơ và đọc thơ không?
- Dạ cháu thích đọc thơ. Tuyển tập "Thi nhân Việt
- Anh thích theo chủ quan hay dựa vào yếu tố khách quan mà Hoài Thanh đã nhận xét: ""Gửi Trương Tửu" mới là một kiệt tác của Nguyễn Vỹ".
- Cháu thích ở khía cạnh bài thơ vẽ được chân dung, cá tính nội tâm của hai ông trong việc phán sự đời. Những câu: Chửi Đông chửi Tây chửi tất cả, Nhà văn An Nam khổ như chó vẫn lọt "lưỡi kéo" kiểm duyệt của chính quyền thực dân.
Ông Tửu cười vang, giọng cười hiếm có của người ở tuổi thượng thọ:
- Chửi Đông, chửi Tây chẳng ảnh hưởng ai. Còn Nhà văn An Nam khổ như chó chả liên quan đến thằng Tây, bộ máy bù nhìn phong kiến. Tôi từng bị bộ máy thống trị cấm tác phẩm, cấm hoạt động trên văn đàn khi mình viết chĩa thẳng mũi tên vào chúng. Anh biết không, bài "Gửi Trương Tửu" của Nguyễn Vỹ khi gửi đăng trên báo Phụ Nữ của Nguyễn Thị Thảo đã bị cắt 14 câu.
Tôi buột miệng ồ lên:
- Anh có thuộc bài thơ không?
Vẻ lúng túng của tôi không lọt qua được ánh mắt sắc của ông. Nhấp chén trà sen, ông đọc bài thơ, giọng hùng hồn và lưu loát. Ông bảo tôi lấy giấy bút và chép đoạn thơ bị cắt:
Cho bõ căm hờn cái xã hội/ Mà anh thường kêu: mục, nát, thối/ Cho người làm ruộng, kẻ làm công/ Đều được an vui hớn hở lòng/ Bây giờ chúng mình gạch một chữ/ Làm cho đảo điên pho lịch sử/ Làm cho bốn mươi thế kỷ xưa/ Hất mồ nhổm dậy cười say sưa/ Để xem hai chàng trai quắc thước/ Quét sạch quân thù trên đất nước/ Để cho toàn thể dân Việt Nam/ Đều được tự do muôn muôn năm/ Để cho muôn muôn đời dân tộc/ Hết đói rét lầm than tang tóc.
Ông Tửu cho biết 14 câu bị cắt đứng sau câu thứ 26 Múa bút tung gươm hả một phen.
Ông Trương Tửu nhắc lại chuyện Nguyễn Vỹ bị bắt đi tù, tay quản tù người Pháp nhử roi vào Nguyễn Vỹ: "Gặp người viết "Gửi Trương Tửu" trong xà lim hẳn không còn say, còn ngông nữa?".
Về 14 câu thơ trong bài "Gửi Trương Tửu" bị cắt, cách đây 13 năm tôi từng nhắc trên tập san Thế giới mới thuộc báo Giáo dục và thời đại. Năm năm gần đây tôi có xem một số tuyển thơ, ví như "Tuyển 100 bài thơ hay". Lùi lại, tôi có đọc "Thi nhân Việt Nam" được một số Nhà xuất bản tái bản thì "Gửi Trương Tửu" vẫn thiếu 14 câu so với nguyên tác.
Là người được nghe và ghi lại 14 câu thơ bị cắt, xin có một đề nghị: 14 câu thơ chung mạch cảm xúc đồng điệu bài thơ "Gửi Trương Tửu" đã in ở "Thi nhân Việt
