Thời của ca sĩ kiêm sáng tác

• Vì sao "Chắc ai đó sẽ về" của Sơn Tùng M-TP bị loại khỏi đề cử giải Cống hiến?2
• Từ vụ Sơn Tùng M-TP: Âm nhạc chuyên nghiệp về đâu?
• Zing Music Awards 2015 vinh danh Tiên Tiên

Có thể kể đến các tên tuổi đang làm mưa làm gió các bảng xếp hạng âm nhạc trực tuyến như Đông Nhi, Tiên Tiên, Tiên Cookie, Sơn Tùng MTP, Thanh Bùi, Vũ Cát Tường, Tạ Quang Thắng, Phan Mạnh Quỳnh… Những gương mặt trên đã góp phần thay đổi không nhỏ diện mạo của nhạc Việt, tạo nên sức sống đầy màu sắc.

Hàng loạt các bài hát ăn khách (bài hit) "khuynh đảo" công chúng như: "Thu cuối" (Mr T, Yanbi, Hằng Bingboong), "Forever Alone" (Justa Tee), "Anh không đòi quà" (Karik, Only C), "Nắng ấm xa dần", "Em của ngày hôm qua", "Chắc ai đó sẽ về" (Sơn Tùng MTP), "Vết mưa" (Vũ Cát Tường)... Năm 2015 tiếp tục được coi là năm thành công của những ca sĩ kiêm sáng tác.

Dù gặt hái nhiều thành công ở vai trò ca sĩ kiêm nhạc sĩ, nhưng âm nhạc và hình ảnh của Sơn Tùng vẫn bị cho là bắt chước phong cách Hàn Quốc.

Sơn Tùng MTP trình làng những ca khúc ấn tượng: "Không phải dạng vừa đâu", "Buông đôi tay nhau ra". Cô nàng tóc xù Tiên Tiên tạo thích thú với phong cách "điên điên" qua những bài hát lạ tai: "Say you do", "Vì tôi còn sống"…  "Vợ người ta" của Phan Mạnh Quỳnh được giới trẻ liên tục cover (hát lại), trở thành câu hát cửa miệng của nhiều người.

Không chỉ khuynh đảo trên các trang nghe nhạc trực tuyến, những gương mặt này cũng được giới chuyên môn đánh giá cao khi liên tục góp mặt vào sân chơi âm nhạc uy tín. Vũ Cát Tường được vinh danh "Nghệ sĩ mới của năm" tại giải âm nhạc Cống hiến 2014, "Ca sĩ triển vọng" tại "Làn sóng xanh" 2014... Nhiều ca khúc của cô như "Vết mưa", "Phai" luôn đứng top đầu bảng bình chọn "Bài hát yêu thích".

Lần đầu tiên, có những gương mặt được vinh danh ở 3 hạng mục như Sơn Tùng và Tiên Tiên trong lễ trao giải "Làn sóng xanh" 2015. Ngoài lọt vào "Top 10 nhạc sĩ được yêu thích", "Top 5 ca sĩ được yêu thích - bảng trẻ", Sơn Tùng còn giành giải "Ca khúc của năm" với "Âm thầm bên em". Tiên Tiên làm nên "Bài hát hiện tượng" nhờ "Say you do", là tác giả có nhiều ca khúc được yêu thích nhất. Đêm trao giải Yan Vpop 20 Awards ngày 8-1, Tiên Tiên tiếp tục nhận giải "Ca sĩ ấn tượng". Ca khúc "Vì ai vì anh" do Đông Nhi và Đỗ Hiếu đồng sáng tác, thể hiện giành giải "Bài hát xuất sắc nhất". 

Giới ca sĩ kiêm sáng tác đa phần xuất thân từ giới underground (hoạt động ngầm) trên internet. Không bó buộc hoặc bị chi phối bởi nhà sản xuất hay ông bầu nào nên họ thỏa sức sáng tạo. Sự năng động của tuổi trẻ, tư duy hiện đại và sức sáng tạo không ngừng giúp họ tạo nên bước đột phá. Ca từ của họ phù hợp với giới trẻ bởi tính phóng khoáng, bộc trực, không hoa mỹ.

Là một người trẻ, gần như ai cũng thích những câu hát rất đời, rất quậy và muốn khẳng định mình kiểu "Không phải dạng vừa đâu". Tiếng kêu "Trời ơi" của cô gái trong "Say you do" trở nên lạ vì ít nhạc sĩ đưa vào. Nhưng nó trở nên cực dễ thương khi Tiên Tiên khoác lên giai điệu âm nhạc. "Cứ sai đi vì cuộc đời cho phép. Cứ yêu đi dù rằng mình ngu si" khiến người trẻ tỉnh ngộ như nhận được ánh sáng người tiên phong. Họ hào hứng bởi âm nhạc đang gần cuộc sống người trẻ và vẫn cho họ những triết lý bỏ túi.

Nhạc sĩ Huy Tuấn vốn nổi tiếng khó tính nhưng ông đánh giá cao thế hệ nghệ sĩ trẻ đa năng: "Theo tôi, cái được nhất mà họ có là phong cách và thể loại âm nhạc rất rõ nét. Các ca - nhạc sĩ 9x đã biết xác định ngay từ đầu dòng nhạc mà mình theo đuổi. Và việc sớm có giọng điệu riêng đã chứng tỏ rằng họ rất đáng để chúng ta hy vọng.

Với lớp nghệ sĩ 9x này, tôi nghĩ họ có thế mạnh lớn nhất là sự nhanh nhạy trong việc cập nhật các xu thế mới trong âm nhạc trên thế giới. Họ rất nhạy cảm và tích cực tiếp cận, áp dụng công nghệ vào các sáng tác của mình" - ông nói. Đó là Tạ Quang Thắng với các tác phẩm mang hơi thở đương đại như "Lá cờ", "Sống như những đóa hoa", "Chuyện người đánh cá"... Lê Cát Trọng Lý nặng trĩu tâm tư thiền định, giản dị mà sâu sắc. Vũ Cát Tường cá tính với âm nhạc thời thượng, bắt tai nhưng văn minh và không hề lỗi mốt. Tiên Tiên là kiểu quậy của con gái, ngọt ngào và hơi tưng tửng...

Trào lưu nghệ sĩ đa năng nở rộ bởi nhiều yếu tố chủ quan lẫn khách quan. Nhiều nhạc sĩ có tên tuổi như Phương Uyên, Nguyễn Hải Phong, Dương Khắc Linh, Huy Tuấn, Thanh Bùi, Hồ Hoài Anh, Lưu Thiên Hương… đều rất bận rộn với vai trò giám đốc âm nhạc, huấn luyện viên, giám khảo cho những chương trình truyền hình thực tế dày đặc trên truyền hình. Các ca khúc hay ngày càng ít dần. Hơn nữa muốn sở hữu một ca khúc độc quyền, tiền bản quyền là vấn đề nan giải với ca sĩ mới vào nghề. Do vậy nhiều ca sĩ lựa chọn cách tự sáng tác.

Ca sĩ - nhạc sĩ Tiên Tiên trở thành hiện tượng mới mẻ trong làng nhạc Việt.

Thêm vào đó, các công ty đào tạo nghệ sĩ dần ưa chuộng cách đào tạo đa năng theo xu hướng của thế giới. Đó là họ có thể vừa hát, vừa đàn, vừa sáng tác, vừa vũ đạo đẹp mắt, nếu biết diễn xuất thì càng tốt. Trong đó sáng tác giờ đây được coi là kỹ năng cần thiết để khẳng định đẳng cấp của ca sĩ, phù hợp với chất giọng và cá tính của họ.

Riêng với nhạc sĩ mới vào nghề,  ca sĩ thành danh rất ngại hợp tác vì tên tuổi và tài năng của họ chưa được khẳng định để bảo đảm thành công. Để tiếp thị, các nhạc sĩ tự thể hiện ca khúc, tự làm nhà sản xuất âm nhạc cho mình. Dễ dàng nhận thấy, sau  thành công của Mr T với "Bản sắc Việt Nam" và "Thu cuối", anh đàng hoàng có mặt trong nhiều MV của các ca sĩ nổi tiếng như Bảo Thy. Ngược lại, không phải ca sĩ nào cũng chuyển tải được trọn vẹn nội dung, cảm xúc bài hát đến công chúng như nhạc sĩ mong muốn.

Dù chỉ là ước tính nhưng giới chuyên môn cho rằng không ngoa khi nói: không dưới 70% ca sĩ chuyên nghiệp hiện nay "mù" nhạc. Tức họ không hiểu nhạc lý, không tự xướng âm khi đọc nhạc văn bản. Con số có thể sẽ tăng vọt khi lượng ca sĩ hát theo bản năng bước ra từ các cuộc thi âm nhạc càng nhiều. Vậy nên không gì tuyệt vời bằng người "mang nặng đẻ đau" tự thể hiện đứa con tinh thần để thông điệp, cảm xúc được thăng hoa.

"Đường dài mới biết ngựa hay". Một bộ phận không nhỏ sáng tác để chạy theo trào lưu, chỉ cốt khoe mẽ hoặc nhằm không thua chị kém em. Nhạc sĩ Trần Long Ẩn từng bức xúc khi "nhạc sĩ tự phong" nhiều nhan nhản. Có ca sĩ "mù" nhạc, cảm thụ văn chương lại càng tệ nhưng cũng bắt chước đặt lời rồi ư ử qua loa giai điệu để nhờ người biết nhạc lý chép lại, thêm mắm dặm muối là có ngay ca khúc đóng mác bản thân. Không hiếm người càng về sau càng đuối.

Ca sĩ Thủy Tiên là một ví dụ. Những bài hát của cô trước đây được đánh giá khá như "Ngôi nhà hạnh phúc", "Chiếc lá cô đơn", "Nhật ký"... nhưng các bài hát về sau như "Em đã yêu", xem MV, người ta thấy vũ đạo khoe thân nhiều hơn là phần lời bài hát tẻ nhạt, yếu ớt trên nền nhạc xập xình.

Cũng chính sự phóng khoáng, không bó buộc trong sáng tác nên ca khúc có ca từ hời hợt, nhảm nhí, rác rưởi chiếm số lượng không nhỏ. Dù có nhiều bài hát ấn tượng nhưng Mr T, Yanbi, Karik cũng có lắm ca khúc chối tai kiểu "Phiếu bé ngoan", "Áo mưa", bài chế tục tĩu "Thu cuối"... Ngôn ngữ phóng khoáng cũng dễ dẫn tới  "bình dân hóa" và "chủ nghĩa tự nhiên" ca từ, chẳng hạn: "Nhạc tung tóe thanh niên hòa ca. Vài ba đứa lên lắc lư theo..." trong "Vợ người ta".

Việc nhanh nhạy áp dụng, học hỏi các xu hướng thịnh hành trên thế giới khiến tác phẩm của họ na ná các ca khúc xứ Hàn, Âu Mỹ.... Nghi án "đạo nhạc" Hàn, đạo phong cách của ca sĩ G-Dragon - trưởng nhóm Big Bang - của Sơn Tùng là một ví dụ. Hay ca khúc "Butterfly" (Mr. T) na ná "Flower" (Jun Hyung),  MV "Anh không đòi quà" lại giống y nguyên ý tưởng MV của một ca sĩ Trung Quốc... 

Kiểu sáng tác trộn tiếng Anh vào bài hát xuất hiện dày đặc. Thậm chí đến tựa đề cũng bằng tiếng Anh gây khó chịu với không ít công chúng. Các bài hát vẫn chỉ luẩn quẩn chủ đề yêu đương, nhạc sĩ khai thác đề tài xã hội, tâm tư người trẻ đương đại trở thành của hiếm. 

Chạy theo trào lưu, không được đầu tư bài bản nên các ca khúc rộ lên rồi nhanh chóng lỗi mốt trong "làng thời trang âm nhạc". Nhưng theo nhạc sĩ Huy Tuấn không nên đòi hỏi những sáng tác có chiều sâu vì tuổi đời của họ còn trẻ. Hãy để họ tự do khám phá những miền đất mới trong âm nhạc. Mọi thứ sẽ trưởng thành theo thời gian. Nhạc sĩ - ca sĩ Thanh Bùi kỳ vọng thế hệ nghệ sĩ trẻ đa năng hứa hẹn một tương lai tươi sáng đa dạng cho nhạc Việt. Xu hướng nghệ sĩ đa năng khẳng định khát khao vươn lên tính chuyên nghiệp, đó là điều đáng khích lệ.