Thơ bán chạy nhờ... facebook?

1.  "Anh ngủ thêm đi anh. Em phải dậy lấy chồng" là tập thơ đầu tay của Nồng Nàn Phố - bút danh của nhà báo Phạm Thiên Ý. Tiếp xúc với Nồng Nàn Phố, vẻ nhút nhát, bẽn lẽn với khuôn mặt đỏ ửng vì xấu hổ của cô gái sinh năm 1988 khiến người ta ngạc nhiên về những vần thơ "rất đàn bà", "rất đời", "rất điên" của cô. Nào là:"Nếu một hôm nào mặt trời làm tổn thương anh/ Em sẽ xé váy lăng loàn gói ghém lại tia ngày/ Để cho mỗi phút, mỗi giây/ Nắng chỉ dám đốt đùi non em đến rát...". Nào là "Anh ngủ thêm đi anh/ Em phải dậy lấy chồng/ Mùa thu vừa rụng lá/ Lòng em đã sang đông…". Rồi những đau đớn ám ảnh: "Em đang xoa…/ Để tức tưởi tứa những dòng uất hận/ Anh đang bận mở, đóng nút người ta có dành vài ba dây lấn cấn/ Vì anh bỏ đi rồi… ai sẽ xoa nốt cho em".

Phố thú thật: "Bạn tôi hỏi, mày có yêu đương hồi nào đâu mà viết những vần thơ cay đắng tình trường ghê vậy? Tôi cười, bảo mình chỉ là người làm thơ "thương vay khóc mướn" cho người ta". Quả vậy, Phố vỗ về một người chị bị phụ tình, Phố là nơi trút tâm sự say mèm của anh chàng vừa đi dự đám cưới người yêu cũ, Phố là bờ vai để cô bạn thân khóc lóc khi người yêu hờ hững… Phố nghe tất và gom những tiếng thở dài, khóc than, hờn giận để làm nên tiếng thơ đặc quánh chất điên, đậm khí phách đàn bà đề tặng họ.

Thơ của Phố chủ yếu xoay quanh đề tài tình yêu, hôn nhân, nặng về tính dục. Bên cạnh những vần thơ rực lửa yêu đương, bồng bột bản năng, đau khổ oán hờn của người đàn bà còn là những vần thơ giản dị, nhẹ bẫng, thủ thỉ bên tai về cảm thức mùa, về mẹ, quê hương, số phận con người… Thơ Phố thường tự do, phóng khoáng, gần gũi như câu nói hằng ngày.

Tập thơ của Nồng Nàn Phố gồm 48 bài chọn lọc từ hàng trăm bài thơ cô đã cho đăng trên Facebook suốt hai năm qua. Những bài thơ mà mỗi lần Phố đăng Facebook đều tạo nên những cơn sốt nho nhỏ. Hàng trăm lượt like và comment của bạn bè. Cô tâm sự: "Tôi xúc động nhất khi đăng thơ mà nhận được tin nhắn của các anh chị như: Nhóc à, em lại làm chị khóc rồi nè; Sao em ác thế, em làm anh đau quá. Em nói hộ hết lòng anh rồi". Đến khi tập thơ chính thức trình làng, nó gây nên một cơn dư chấn. Ít ra là chuyện bán thơ.

Tác giả Nồng Nàn Phố (ngoài cùng, bên trái) giao lưu với bạn đọc trong buổi ra mắt thơ tại TP HCM.

Trước nay người ta hay ca cẩm thơ bị thờ ơ, in ra không bán được. Ngay cả nhà thơ chuyên nghiệp cũng phải bỏ tiền túi ra in rồi biếu tặng bởi không đơn vị làm sách nào dám mạo hiểm đầu tư. Có phải nhà nhà làm thơ, người người làm thơ, cung vượt cầu nên thơ ế ẩm chăng? Dạo mới khai sinh dự án "Thơ bạn thơ" nhằm tuyển lựa những bài thơ hay của những tác giả nghiệp dư để in sách, biếu tặng nhau, vợ chồng nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy và Lý Phương Liên đã phải đổ mồ hôi hột khi hàng ngàn bài thơ gửi về ào ạt bất kể hay, dở. Còn nhà thơ Lâm Xuân Thi lắm lúc phải bỏ tiền mua ủng hộ hàng trăm tập thơ của bạn bè để phát hành giùm trong cửa hàng xe đạp.

Vậy mà bây giờ thơ đang được chào mời hẳn hoi. Nhà thơ Lê Minh Quốc hồ hởi: "Nghe nhà xuất bản hoặc công ty phát hành sách nào đó bỏ tiền in thơ, người ta cho đó là chuyện kỳ quái, không tưởng. Nhưng sự không tưởng đó đã xảy ra khi Công ty Đinh Tỵ đã cho in tập thơ đầu tay của Nồng Nàn Phố - một cây bút rất mới, chưa hề có tên tuổi trên văn đàn. Sự đầu tư này cộng với sự hưởng ứng của đông đảo độc giả cho chúng ta thấy rằng: Thơ có chất lượng tốt nếu biết cách phát hành, biết cách tiếp thị, PR thì nó vẫn đến được với công chúng".

Nói không ngoa khi có thể coi Facebook là nhà phát hành, tiếp thị đầu tiên và rất hữu hiệu cho thơ Nồng Nàn Phố. Nhờ Facebook, những bài thơ của Phố được công chúng đọc và chia sẻ rộng rãi. Trên mạng xã hội, đa phần chẳng ai biết ai nên những cây bút nổi tiếng từ tác phẩm của mình, được công chúng hưởng ứng có thể coi là sự đánh giá trung thực, khách quan. Ngay hôm ra mắt sách tại TP Hồ Chí Minh, chính Phố  rất ngạc nhiên khi không ngờ có nhiều độc giả mình chẳng hề quen biết đến giao lưu và xin ký tặng sách.

Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt, NXB Trẻ cho hay: "Nhờ mạng xã hội mà tôi tìm được các cây bút trẻ tiềm năng. Chính nút like và comment đã có tác dụng đo lường mức độ tiếp nhận của công chúng, hứa hẹn cho nhà phát hành lượng bạn đọc tiềm năng mà khỏi phải cất công nghiên cứu thị trường hay chào hàng. Điều này giúp chúng tôi thêm yên tâm khi chọn mặt gửi vàng".

Facebook đang trở thành kênh phát hành, tiếp thị thơ hữu hiệu.

Có lẽ hiện tượng hai tập thơ "Đi qua thương nhớ" và "Từ yêu đến thương" của Nguyễn Phong Việt do các đơn vị sách bỏ tiền ra in trở thành best-seller với số lượng phát hành lên đến hàng chục ngàn bản đã để lại dư âm quá mạnh mẽ. Các đơn vị sách buộc phải bắt đầu chú ý đến thơ trên mạng xã hội. Nồng Nàn Phố giống Nguyễn Phong Việt ở chỗ sách của cô là tập hợp những bài thơ đã trình làng trên Facebook trước đó. Và từ sự thúc giục, khích lệ của cộng đồng mạng mà tập thơ của họ mới ra đời. Điều này ngược quy trình cũ, nghĩa là có cầu rồi mới có cung. Dù tập thơ của Nồng Nàn Phố không gây được hiện tượng như Nguyễn Phong Việt nhưng vẫn được liệt vào danh sách thơ bán chạy.

2. Còn nhớ, từ những vần thơ ngẫu hứng của nhiều bạn trẻ trên Facebook, doanh nhân Phạm Thanh Long đã nảy ra ý tưởng tổ chức cuộc thi thơ trên Facebook mang tên "Lời tỏ tình đầu tiên" năm 2013. Cuộc thi nhằm tạo sân chơi rộng rãi cho các nhà thơ trẻ nghiệp dư khi "mảnh đất" dành cho thơ ở các tạp chí, báo in quá chật hẹp. Cuộc thi phát động chưa đầy một tháng thì hơn 10.000 bài thơ dự thi gửi về, đến nỗi trang Facebook nhận bài dự thi mấy lần bị quá tải. Từ cuộc thi, các nhà thơ từ Facebook bắt đầu bước ra công chúng như: Sâm Cầm, Hoàng Anh Tuấn, Nhi Nhi Nho Nho… 

Bây giờ, vào Facebook đánh thử "người làm thơ, yêu thơ", kết quả là hàng trăm Hội như: "Hội những người thích làm thơ tình", "Những người thích "xuất khẩu thành thơ"", "Câu lạc bộ Thơ trẻ", "Hội thơ người cao tuổi"… Nhà thơ Lê Minh Quốc có cái nhìn khá toàn diện về mảnh đất trù phú cho thơ ca trong thời đại số: "Nếu một bài thơ công bố theo phương thức truyền thống, dù tâm đắc đến cỡ nào, bạn đọc cũng khó có thể lập tức bày tỏ ý kiến, cảm xúc đến tác giả. Thế nhưng khi công bố trên Facebook, do nhờ phương tiện kỹ thuật với các chức năng hỗ trợ, ngay sau lúc đọc bài thơ đó, người đọc đã tạo được sự tương tác, giao lưu giữa "tác giả - tác phẩm - bạn đọc" bởi những Comment, những Like … tạo ra sự phản hồi chỉ trong nháy mắt. Điều này khiến chúng tôi nghĩ rằng "hạt giống thơ" hôm nay phải "gieo" bằng một hình thức khác. Có như thế sức lan tỏa của thơ mới rộng hơn, sâu hơn và đến với công chúng nhiều hơn".

Facebook tiện ích là vậy nhưng theo nhiều nhà thơ, đó cũng là nơi dễ gây ảo tưởng, khiến người ta ngộ nhận về tài năng của mình. Nếu lời khen, chê chân thành, mang tính xây dựng thì không có gì phải bàn. Nó sẽ kích thích người ta sáng tạo. Nhưng rất nhiều lời khen trên Facebook đôi khi chỉ là khen xã giao, hoặc những người không biết gì về thơ ca, thấy khớp vần khớp điệu thì khen hay. Lắm khi lại "tâng bốc", khen "đểu". "Mật ngọt chết ruồi", từ đó mà tạo ra những "thảm họa thơ".

Trong khi công chúng trẻ hưởng ứng nhiệt tình thì giới chuyên môn lại có những ý kiến trái chiều xung quanh tập thơ của Nồng Nàn Phố. Họ cho rằng thơ Nồng Nàn Phố một màu, bồng bột và quá bản năng đến mức trần trụi, thậm chí là đi theo lối mòn, cũ của những nhà thơ trước đó khi khai thác về dục tính. Ngoài ra, cách diễn đạt của Phố dài lê thê, rối rắm. Thiết nghĩ, với những nhà thơ nghiệp dư trên thế giới ảo, không thể yêu cầu họ phải là người tìm ra những xu hướng mới, cách tân thơ hay thơ họ phải mang nặng tính học thuật. Không quan trọng vỏ ngôn ngữ lẫn cấu tứ, họ làm thơ đơn giản chỉ để bày tỏ cảm xúc, mỹ cảm của mình, thậm chí là để giải trí, châm chọc các vấn đề bất thường nảy sinh trong cuộc sống. Nếu bật ra được những câu thơ chín muồi về cảm xúc, về ngôn ngữ, hình tượng, ý tứ… thì đó là điều rất đáng mừng. Thế nhưng, khi họ bắt đầu bước chân ra khỏi thế giới ảo, góp mặt trên thi đàn, thì những lời phê bình, đánh giá chuyên môn khắt khe lại trở nên cần thiết nếu "nhà thơ Facebook" muốn khẳng định tên tuổi trên con đường chuyên nghiệp