Người Cuba đầu tiên phát hiện ra Việt Nam
Với bài viết "Cuộc dạo chơi trên đất nước của người An Nam" (in trên tạp chí Tuổi Vàng của Mỹ năm 1889), Jose Marti được xem là người Mỹ Latinh đầu tiên "phát hiện ra Việt Nam" (ý kiến của Chủ tịch Fidel Castro), và là "người Cuba đầu tiên gieo giống cho tình đoàn kết hữu nghị giữa hai dân tộc" (ý kiến của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng). Hiện đã có một số vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước Việt
Jose Marti sinh ngày 28 tháng 1 năm 1853 tại La Habana, trong một gia đình quân nhân. Bấy giờ
Song song với việc giảng dạy (cho một trường tư thục), Marti còn thường xuyên viết những bài báo có tính chính luận, đập lại những quan điểm bất công, kỳ thị của các vị "khách" châu Âu đối với người dân sở tại ở Cuba. Chính quyền thực dân rất lấy làm khó chịu với những ý kiến chỉ trích này. Họ tìm cách ngăn chặn không cho những bài báo của Marti có cơ xuất hiện. Thậm chí, đã có lúc Marti buộc phải rời bỏ cả Tây Ban Nha lẫn
Tại
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng thăm Bảo tàng Jose Marti ở La Habana, Cuba (ngày 8/9/2010). |
Cuối năm 1879, Marti trốn được sang Paris (Pháp) và từ đó, ông lên đường tới
Năm 1929, nhạc sĩ Joseito Fernendez đã cảm hứng chọn lựa một số bài ở tập thơ này của Marti để phổ nhạc thành bài hát "Guantanamera". Đây là một bài hát từng được xem như món quà "đặc trưng" của
Có thể nói, sáng tác của Jose Marti đã ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển của văn học
Không dưng mà lãnh tụ Cuba Fidel Castro đã phải đưa ra nhận xét: "Tác phẩm của Jose Marti là chiếc chìa khóa giúp cho việc tìm hiểu Mỹ Latinh trong các thời đại trước ông, thời đại ông sống và cả thời đại sau đó". Là một tác giả được đánh giá là "học vấn uyên thâm", một "bách khoa toàn thư", song tác phẩm của Marti cũng luôn gắn bó, gần gũi với đời sống của đông đảo bạn đọc thuộc tầng lớp bình dân. Minh chứng gần nhất là việc đầu xuân vừa rồi, giới truyền thông Mỹ Latinh đưa tin: Các cư dân ở thành phố Camagney (Cuba) đã gom nhặt từ đống vải vụn để làm nên một con búp bê có kích cỡ khổng lồ, với chiều cao lên tới... 16m nhằm mục đích để con búp bê được đưa vào sách kỷ lục Guiness. Theo tiết lộ của ông Carmen Soto - người có sáng kiến này, thì việc tạo dựng nên một món đồ chơi siêu đẳng như vậy được lấy cảm hứng từ câu chuyện "The Black Doll" của Jose Martin (tên gọi của món đồ chơi chính là tên con búp bê trong tác phẩm của Marti).
Nhưng, như ở phần đầu bài đã nói, ngoài tư cách nhà thơ, nhà văn, Jose Marti trước nhất là một nhà tư tưởng, một nhà hoạt động cách mạng. Sinh thời, ông từng viết: "Thơ tôi tha thiết vẫy chào/ Gửi người dũng sĩ bước vào đấu tranh", song chính Jose Marti cũng là người dũng sĩ băng mình vào cuộc đấu tranh ấy. Tháng 4 năm 1892, ngay trên đất Mỹ, Jose Marti đã đứng ra thành lập Đảng Cách mạng Cuba, tập hợp tất cả các lực lượng yêu nước trong và ngoài nước nhằm chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa vũ trang giải phóng Cuba. Ngày 11/4/1895, Jose Marti cùng đồng sự bí mật vượt biển về Cuba, ý định phối hợp với một lực lượng đã về đó từ trước, chuẩn bị cho cuộc chiến. Khi cuộc chiến đang lan rộng và đạt được những bước tiến đáng kể thì ngày 19/5 năm ấy, ở tuổi 42, Jose Marti đã vĩnh viễn nằm xuống trong một trận huyết chiến với quân đội Tây Ban Nha ở Oriento. Trước đó một ngày, trong bức thư viết cho một nhà hoạt động chính trị ở
Mặc dù sự nghiệp cách mạng của Jose Marti còn dở dang, nhưng - như lời phát biểu của Đại sứ Cuba ở Panama Calviac Laferte trong cuộc nói chuyện nhân kỷ niệm 120 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, 115 năm ngày mất của Jose Marti (tổ chức tại Panama ngày 19/5/2010 vừa qua): "Chủ tịch Hồ Chí Minh không được tận mắt chứng kiến thắng lợi hoàn toàn của cách mạng Việt Nam..., cũng như Hồ Chí Minh, Jose Marti không được chứng kiến mọi thắng lợi và thành quả của cách mạng Cuba, song hai con người vĩ đại đó sống mãi trong sự nghiệp cách mạng của mỗi dân tộc và trong mọi thời đại..."