Họa sĩ, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phạm Ánh: Người đam mê lễ hội

Anh đến với nhiếp ảnh khá muộn, mãi năm 1996, khi mà con đường hội họa anh đi đã được hơn hai chục năm. Cũng từ đấy nhiếp ảnh và hội họa cùng đồng hành trên những nẻo đường sáng tạo của Phạm Ánh.

Mỗi con người tùy trời ban cho nhiều hay ít sự tài hoa và hiếm lắm tài hoa đều rực rỡ, như Văn Cao (thơ, họa và nhạc), Nguyễn Đình Thi (văn, thơ, nhạc )... Tôi không có ý định so sánh ở đây, nghĩ rằng "trời ban" được tí nào may tí ấy thôi. Phạm Ánh những năm gần đây đang "rất được" về nghệ thuật nhiếp ảnh. Nhiếp ảnh ban đầu chỉ là một thứ ghi chép tư liệu cuộc sống để họa sĩ Phạm Ánh phục vụ cho vẽ tranh. Trước kia người họa sĩ phải ký họa thì nay với sự tiện lợi của chiếc máy ảnh, chỉ việc bấm " tách" cái là xong, bắt đứng ngay dáng, nét, biểu cảm của nhân vật nào đấy...

Nhiều họa sĩ cũng chỉ dùng chiếc máy ảnh như một công cụ ghi chép thuần túy; Phạm Ánh thì khác, anh phát hiện ra ngoài sự tiện lợi là cái khoảnh khắc của nhiếp ảnh được lưu giữ; anh thích thú với điều này và say sưa tìm cách thể hiện khoảnh khắc của nhiếp ảnh. Rồi cứ thế, niềm đam mê với nhiếp ảnh đến một cách rất tự nhiên trong cuộc đời người họa sĩ khi tuổi đời qua lâu rồi "cái đầu 4" (Phạm Ánh  sinh 1949).

Niềm đam mê cứ mỗi ngày tăng lên khi Phạm Ánh nhận thấy thế mạnh không loại hình nghệ thuật nào bằng được nhiếp ảnh phản ánh cuộc sống một cách trung thực, sinh động, không bày đặt, sao chép... Cuộc sống cứ chuyển động hết ngày sang đêm, sáng bình minh thì chiều hoàng hôn; thế nhưng, cuộc sống là sự ảo diệu không bao giờ có thể biết trước, lường trước những gì đang diễn ra, sắp diễn ra... Và, nếu không có nhiếp ảnh thì biết bao điều tuyệt diệu của cuộc sống sẽ trôi nhanh vào thời gian và trở thành quá khứ, không thể níu kéo, diễn tả lại được... Anh say mê đi và chụp, có những lúc nhãng cả công việc của người đang là họa sĩ của Bộ Bưu chính - Viễn thông (cũ).

Vừa mới đây, tại trung tâm gặp gỡ, giao lưu hằng ngày của các nghệ sĩ nhiếp ảnh Hà Nội (đôi khi có các nhà văn, nhà thơ, họa sĩ...), 36 phố Lý Thường Kiệt, hơn tuần mới gặp Phạm Ánh, hỏi, anh cho biết: Bước hụt, trẹo chân, phải nằm nhà, nhưng tranh thủ vẽ được bức sơn dầu. Vậy đấy, con người nhiếp ảnh Phạm Ánh mà phải ngồi một chỗ thì không chịu nổi, may còn có bút lông để "múa".

Đi với các nghệ sĩ nhiếp ảnh là lẽ thường tình, không đi sao có được tác phẩm, không đi sao nắm bắt được cuộc sống đang diễn ra dưới muôn vẻ đẹp khác nhau... Phạm Ánh lúc thì đi theo đoàn, theo nhóm; khi thì cứ lầm lụi một mình lang thang khắp các "hang cùng ngõ tận" của đồng bằng, hay các điểm "xa tít tắp " nơi núi rừng Tây Bắc, Tây Nguyên...Với Phạm Ánh, trong muôn chuyến đi, anh "say" nhất đến với các lễ hội, chụp về lễ hội.

 Xem những bộ ảnh về lễ hội của anh thấy công sức, trí tuệ người nghệ sĩ bỏ ra thật xứng đáng. Bất cứ người cầm máy nào cũng đều đã từng bấm máy không ít lần về lễ hội. Nhiều tác phẩm về lễ hội được chụp rất thành công và để lại dư âm tốt với công chúng. Nghệ sĩ Phạm Ánh không ngại bước chân vào con đường mòn nhiều người đã từng đi; anh say cái không khí linh thiêng mà náo nhiệt của lễ hội, say những niềm hân hoan dân gian của con người từng vùng đất được bày tỏ qua lễ hội, say những sắc màu dân gian đầy sự biểu đạt và khoáng đạt, say những gương mặt đầy thần thái chỉ bừng sáng qua lễ hội... Chính thế, trước mỗi lần chụp về lễ hội, Phạm Ánh đều đầu tư công sức tìm hiểu, nghiên cứu khá kỹ về từng lễ hội. Anh tâm sự: "Tôi không muốn chỉ là người đi sao chép, phản ánh các lễ hội thông qua nhiếp ảnh. Tôi mong muốn bắt được, chụp được những gì tinh túy nhất, tinh thần nhất, tượng trưng nhất về một lễ hội nào đấy; muốn thế mình phải hiểu biết tương đối về từng lễ hội thì ảnh mình nó mới đọng lại được...". Vâng! Quả là một thái độ, một lao động nghệ thuật nghiêm túc. Tôi cũng chợt nhận ra một nghệ sĩ nhiếp ảnh Phạm Ánh kiệm lời, thường lặng lẽ trước đám đông; nhưng tên thường được xướng trong nhiều cuộc thi ảnh nghệ thuật, lúc giải này, lúc giải kia...

Hồi đầu năm 2015, một triển lãm về lễ hội thu hút sự quan tâm của giới nhiếp ảnh và công chúng tại Nhà triển lãm 29 phố Hàng Bài, Hà Nội, do Cục Hàng không Việt Nam cùng tạp chí Heritage tổ chức; nghệ sĩ Phạm Ánh được chọn trưng bày 3 bộ ảnh cỡ lớn về lễ hội: Lễ hội pháo Đồng Kỵ (Từ Sơn, Bắc Ninh), lễ hội Vật cầu bùn (Việt Yên, Bắc Giang), lễ hội vẽ trang trí trên mình trâu (xã Đọi Sơn, Duy Tiên, Hà Nam). Cho đến nay, Phạm Ánh là một trong những nghệ sĩ nhiếp ảnh có nhiều ảnh đẹp về lễ hội của Việt Nam. Cũng từ uy tín những tác phẩm chụp lễ hội, mùa hè 2015 vừa qua, nghệ sĩ Phạm Ánh được tạp chí Heritage mời riêng một chuyến đi 10 ngày chụp các di sản văn hóa thế giới ở Việt Nam, gồm: Thành cổ Hà Nội, Vịnh Hạ Long, Thành nhà Hồ, Tràng An. Sau đó anh được cấp bằng và trở thành hội viên Hội Di sản thế giới của Việt Nam. Anh khoe: "Bây giờ mình có thể đi chụp bất cứ di sản thế giới nào tại Việt Nam mà không gặp khó khăn về giấy tờ, thủ tục này nọ... ngược lại còn được nhiều nơi tạo điều kiện thuận lợi tối đa để chụp".

Lễ hội Vật cầu bùn.

Ảnh về lễ hội của Phạm Ánh thường không sa vào nắm bắt quang cảnh hay những đặc tả chân dung... Toát lên là nội dung chính của sự kiện với những góc độ đầy bất ngờ. Mỗi ảnh phải nói được một điều gì đấy về tinh thần, không khí, và một bộ ảnh phải chuyển tải được đầy đủ thông điệp thẩm mỹ thông qua lễ hội. Phạm Ánh cũng đặc biệt quan tâm đến màu sắc trong ảnh lễ hội. Thông thường lễ hội là những sắc màu rực rỡ nhiều khi đến chói, nhàm... Chọn chụp như thế nào để màu sắc thật hài hòa với những điều định nói... Có lẽ ở đây tư duy người họa sĩ đã giúp anh thành công.

Đã là người cầm máy thì không thể chụp riêng về lễ hội, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phạm Ánh giành khá nhiều giải thưởng cho những tác phẩm ảnh về nhiều lĩnh vực khác nhau của cuộc sống. Mới nhất, anh vừa giành giải 3 của cuộc thi lớn hằng năm do Hội Nhiếp ảnh Nghệ thuật Hà Nội tổ chức.

Một số thành công đã có, chưa hài lòng trên con đường chinh phục nghệ thuật nhiếp ảnh, Phạm Ánh đã mấy lần nói với tôi: "Chưa có gì đâu, chưa ăn thua gì đâu so với bao người, mình còn phải cố nhiều lắm..."; nhưng tôi đã thấy một niềm đam mê, một khao khát sáng tạo, một hướng đi trong con người họa sĩ, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phạm Ánh. Và, tôi đồng quan điểm với anh: "Tôi thích sự tự nhiên và những khoảnh khắc của cuộc sống, hết sức hạn chế sự can thiệp của photoshop trong ảnh...".

Người nghệ sĩ sinh ra trong lòng Hà Nội, khi Thủ đô còn đang bị tạm chiếm, quê gốc ở Hành Thiện, Nam Định, người họa sĩ lãng tử trong nghệ thuật, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phạm Ánh nhuốm vẻ phong trần nay lại đang chuẩn bị máy móc, đồ nghề đến với những lễ hội mùa thu...

Hà Nội, 25/9/2015