Gã “giang hồ lương thiện”

1. Có một thực tế mà nhiều đạo diễn sân khấu, điện ảnh thừa nhận là để tìm diễn viên cho một vai chính diện không khó nhưng tìm người có khả năng hóa thân vào những vai phản diện lại không hề dễ dàng. Dù không phải là diễn viên có tần số xuất hiện nhiều trên màn ảnh nhưng nghệ sĩ Chu Hùng được đánh giá là một trong số không nhiều những nghệ sĩ có thể vào vai phản diện một cách xuất sắc, là cái tên luôn được các đạo diễn nhắm đến cho những vai lưu manh, giang hồ. Những vai diễn của Chu Hùng ấn tượng đến mức nhiều khi không chỉ khán giả mà cả những người thân quen cũng gọi ông bằng tên nhân vật.

Nghệ sĩ Chu Hùng chia sẻ, bộ phim đầu tiên mà ông vào vai một gã giang hồ là "Vụ án đêm cuối năm" của đạo diễn Châu Huế được sản xuất năm 1983. Hơn 30 năm đã qua nhưng ông vẫn nhớ như in vai diễn này bởi thời điểm quay phim tại tỉnh Hòa Bình cũng là lúc vợ ông ở nhà sinh con trai đầu lòng. Hoàn thành những cảnh quay cuối cùng, Chu Hùng vội vàng chia tay đoàn làm phim để về nhà chăm sóc con. Bộ phim không chỉ ghi dấu niềm vui làm cha của Chu Hùng mà còn mở đầu cho mối duyên của người nghệ sĩ này với những vai giang hồ hảo hán suốt mấy chục năm sau.

Trong sêri phim "Cảnh sát hình sự", có lẽ Chu Hùng nghệ sĩ tham gia được nhiều phần nhất. Trò chuyện với Chu Hùng, không thể không nhắc tới vai Bắc "Đại bàng" cũng là một dấu ấn khó quên trong sự nghiệp diễn xuất của ông. Đã nhiều năm trôi qua, khán giả nhớ tới nhân vật Bắc "Đại bàng" không chỉ với khuôn mặt dữ dằn, nụ cười đáng sợ mà còn bởi hình ảnh gã giang hồ khét tiếng ấy quỳ lạy và khóc tu tu trong lòng người mẹ do nghệ sĩ Hoàng Yến thủ vai.

Nghệ sĩ Chu Hùng (bên trái) vai Quang trong phim “Bí mật tam giác vàng”.

Chu Hùng kể nhiều lần, không chỉ khán giả mà nhiều người quen còn hồn nhiên gọi anh là Bắc "Đại bàng" giữa đám đông. Cũng vì một Bắc "Đại bàng" đa tính cách, vừa đáng ghét, vừa đáng thương ấy mà không ít cụ già gặp Chu Hùng đã ôm vào lòng mắng yêu: "Tiên sư anh, cụ thương anh quá!".

Sau Bắc "Đại bàng" là Vấn "Sầm" trong "Mặt nạ da người", Quang trong "Bí mật tam giác vàng"… những vai diễn giang hồ của Chu Hùng luôn khác biệt, đa dạng trong tính cách. "Là diễn viên ai cũng muốn được đóng nhiều vai nhưng tôi luôn cố gắng "giữ mặt" để không để xuất hiện với những vai diễn na ná nhau. Tôi chủ động từ chối nhiều vai diễn khi nhân vật không có gì mới so với những vai diễn trước. Đôi khi, có những nhân vật tôi nhận vì nể anh em, bạn bè nhưng khi đã nhận lời tôi luôn cố gắng tìm cách diễn riêng cho từng nhân vật.

Dù cùng là nhân vật "xã hội đen" nhưng cũng có nhiều kiểu người và không phải ai cũng bặm trợn, lạnh lùng. Mỗi khi nhận vai, tôi luôn yêu cầu đạo diễn cho đọc toàn bộ kịch bản, tìm hiểu nguyên nhân tại sao họ lại chọn đời sống giang hồ để có chìa khóa đi vào từng nhân vật. Chính vì thế mới có một Bắc "Đại bàng" giang hồ khét tiếng bên ngoài bao nhiêu thì lại trở nên yếu đuối trong vòng tay mẹ bấy nhiêu; một Quang trong "Bí mật tam giác vàng" lưu manh đầy thủ đoạn chỉ đứng sau Lão Phật Gia chỉ đạo một đường dây buôn bán ma túy lớn; một Vấn "Sầm" trong "Mặt nạ hoàn hảo" lại là một tay buôn lậu khét tiếng với những thủ đoạn gian xảo… Và tôi luôn quan niệm, dẫu là một tay lưu manh giang hồ hảo hán nhưng trước hết họ đều là những con người, vì vậy phải diễn sao cho đời nhất, thật nhất" - nghệ sĩ Chu Hùng tâm sự.

2. Như một khối rubich đa chiều, Chu Hùng là nghệ sĩ có khả năng hóa thân vào nhiều dạng vai khác nhau cả trên sân khấu và phim ảnh. Chu Hùng cũng là một trong những nghệ sĩ hiếm hoi của Việt Nam lọt vào mắt xanh của các đạo diễn nước ngoài, đạo diễn Việt kiều. Ngay từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước, khi đạo diễn nổi tiếng người Pháp Regis Wargnier sang Việt Nam làm phim "Đông Dương", Chu Hùng đã cùng với NSND Như Quỳnh trở thành một cặp nghệ sĩ người Việt tham gia bộ phim nổi tiếng này.

Dù chỉ vào một vai nhỏ trong bộ phim từng được đề cử phim nói tiếng nước ngoài hay nhất tại Oscar năm 1992 nhưng Chu Hùng nói ông học được phong cách làm việc chuyên nghiệp của ê kíp sản xuất. Đặc biệt là thái độ giản dị, chan hòa của minh tinh Catherine Deneuve.

Năm 1995, sau khi tham gia một vai giang hồ trong phim "Xích lô" của đạo diễn Việt kiều Trần Anh Hùng, Chu Hùng ngay lập tức được đạo diễn này chú ý. Trần Anh Hùng ấp ủ một vai diễn mới cho người diễn viên gầy gò còn chưa nhiều tên tuổi này. Đúng như lời hẹn, 3 năm sau, khi về nước chọn diễn viên cho "Mùa hè chiều thẳng đứng", Trần Anh Hùng đã tiếp tục mời Chu Hùng. Nhưng điều ngạc nhiên là Chu Hùng không vào vai giang hồ nữa mà là vai Quốc - một nhà khoa học, cũng là chồng của NSND Như Quỳnh trên phim.

Nghệ sĩ Chu Hùng vẫn nhớ trong lần casting diễn viên cho phim tại Hãng phim truyện Việt Nam, sau khi bộ phận hóa trang cắt tóc cho Chu Hùng theo tạo hình nhân vật, vừa nhìn thấy Chu Hùng, Trần Anh Hùng đã tấm tắc trước cả đoàn làm phim: "Đây là người đàn ông đẹp nhất Việt Nam". Nghệ sĩ Chu Hùng hiểu đây là cách nói của một đạo diễn hài lòng với diễn viên của mình qua cách nhìn điện ảnh. Sau này, họa sĩ Huy "Voi" còn thắc mắc: "Chu Hùng ơi, sao Trần Anh Hùng mê ông thế?". Khi bộ phim công chiếu tại Việt Nam, sau khi xem xong, NSND Đặng Nhật Minh tới bắt tay Chu Hùng và nói "Không nghĩ Chu Hùng vào được nhân vật này".

Thái độ làm việc nghiêm túc, sự trân trọng nghề nghiệp mà các đạo diễn, các bạn nghề nhìn thấy ở Chu Hùng là điều ông tích lũy ngay từ những ngày còn là học viên của Trường nghệ thuật Hà Nội, cùng khóa với NSND Hoàng Dũng, NSƯT Minh Trang, NSƯT Minh Vượng, nghệ sĩ Thu Hương, Hồng Sơn… Hơn 30 năm làm nghề, nghệ sĩ Chu Hùng tự hào chưa bao giờ làm nghề vì một lý do gì khác ngoài tình yêu. Chính vì thế, nghề diễn chưa bao giờ mang lại cho ông một cuộc sống sung túc, đủ đầy nếu không muốn nói có những thời điểm phải mang tiền nhà đi tiêu.

Ông tâm sự, kể từ sau "Bí mật tam giác vàng", 2 năm nay ông không tham gia phim nào. Cũng đã 3 năm nay, ông rời Nhà hát kịch Hà Nội - nơi ông đã gắn bó suốt mấy chục năm làm nghề. Chia sẻ về lý do xin nghỉ về hưu non khi chưa đến tuổi, nghệ sĩ Chu Hùng bảo: "Vì lâu nay sân khấu buồn tẻ quá. Mỗi năm chỉ dựng một hai vở, mình ở lại cứ lay lắt thế cũng khổ. Chi bằng mình nghỉ để cơ hội cho các bạn trẻ. Còn mình túc tắc đi đóng phim khi có vai ưng ý". "Nhưng tại sao lâu rồi ông cũng không nhận lời đóng phim?".

Chu Hùng thành thực, ngoài lý do không muốn lặp lại mình thì cách làm phim "mì ăn liền" nhanh, ẩu hiện nay khiến ông thấy không phù hợp. Ông cho rằng, phim truyền hình Việt Nam hiện nay bị khán giả chê không hẳn vì chúng ta không có kịch bản hay, diễn viên đóng dở mà chính vì cách làm thiếu chuyên nghiệp, qua loa mang tính hệ thống. Đạo diễn chọn diễn viên vì quan hệ hơn vì phù hợp với vai diễn. Nên nhiều khi, phải đóng vai cùng với những diễn viên trẻ không thuộc thoại, không hiểu tính cách nhân vật khiến ông như bị dội gáo nước lạnh.

Rời nhà hát, ít đóng phim chính là cách người nghệ sĩ thẳng thắn, bộc trực ấy bảo vệ tình yêu với nghề nghiệp của mình. Thay vì đóng những vai diễn không hợp tạng, gã "giang hồ lương thiện" ấy chọn cách ngồi nhà… thêu. Ít ai biết rằng gã giang hồ bặm trợn và lạnh lùng trên phim ấy ngoài đời là người đàn ông cực kỳ khéo tay. Chu Hùng có thể làm được mọi việc từ vẽ, thêu thùa, đan lát đến làm thợ mộc... Được tận mắt chứng kiến gã giang hồ ngồi cặm cụi thêu chữ thập quả là một hình ảnh đối lập vô cùng thú vị.

Yêu nghề tới bất luận thiệt hơn, yêu tới không thỏa hiệp chính là cách mà Chu Hùng lựa chọn cho mình. Cũng vì luôn yêu nghề và làm nghề một cách tử tế mà trong ông chất chứa rất nhiều nỗi niềm. Chu Hùng tâm sự, lâu nay ông may mắn được làm phim vì thích, bởi có người vợ đảm đang là hậu phương vững chắc cho mình.

Từng tốt nghiệp khóa diễn viên Trường Sân khấu - Điện ảnh rồi sau này công tác cùng Nhà hát nhưng từ khi cưới nhau, vợ ông chấp nhận bỏ nghề diễn, tập tành buôn bán, chăm sóc con cái để ông yên tâm làm nghề. Yêu, thấu hiểu và chia sẻ với những đổ vỡ ông từng nhận được ở cuộc hôn nhân trước, bà đã cùng ông xây dựng gia đình từ tay trắng. Sự tận tụy ấm ấp của người vợ hiền đã là động lực để ông tận hiến với nghệ thuật dù nhận về không ít thua thiệt so với các bạn đồng lứa. Chia tay nghệ sĩ Chu Hùng, hỏi rằng vai diễn sắp tới của ông có phải giang hồ không, ông nói chắc chắn sẽ quay lại với khán giả, nhưng bằng một vai diễn rất khác biệt và vô cùng bất ngờ.