Độc đáo “Thư viện Bác Hồ” bên bờ biển Tây

• Người nông dân nghèo xây dựng thư viện Bác Hồ

Thư viện lớn trong ngôi nhà nhỏ

Nhà ông nằm tận cùng con hẻm nhỏ trên đường Lý Thường Kiệt, khu phố Nguyễn Công Trứ, phường Vĩnh Thanh, Rạch Giá, Kiên Giang. Cơ hồ như ở thành phố bên bờ biển Tây này, mái tôn thấp tè như càng khiến căn "Nhà đồng đội" nho nhỏ và đơn sơ của ông thêm nóng hơn dưới cái nắng "kỷ lục thế kỷ".

Sau tuần trà tẩy bụi đường, ông Dụy cất giọng đặc sệt chất Nghệ mời tôi lên gác rộng khoảng 16m2 chật chội trước khối tư liệu khổng lồ... "Tổng cộng có 400 tập gồm 167 chủ đề với 7 mảng đề tài chính. Đây là khu vực lưu chủ đề văn hóa Việt Nam, Việt Nam đấu tranh và giải phóng dân tộc…", ông Dụy giới thiệu ngắn gọn.

Giọng ông trở nên trịnh trọng đến bất ngờ khi bước đến khu vực chứa nhiều tập sách nhất: "Đây là khu tài liệu về Đại tướng Võ Nguyên Giáp với 20 tập. Còn dãy hồ sơ lớn nhất này chính là khu vực tư liệu về Bác Hồ với 100 tập". Đã từng tận mắt chứng kiến nhiều loại hình "Thư viện Bác Hồ" do cá nhân người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long gây dựng, nhưng tôi vẫn không sao tránh khỏi cảm giác choáng ngợp. Bình quân mỗi tập có 200 trang, mỗi trang có 2 mặt, ông Dụy đã sở hữu khoảng 50.000 bài viết, hình ảnh, tài liệu về Bác Hồ.

Ông Trần Văn Dụy bên một công trình sưu tập các bài báo về Bác Hồ.

Nhưng ấn tượng hơn hết vẫn là chất lượng. "Tôi phân loại tài liệu theo từng chủ đề. Tùy số lượng hiện vật mà mỗi chủ đề có 1 hoặc nhiều tập. Chủ đề "Tiểu sử - Di chúc - Điếu văn" chỉ 1 tập, nhưng đến chủ đề "Nhân chứng viết về Bác" thì có đến 3 tập phân chia theo nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau.

Còn chủ đề "Các nhà nghiên cứu viết về Bác" thì có đến 6 tập, và "Những người phục vụ viết về Bác" có đến 7 tập… Trong đó có nhiều tư liệu rất quý, thậm chí là rất hiếm. Đó là tài liệu chứng minh "Bác Hồ đã dự đoán miền Nam sẽ được giải phóng vào năm 1975 từ năm 1960", hay "Bác dự định vào Nam năm 1968" đăng trên báo Nhân dân số kỷ niệm 17 năm ngày thống nhất đất nước…

Có tập chỉ bằng kích cỡ khổ giấy A4, nhưng cũng có tập to lớn bằng khổ tờ báo Nhân dân. Dù với kích thước nào, tập tài liệu của ông Dụy cũng mang lại cho người thưởng lãm cảm giác thỏa mãn về nhu cầu thẩm mỹ và nhu cầu tư liệu… Với nhiều nhà sưu tầm, sau khi phát hiện tư liệu, dùng kéo cắt, tách tài liệu ra khỏi sách, tạp chí là xem như xong, nhưng với ông Dụy, đó chỉ mới là bước khởi động của quy trình chế tác do chính ông "phát minh".

"Đầu tiên dán từng tờ tư liệu lên mặt giấy cứng đồng dạng kích cỡ vừa để đảm bảo tính thẩm mỹ, vừa giữ tài liệu bền và dễ dàng đọc. Sau đó dùng dụng cụ bấm lỗ từng tờ giấy rồi tùy theo nội dung mà đưa vào đóng tập", ông Dụy chia sẻ. Ngoài việc sắp xếp tài liệu còn phải đánh số trang để làm mục lục. Sau đó ông Dụy còn phải đóng bìa bằng giấy cứng, rồi trang trí bìa, làm nội dung chủ đề chính và nội dung tóm tắt các chủ đề phụ. Nhờ vậy mà dù số lượng tài liệu rất nhiều, nhưng ông Dụy rất dễ dàng tìm ra cái mình cần.

 Theo tính toán sơ bộ, tiền vật tư cho mỗi tập tài liệu chỉ khoảng 50.000đ, nhưng công sức của nó thì đáng ngàn vàng mà nếu không có tấm lòng thương yêu Bác vô hạn thì không thể làm được. "Mỗi khi tìm được tài liệu, tôi mừng hơn cả bắt được vàng nên lao vào làm ngay. Tranh thủ lúc ru cháu ngủ, dạy cháu học để làm… vẫn không xong, tôi tăng ca cả buổi tối. Có hôm làm xong việc, ngước mắt lên kim đồng hồ đã qua thời khắc 11 giờ đêm".

Theo nhận định của nhiều chuyên gia sưu tầm văn hóa đọc, tập tư liệu của ông Dụy là sáng tạo đặc biệt. Ông vừa là người nghĩ ra ý tưởng vừa là người trực tiếp thực hiện. Tuy nhiên, với ông Dụy, đó chỉ là việc cần làm vì thôi thúc tự đáy lòng.

"Năm 1989, nhân kỷ niệm 20 năm ngày mất Chủ tịch Hồ Chí Minh, tự đáy lòng tôi thôi thúc ý tưởng đóng tập tài liệu về Bác Hồ làm quà dâng lên sự kiện trọng đại này. Ngày được tin Bác mất, tôi là Đại đội phó Đại đội Rađa 18 thuộc Quân chủng Phòng không - Không quân đóng ở Thanh Hóa. Do được phân công phụ trách tổ chức lễ tang Bác tại đơn vị, không có nhiều điều kiện theo dõi đầy đủ thông tin quan trọng từ các nhà nghiên cứu, các chính khách quốc tế… viết về Bác nên tôi có ý tưởng tập hợp rồi cất giữ các tư liệu này để đọc sau và tưởng niệm về Người".

Ông Dụy trong thư viện của mình.

Sau lần làm mang tính tự phát này, ông Dụy dấn thân rồi trở thành nhà sưu tầm "chuyên nghiệp" như ngày nay. Ông Dụy trải lòng: "Mỗi khi sưu tầm được tài liệu nào là tôi lại nảy sinh ý tưởng sang tài liệu mới, như truy tìm xuất xứ của những sự kiện quan trọng trong tài liệu đó.

Sau khi sưu tầm được tài liệu trích dẫn câu nói của Bác: "Làm cách mạng là phải dĩ công vi thượng", tự lòng tôi gióng lên hàng loạt câu hỏi: Bác nói câu này ở đâu, với ai, trong hoàn cảnh nào…? Nhưng do công việc thời chiến nên tôi đành tạm gác lại…".

Sau ngày đất nước thống nhất, Trung úy Trần Văn Dụy được chuyển ngành trước khi phân công vào Kiên Giang công tác Công đoàn ngành Hải Sản. Bên cạnh nguồn báo chí cơ quan, ông còn được nhiều "Mạnh Thường Quân" hiểu và chia sẻ nên gởi sách báo đến tặng. Ngoài ra, mỗi tháng ông còn trích một phần tiền lương đặt thêm báo, tạp chí để thỏa mãn đam mê…

Mất đến 30 năm ông mới tìm được lời giải. "Một sáng trung tuần tháng 5-2005, cũng như bao ngày, tôi vừa đọc báo vừa dõi mắt tìm tư liệu về Bác. Bỗng mắt tôi sáng lên khi phát hiện bài viết của Đại tướng Võ Nguyên Giáp kể chuyện thành lập "Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân", tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt Nam vào ngày 22-12-1944 tại khu rừng tỉnh Cao Bằng (ngày nay khu rừng này được đặt tên rừng Trần Hưng Đạo). Bác gọi Đại tướng lên lán Nà Lừa và nói: "Chú Văn à, làm cách mạng thì phải dĩ công vi thượng". Tôi mừng quá, cất bài báo vào cặp chờ hết giờ là chạy ào về nhà, lao vào cắt, dán… bỏ cả cơm trưa".

Cứ thế các sự kiện cứ nối đuôi nhau mãi đến gần nửa thế kỷ rồi mà ông lão 73 tuổi (ông sinh năm 1943) vẫn cứ cần mẫn, đam mê sưu tầm những tư liệu quý. Ông còn dành nhiều thời gian để chia sẻ, tiếp lửa văn hóa đọc… cho nhiều người. Căn nhà nhỏ của ông không chỉ là điểm đến cho những cán bộ, học sinh, sinh viên muốn tìm hiểu tư liệu thực hiện các đề tài về Bác Hồ, mà từ đây còn lan tỏa ánh sáng tri thức đến nhiều trường học, nhiều cơ quan, đơn vị.

"Các buổi nói chuyện chuyên đề về Bác Hồ của ông Dụy tại các cơ quan, trường học đã truyền lửa văn hóa đọc đến học sinh, sinh viên, nhân viên… góp phần giúp nhiều giáo viên, ban lãnh đạo bổ sung, hệ thống hóa nhiều kiến thức về Chủ tịch Hồ Chí Minh", một cán bộ lão thành trong ngành tuyên giáo tỉnh Kiên Giang xác nhận.

Đó chính là sự độc đáo riêng của Thư viện Bác Hồ bên bờ biển Tây của ông Dụy.