Mới cuối tháng ba mà gió Lào đã thổi. Tôi vừa ngược chiều những cơn gió nóng ấy để đến nhà Hồ Thoong, con trai của Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân (LLVTND), đại úy Công an vũ trang Hồ Phòm ở bản Hà Vi, xã Dân Hóa, huyện Minh Hóa, Quảng Bình.

Trải qua chiều dài lịch sử, người Mường nói chung, người Mường Hòa Bình nói riêng cùng cả nước Việt Nam đoàn kết chống giặc ngoại xâm, bảo vệ và xây dựng quê hương, đất nước. Tuy nhiên đến nay lịch sử và văn học trung đại, cận đại của người Mường Hòa Bình rất mỏng (thời trung đại gần như không có gì thể hiện bằng văn bản).

Người yêu âm nhạc cả nước, đặc biệt là bộ đội, từ lâu đã rất ưa thích các bài hát nổi tiếng: “Đường lên Tây Bắc”; “Ta ra trận hôm nay”; “Tiếng nói Hà Nội”; “Nhịp cầu nối những bờ vui”; “Đôi dép Bác Hồ”; “Lá cờ Đảng”; “Trên đường hạnh phúc”; “Nói với khơi xa”; “Đường về quê Bác”... Tác giả những bài hát trên là cố nhạc sỹ Văn An (1929 – 2011).

Rất nhiều năm nay khi nói đến tranh Hàng Trống, một dòng tranh cổ nổi tiếng của đất Thăng Long – Hà Nội, nhiều người vẫn nghĩ chỉ còn mỗi mình Nghệ nhân Ưu tú Lê Ðình Nghiên theo nghề mà không mấy ai biết rằng con trai ông - nghệ nhân trẻ Lê Hoàn cũng đang nỗ lực hồi sinh dòng tranh dân gian độc đáo này. Với nghệ nhân sinh năm 1988 này thì việc nối tiếp nghề của cha một phần vì đam mê, một phần vì trách nhiệm trước tổ tiên và dân tộc.

Giàu là giàu tri thức, khánh kiệt là khi hàng ngàn cuốn sách trên giá cùng lúc biến mất. Cuối tháng 3, dịch giả Nguyễn Tiến Văn vừa gửi tặng thư viện Huệ Quang hàng ngàn cuốn sách. Đây là số lượng lớn sách ông tích góp trong hơn chục năm kể từ khi ông rời Canada, quay về sống ở Việt Nam. Khi cho đi ông rất vui vẻ, dù phải chia tay với những cuốn sách ông xem như là cuộc sống của mình. Trong hàng chục năm qua, dịch giả Nguyễn Tiến Văn đã hàng chục lần tặng sách cho các thư viện hay các cá nhân, bạn hữu, mỗi lần không dưới 3000 quyển...!

Nhà nghiên cứu văn hóa Trần Kỳ Phương được đồng nghiệp biết đến là một người làm việc kỹ lưỡng, chất lượng, khao khát tìm tòi cái mới, khao khát nhận thức trọn vẹn sự khác biệt văn hóa vùng để nhận thức sâu sắc hơn văn hóa bản địa có thể xem là cội nguồn cảm hứng để ông Trần Kỳ Phương lầm lũi với Văn hóa Chăm suốt hơn 40 năm qua.

Gần giống cuộc đời bất hạnh của họa sĩ kỳ tài VanGogh, khi còn sống cái tên Kapka (1883 -1924) dường như bị xem đồng nghĩa với cô đơn và bệnh hoạn. Tác phẩm của ông bị người đời khinh rẻ. Mãi hơn 30 năm sau ngày ông qua đời, giới học thuật ở châu Âu mới bàng hoàng khi phát hiện ra bao điều bí ẩn trong các tác phẩm của ông.

Sinh thời nhạc sĩ Trịnh Công Sơn chỉ coi mình là một người hát rong đi qua miền đất này. Ông đã cất lên mọi cung bậc linh cảm về những giấc mơ đời hư ảo. Ngoài hai mảng chính là thân phận con người và tình yêu, nhạc sĩ còn thể hiện những nỗi niềm sâu nặng với cuộc sống và quê hương.

Là sinh viên ngành Ngôn ngữ Ý tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh, Hoàng Trang quay về với tình yêu nhạc Trịnh của mình. Cùng với Nguyễn Đông, người thầy âm nhạc và là bạn đời, Hoàng Trang chọn con đường du ca.

Ở xứ Kinh Bắc nhắc đến những nghệ sĩ hát quan họ thế hệ đầu thì không thể không nhắc đến NSND Thúy Cải bởi người ta nhìn thấy ở bà có nét duyên quan họ không chỉ qua giọng hát mà còn qua điệu cười, ánh mắt, dáng đi và qua cả tính cách, lối sống nghĩa tình mà bà dành cho mọi người.

Thường thì khi đã là nhà văn dường như không ai muốn để lại một tác phẩm dở dang trước khi sự nghiệp cầm bút của mình đóng lại cả. Ấy thế nhưng cuộc đời éo le thường lại chẳng thiếu gì những cách để buộc nhà văn phải làm vậy: từ nợ nần, bệnh tật đến cái chết, v. v....

Tân Thủy là xã vùng giữa của huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Xuân Giang sống ở miền quê đẹp này. Tháng ba, tôi đến thăm ông khi trong những khu vườn ở đây mùa xuân vẫn chưa tàn. Mướt xanh và rực rỡ. Ông không khác bao nhiêu so với lần đầu tiên tôi gặp 10 năm trước.

Nghệ sĩ chơi trống ở nước ta vốn đã không dồi dào so với các bộ môn nghệ thuật khác nhưng trong một gia đình lại có đến ba nghệ sĩ trống là điều hết sức đặc biệt. Đó là người cha – NSƯT Hà Đình Hào và hai người con trai Hà Đình Huy và Hà Huy Hoàng. Cho dù đến nay mỗi người đã có những con đường đi riêng nhưng họ vẫn gặp nhau ở một điểm là luôn đắm say, miệt mài cống hiến cho nghệ thuật biểu diễn trống.

Lưu Đức Anh từng chia sẻ với tôi rằng, anh muốn trở thành một nghệ sĩ đa năng, để có cơ hội cống hiến nhiều hơn cho cộng đồng. Và hành trình anh đang đi đã tạo được nhiều dấu ấn bởi sự nỗ lực và dấn thân đó.

Ở xứ mình, người viết văn về đề tài lịch sử phần lớn là người không viết sử theo nghĩa đen của từ này. Và những trang văn của những người này thường đẹp, được người viết sử và độc giả nhã giám. Nguyễn Huy Thiệp là thầy giáo dạy sử nhưng viết về lịch sử rất khác người viết sử. Ông viết về Gia Long, về Quang Trung, về Hồ Xuân Hương... không giống ai cả. Phải chăng ông bị quên kiến thức lịch sử?

Vil Bykov là nhà nghiên cứu văn học, dịch giả, nhà báo Nga, chuyên gia về văn học Mỹ thế kỷ XX và về cuộc đời và tác phẩm của Jack London (1876-1916). Ông đã dịch nhiều tác phẩm của Jack London và là tác giả một số cuốn sách về nhà văn như: "Trên tổ quốc của Jack London" (1962); "Jack London" (1964, 1968); "Theo dấu chân của Jack London" (1983).

Tạ Quang Hải, một người bạn thuở học trò trường huyện với tôi cách đây đã rất lâu bỗng mở lời với một trạng thái xúc động lạ thường: “Anh em mình đang đi trên đất làng muối cổ Tam Đồng. Mảnh đất linh thiêng và phồn thực này chính là chốn tổ của bà chúa muối đấy!”.

Ít người biết ca sĩ miền Nam Quốc Hương (1920-1987) lại sinh ra ở miền biển Kim Sơn, Ninh Bình. Trong làng ai cũng nhớ đến một cậu bé luôn đứng hát trước biển. Giọng cậu bay khắp một vùng đầm lầy làm đàn cò bay tung tỏa trắng rợp trời.

Bùi Thị Như Lan là một trong những cây bút hiếm hoi và độc đáo của người dân tộc thiểu số ở Việt Bắc. Giữa tuổi ngũ tuần, chị đã xuất bản 15 đầu sách gồm các tập truyện ngắn, tiểu thuyết, bút ký và nhận nhiều giải thưởng văn học.