Đọc "Mắt rừng" - tiểu thuyết của Hồ Thủy Giang, NXB Công an nhân dân, 2015.

Cuốn tiểu thuyết sinh động về cuộc chiến chống lâm tặc

Thứ Sáu, 29/01/2016, 08:44
Hồ Thủy Giang là một "cây truyện ngắn", nhưng tiểu thuyết không phải là mảnh đất anh chưa từng thử sức. Đã có "Biệt li" (1994), thêm "Những người mở đường". Lần này, với tiểu thuyết "Mắt rừng" (còn một tiểu thuyết đang in và một đang hoàn thiện), nhà văn chứng tỏ mình trường vốn và trường sức như thế nào. 


Câu chuyện xảy ra ở tỉnh Bắc Nguyên. Vấn đề đặt ra là chống lâm tặc ra sao để bảo vệ rừng hiệu quả. Nhưng muốn chống lâm tặc thì phải hình dung rõ kẻ thù lâm tặc là thế nào. Lâm tặc có phải từ trên giời rơi xuống hay lâm tặc cũng từ dân mà ra? Những người liều lĩnh, hám lợi hoặc túng bấn quá thì hóa thành lâm tặc? Rồi lâm tặc có thể lại chính là những người được giao phó làm nhiệm vụ kiểm lâm, nhưng biến chất, sa ngã, tiếp tay cho lâm tặc, sau trở thành lâm tặc lúc nào không hay.

Ấy là chưa kể còn có loại đối tượng "bố lâm tặc" - những cán bộ quan liêu, những người có lợi ích gắn liền với hoạt động buôn lậu gỗ, thậm chí có đến cả Chi cục phó Kiểm lâm, từng khét tiếng chống lâm tặc, nay lại ngầm câu kết với chúng để  dẫn lối đưa đường cho chúng.

Tác giả khắc họa hai lực lượng đấu tranh sinh tử với nhau. Hai nhân vật tích cực là Trung, Đội trưởng Đội Cơ động và Trần Hòa, Chi cục trưởng Kiểm lâm, vốn là một giám đốc lâm trường. Trần Hòa mới nhậm chức. Anh là người quyết đoán. Theo cách đánh giá dựa vào nhân tướng học của Cựu - Phó Chi cục Kiểm lâm đợi nghỉ hưu: "Đôi mắt trông rất dịu dàng của Hòa luôn ánh lên những tia sáng quyết liệt.

Người có đôi mắt như thế, theo nhân tướng học thì dù chết cũng không bao giờ chịu đầu hàng" (tr. 39). Chính Đắc, trùm lâm tặc cũng phải ngán con người này vì "châm ngôn vĩ đại" cho rằng "những gì không mua được bằng tiền sẽ mua được bằng rất nhiều tiền" không thể áp dụng với tay Chi cục trưởng quèn. Đắc quyết định "không mua được thì phải diệt".

Phía lâm tặc là Đắc, một tay trùm giang hồ nhiều mưu lắm mẹo, cùng với Khút, Lư những đồ đệ thân tín. Nhưng, đứng về phía lâm tặc còn có Hạp - cán bộ kiểm lâm, từng tiếp tay cho chúng;  còn có Bính, Hạt trưởng vì túng quẫn, không có tiền chữa bệnh cho người nhà đã nhắm mắt làm liều rồi "đâm lao phải theo lao"; còn có Sếnh, Chi cục phó nhưng lại là "tay trong"…

Chính vì vậy mà cuộc chiến chống lâm tặc nhiều cam go, thậm chí phải đổ máu và hy sinh khi truy bắt, lâm tặc chống cự quyết liệt.

Ngay buổi ra quân đầu tiên, Trung đã suýt chết vì bị lâm tặc cắt gỗ sau xe máy khi anh đang truy đuổi chúng. Hòa tích cực lập đề án giao rừng cho dân, nhưng bị bạn cũ là Quân, Phó Chủ tịch tỉnh gạt đi. Hòa đành phải thí điểm làm chui theo tinh thần của Bí thư Kim Ngọc khoán chui trong nông nghiệp. Sở dĩ Hòa quyết liệt với việc giao rừng vì anh và Trung cùng những người có tâm, có tầm hiểu rằng, chống lâm tặc mà chỉ kể thành tích bằng bao nhiêu cuộc bắt quả tang, bao nhiêu mét khối gỗ thu lại cho Nhà nước… thì chỉ là chống phần ngọn.

Chống tận gốc lâm tặc là không có sơ hở để cho lâm tặc lợi dụng. Mà muốn thế thì bài học xương máu không bao giờ cũ là phải dựa vào dân, phải giao rừng cho dân giữ. Đúng như lời ông già Triệu Lường nói với Hòa và Cựu khi hai người đi khảo sát Nà Nặm: "Nhà nước hớ hênh mới chịu mất rừng, chứ chúng tao mà ra tay giữ rừng thì bọn lâm tặc chỉ có ngồi mà khóc đấy vớ" (trang 171).

Trong khi bọn lâm tặc tiền nhiều, của lắm, trăm mưu ngàn kế, nói làm là vung ngay tiền thuê trai tráng của bản chặt gỗ thì phía kiểm lâm muốn làm gì cũng phải xin chủ trương. Mà bộ máy công quyền  do Phó Chủ tịch Quân đại diện thì lại quan liêu, tự mãn. "Chi cục kiểm lâm khi muốn thực hiện một điều gì đó hệ trọng đều phải chờ những thông tư, chỉ thị, nghị quyết gì đó của biết bao nhiêu ban ngành, vụ này, cục nọ" (tr. 52).

Gay go hơn cả là có những cán bộ Đội cơ động, Hạt trưởng, thậm chí cả Chi cục phó cũng lại bị lâm tặc thao túng bằng tiền và gái. Có ai ngờ Sếnh, đường đường một Chi cục phó, từng khét tiếng chống lâm tặc, luôn miệng hô hào rất máu lửa: "Đất nước này dù xuất hiện hàng ngàn, thậm chí hàng triệu tên lâm tặc thì chúng ta vẫn phải bắt hết, nhốt tù hết, xử lí hết! Thậm chí, nếu là tôi, tôi cho bắn hết!" (tr. 31), nhưng lại là người làm tay trong cho trùm lâm tặc. Tất cả các cuộc thanh tra, truy bắt của chi cục do Sếnh điều hành chỉ là trận giả, một sự phối hợp ăn ý với trùm lâm tặc.

Cuộc chiến thật gay go, quyết liệt. Cao trào của chiến dịch là khi Trần Hòa bị đình chỉ công tác. Quân đi thị sát và cho rằng cách làm của Hòa là sai lầm. Thậm chí thanh tra nghi rằng "liệu chuyện giao rừng tự nhiên cho dân cai quản này có lợi ích cá nhân của các quan chức không?". Còn Đắc, trùm lâm tặc đã triển khai thành công việc lập một đội trai bản chặt thuê gỗ ở chính khu rừng bảo tồn Sơn Thượng.

Mười bảy chương sách, trong đó những con người của cả hai phía hiện lên khá sinh động với những toan tính, hành động quyết liệt. Để giải quyết dứt điểm cuộc chiến, tác giả đã cho nhà báo Huy Thọ, phóng viên báo Nông dân xuất hiện. Hóa ra Thọ là sĩ quan cao cấp của Bộ Công an điều về phá án. Nhờ sự khôn khéo của Thọ mà Đắc bị sập bẫy, bị bắt cùng với đầy đủ vật chứng.

Cùng với việc phản ánh cuộc chiến, nhà văn cũng cho thấy cuộc sống vất vả của đồng bào các dân tộc vốn là căn cứ địa cách mạng. Bên cạnh đó là sự quan liêu, khệnh khạng của loại quan chức như Quân với suy nghĩ thật xa lạ với tinh thần "công bộc" của dân: "Làm quan mà không biết đem tới cho chúng dân nỗi sợ cùng niềm hy vọng mỏi mòn thì chỉ là một ông quan hạng bét" (tr. 143). Nhà văn cũng không ngần ngại nói về một số chính sách sai lầm từ trên trời rơi xuống. Cái chính sách sai lầm đó như lời Chủ tịch xã Ma Đình Huyên: "chỉ trong vòng một tháng đã làm cho mấy nghìn héc-ta đất rừng xã tôi thành một bãi hoang, đồi trọc" (tr. 229).

Tác giả không miêu tả chi tiết vụ việc của Trần Hòa; anh chỉ lược thuật cuộc điện thoại khẩn của Chủ tịch huyện Sơn Đông cho Chủ tịch tỉnh Hoàng Tâm. Và trước đó nói sơ việc Trần Hòa làm việc với Công - Giám đốc Công an tỉnh.

Việc cuốn tiểu thuyết lọt vào vòng chung khảo và được giải khuyến khích Cuộc thi viết tiểu thuyết, truyện và kí về đề tài Vì an ninh Tổ quốc và bình yên cuộc sống 2012-2015 của Bộ Công an là một minh chứng về thành công của cuốn sách. Cũng nhân tiện nói thêm, Hồ Thủy Giang là người có duyên với giải thưởng. Trước đó anh đã đoạt hàng chục giải thưởng, toàn giải cao của các tổ chức văn chương và báo chí. Năm 2015, cùng với giải thưởng này, Hồ Thủy Giang còn được giải cao về tiểu thuyết đề tài Giao thông vận tải, giải thưởng phim truyện điện ảnh của Hội Điện ảnh Việt Nam.

Vũ Nho
.
.