Bàn về chữ "tầm"

Quy lại có ba trạng thái tầm: dưới tầm, ngang tầm, trên tầm. Ba trạng thái, ba bậc này để đánh giá một người lãnh đạo. Lãnh đạo A khi đảm nhiệm một cương vị lãnh đạo nào đấy luôn không hoàn thành nhiệm vụ; để công việc lẹt đẹt, trì trệ, dẫn đến việc hoàn thành kém, hỏng việc. Đó là dưới tầm. Một lãnh đạo B, kết quả cho thấy đạt ở mức hoàn thành trung bình, đạt yêu cầu. Đó là ngang tầm. Một lãnh đạo C luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; đưa công việc họ đảm nhiệm, chức vụ họ được giao phó đến tốt đẹp, mỹ mãn. Người đó có thể sử dụng ở mức cao hơn. Đó là trên tầm. Ví như Bàng Thống trong "Tam quốc diễn nghĩa", tài cao học rộng, có tầm quốc gia, Lưu Bị lại chỉ sử dụng ở chức quan huyện xoàng, khiến ông ta suốt ngày uống rượu, làm thơ, giải quyết công việc của một tháng chỉ trong một ngày .

Vậy làm thế nào để có một người lãnh đạo trên tầm?

Mỗi con người đều trải qua một vòng đời: Sinh - Trưởng - Lão - Tử. Quỹ thời gian hữu hạn, đều phải trải qua thời kỳ nuôi dưỡng giáo dục, học tập, rèn luyện, phấn đấu đúc rút kinh nghiệm, vươn lên trau dồi đạo đức, trí tuệ. Sự giáo dục của gia đình, nhà trường, xã hội cộng với sự nỗ lực phấn đấu của bản thân để có một con người cụ thể nhất định. Trường đời, qua lao động nhanh chóng nhận rõ ai là người làm được việc. Lấy công việc để đo con người ấy như thế nào, lúc đó tầm của họ biểu hiện rõ nhất!

Ta bàn thêm về trí tuệ.

Thông minh vốn sẵn tính trời! Việc đó chỉ đúng một phần, thông minh không quyết định tất cả. "Hiền dữ phải đâu là tính sẵn/ Phần nhiều do giáo dục mà nên" (Hồ Chí Minh). Hình chóp "Tam giác trí tuệ" xếp loại người ra 5 tầng trí tuệ: dưới bình thường - bình thường - thông minh - thông tuệ - minh triết. Khảo sát trí tuệ dân số một đất nước theo tam giác trí tuệ: Số người dưới bình thường, bình thường ở đáy tam giác chiếm tỷ lệ lớn; thứ đến người thông minh chiếm tỷ lệ đáng kể; người thông tuệ chiếm ít, người minh triết thì cực hiếm.

Có người viết về nhà văn Nguyễn Huy Tưởng trên một tờ tạp chí với tiêu đề nghe rất sang trọng: Minh triết Nguyễn Huy Tưởng. Nghe thấy lạ!

Ở nước ta từ cổ chí kim người minh triết là: Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ, Lê Quý Đôn, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Hồ Chí Minh... và chỉ một số rát ít người nữa mà thôi.

Có người ở tầm cao không làm được gì đáng kể cho đất nước, khi về đời thường lại hành xử không bằng một thường dân. Hiện xã hội ta còn tồn tại một số người lãnh đạo có trí tuệ bình bình, may mắn được cất nhắc lên một vị trí cao hơn khả năng, khiến họ xử lý công việc hạn chế, lại vinh thân phì gia, bán rẻ lợi ích tập thể, mưu lợi bất chính. Thời gian và lịch sử sẽ trả lời, sẽ minh chứng.

Xã hội vận động tiến lên, mọi người đứng trong xã hội đều phải sống và làm việc theo tầm của mình. Xã hội mà mọi công dân ở mọi vị trí đều ngang tầm hoặc trên tầm là xã hội phồn vinh.

Làm được trọn vẹn chữ "Tầm" khó lắm thay!

Bắc Giang, tháng 11/ 2012