Quy định địa vị pháp lý của Thủ tướng Chính phủ
Thường trực Ủy ban pháp luật nhận thấy, việc luật hóa địa vị pháp lý của Thủ tướng Chính phủ là cần thiết nhằm xác định rõ hơn vai trò và mối quan hệ của Thủ tướng Chính phủ với tư cách là một thiết chế Hiến định độc lập trong bộ máy Nhà nước. Quy định tại khoản 2 Điều 3 của Dự thảo về nội dung này còn chưa cụ thể. Do đó, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị bổ sung thêm một điều về Thủ tướng Chính phủ vào Dự thảo luật.
Thường trực Ủy ban cũng đề nghị cân nhắc để không quy định về thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ như: Giao quyền Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong trường hợp khuyết Bộ trưởng hoặc Thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong khi chờ Quốc hội phê chuẩn và Chủ tịch nước bổ nhiệm; tạm thời giao quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong trường hợp chưa bầu được Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; quyết định và chỉ đạo thực hiện các biện pháp cụ thể cần thiết để thi hành lệnh tổng động viên hoặc động viên cục bộ, lệnh ban bố tình trạng khẩn cấp và các biện pháp cần thiết khác để bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm tính mạng, tài sản của nhân dân…
Bộ trưởng Nội vụ Nguyễn Thái Bình cho biết, Ban soạn thảo đề nghị giữ những điều khoản này để đảm bảo thống nhất, vì nếu bỏ những quyền này của Thủ tướng Chính phủ sẽ tạo sự không thống nhất và thông suốt của nền hành chính. Nếu bổ nhiệm Bộ trưởng phải có quy trình thủ tục Chính phủ trình Quốc hội, hay Chủ tịch UBND thành phố phải qua quá trình HĐND tỉnh bầu, rồi Chính phủ phê chuẩn.
Để đảm bảo liên tục, thông suốt, hiệu quả, Ban soạn thảo đề nghị cân nhắc giữ các thẩm quyền trên của Thủ tướng Chính phủ vì trong thực tế một số địa phương làm quy trình thủ tục chậm, rất ảnh hưởng đến công việc điều hành.
Đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị không quy định cứng số lượng các bộ, cơ quan ngang bộ nhằm tạo cơ sở pháp lý để xây dựng một Chính phủ năng động, linh hoạt, đáp ứng yêu cầu quản lý Nhà nước, quản lý xã hội, giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh trong đời sống kinh tế - xã hội…
Cho ý kiến về một số vấn đề lớn của dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cho biết, mô hình tổ chức chính quyền địa phương là vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm thảo luận và ý kiến còn rất khác nhau. Trên cơ sở nghiên cứu tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, tham khảo kinh nghiệm của một số nước trên thế giới, Thường trực Ủy ban Pháp luật và cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị 2 phương án.
Theo phương án 1, ở địa bàn nông thôn, tổ chức cấp chính quyền (có HĐND và UBND) tại 3 cấp đơn vị hành chính là tỉnh, huyện, xã; ở địa bàn đô thị chỉ tổ chức cấp chính quyền (có HĐND và UBND) tại thành phố trực thuộc Trung ương, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, quận và đơn vị hành chính tương đương; còn tại các phường (thuộc quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và đơn vị hành chính tương đương) sẽ chỉ tổ chức cơ quan hành chính để thực hiện nhiệm vụ của chính quyền địa phương tại phường.
Phương án 2 tiếp tục quy định cấp chính quyền địa phương (có HĐND và UBND) được tổ chức ở tất cả các đơn vị hành chính, kể cả nông thôn và đô thị. Việc tổ chức chính quyền địa phương theo phương án này thể hiện sự thống nhất giữa việc phân chia đơn vị hành chính với việc thiết lập tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính đó. Tuy nhiên, nếu chấp nhận phương án này thì cần điều chỉnh lại quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo theo quy định tại Điều 111 của Hiến pháp mới.
Theo kết quả giám sát của UBTV Quốc hội với hơn 10 tỉnh, thành phố thì có 8 địa phương đề nghị giữ các cấp như hiện nay, ở đâu có UBND thì ở đó có HĐND. Vì qua thí điểm cho thấy, ở các quận, phường không có HĐND thì dù bổ sung người cho HĐND cấp trên, tăng cường giám sát của Mặt trận và các đoàn thể vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Có 3 tỉnh, thành phố đề nghị tổ chức chính quyền theo mô hình đô thị - nông thôn nhưng trong mỗi tỉnh cũng còn chưa thật sự thống nhất ý kiến.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho rằng, Tờ trình chưa toát lên được vấn đề: Ở đâu có đơn vị hành chính là ở đó có chính quyền. Còn cấp chính quyền là khác: nơi 1 cấp, nơi 2 cấp, nơi 3 cấp… phù hợp với đô thị, nông thôn, hải đảo. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm và mô hình tổ chức phải rõ. Đây là trọng tâm của luật này…
