Sức mạnh của sự khoan hồng và cảm thông

Thứ Sáu, 27/05/2016, 12:12

Năm 2005, khi nhận được quyết định đặc xá, anh Hoàng Tú Mai đối diện với thực tế đớn đau. Nhà cửa tan nát, vợ bỏ đi, con gái phải gửi người em ruột nuôi dưỡng mãi tận Hà Nội. Muốn làm lại cuộc đời, anh đã xin việc tại nhiều nơi, song chỉ được một thời gian ngắn vì người ta phát hiện ra anh đã từng ở tù, liền cho anh thôi việc. Lang thang vô định trên bãi biển, anh thấy một cụ già đang đi lượm rác để bán phế liệu. Anh cay đắng tự nhủ, không lẽ mình cũng là rác rưởi làm vấy bẩn cuộc đời như những đống rác kia hay sao?

Cũng giống như anh Mai, năm 2012, chị Nguyễn Thị Thu Thủy cũng đã rất hoang mang khi mình được đặc xá. Điều kiện kinh tế khó khăn, lại thêm mặc cảm, tự ti về những lỗi lầm mà mình đã gây ra, chị rất thấp thỏm âu lo bởi không biết sẽ phải về đâu, làm gì và bắt đầu cuộc sống mới ra sao. Có lúc chị từng nghĩ sẽ xin ở lại luôn trong trại đến hết đời…

Câu chuyện của họ cùng những gì mà họ đã và sẽ phải đối mặt trong hành trình tái hòa nhập cộng đồng của mình là hoàn cảnh chung, tâm trạng chung của hàng vạn phạm nhân chấp hành xong án phạt tù mỗi năm trên cả nước. Tuy nhiên, những năm qua, ngành Công an nói chung và lực lượng Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp nói riêng đã có nhiều hoạch định đầy nhân văn được thực hiện hiệu quả và đồng bộ từ sau song sắt nhà tù đến từng địa phương nơi cư trú của phạm nhân, tạo điều kiện thuận lợi để những người chấp hành xong án phạt tù tái hòa nhập cộng đồng bền vững.

Tại các trại giam, chương trình giáo dục công dân vào các tối thứ bảy hằng tuần tại các phân trại, khu giam giữ được lên lớp với nhiều hình thức sinh động, các đợt phát động phong trào thi đua trong phạm nhân như cuộc thi vẽ tranh với chủ đề "Khát vọng hoàn lương", cuộc thi viết "Sự hối hận và niềm tin hướng thiện...". Các mô hình như "Xây dựng tổ đội phạm nhân văn hóa"; "Tổ chức nếp sống kỉ luật, trật tự văn minh cho phạm nhân" … nhận được sự ủng hộ của rất nhiều phạm nhân tham gia thi đua tiến bộ. Từ những phong trào thi đua, nhiều phạm nhân đã phát huy được năng khiếu của mình và giúp cho Ban giám thị cùng Hội đồng quản giáo có thêm nhiều sáng kiến trong cải tạo giáo dục phạm nhân.

Giám thị trại giam Thanh Lâm trao giấy khen cho phạm nhân có thành tích tốt trong các phong trào thi đua của trại.

Đại tá Phan Ngọc Việt, Giám thị trại giam Thanh Lâm (huyện Như Xuân, tỉnh Thanh Hóa) đưa chúng tôi đi tham quan các xưởng sản xuất của trại. May mặc, đan lát, tin học văn phòng, điện tử- điện lạnh, xây dựng dân dụng... Gần 30 nghề đã được dạy và tổ chức lao động trong nhiều năm qua tại các phân trại với mong muốn giúp phạm nhân có tay nghề vững, phù hợp với sở trường của mình để có thể dễ dàng tìm được việc làm ổn định sau khi hết án.

Đây là việc làm rất cần thiết bởi trong trại giam, đó là cải tạo con người thông qua lao động, tìm thêm nguồn thu nhập để cải thiện cuộc sống của phạm nhân trong trại. Còn sau khi ra tù, mỗi nghề sẽ là bước khởi đầu để những ai muốn làm lại cuộc đời có thể tìm kiếm được một việc làm phù hợp với trình độ, năng lực của mình. Ngoài ra, "Quỹ tái hòa nhập cộng đồng" mà trại đã lập, quản lý và sử dụng trong nhiều năm nay đã hỗ trợ phạm nhân một phần kinh phí để tìm kiếm việc làm, ổn định cuộc sống sau khi chấp hành xong án phạt tù…

Tuy con số thống kê tỉ lệ tái phạm lên tới 27%, nhưng tỉ lệ này chỉ chiếm chưa đầy 2% đối với những người được đặc xá, tha tù trước thời hạn. Điều đó cho thấy sức mạnh của lòng khoan dung là rất lớn. Tuy nhiên, nếu chỉ giáo dục, dạy nghề suông mà không tạo cho người được đặc xá, chấp hành xong án phạt tù một môi trường trong sạch, thuận lợi để tái hòa nhập thì tất cả mọi cố gắng đều trở nên vô nghĩa.

Cùng với các hoạt động giáo dục dạy nghề, phổ biến tuyên truyền pháp luật trong quá trình cải tạo, các trại giam trong cả nước đã chủ động liên hệ với UBND và cơ quan chức năng các tỉnh nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho các phạm nhân sau khi rời trại có thể tái hòa nhập thành công.

Sự vào cuộc đầy trách nhiệm của tỉnh Bình Thuận cùng các tỉnh khác như Nghệ An, Thanh Hóa, Đồng Nai, TP.Hồ Chí Minh… là kết quả của việc huy động cả hệ thống chính trị tham gia vào công tác tái hòa nhập cộng đồng.

Nghị định số 80/2011/NĐ-CP, ngày 16-9-2011 của Thủ tướng Chính phủ và ý kiến chỉ đạo ngày 13-10-2011 của Thường trực Ban Bí thư đã tạo nên những chuyển biến mạnh mẽ trong các cấp ủy đảng và chính quyền, trong đó xác định công tác tái hòa nhập cộng đồng là một trong những nhiệm vụ cần quan tâm lãnh đạo trong thời gian tới, góp phần quan trọng vào việc bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Sau 4 năm thực hiện Nghị định đã cho thấy, nơi nào cấp ủy, chính quyền địa phương, các đoàn thể chính trị, xã hội thực sự vào cuộc, có sự phối hợp thường xuyên; ở đâu huy động được sức mạnh của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ của quần chúng nhân dân thì ở đó công tác tái hòa nhập cộng đồng đạt hiệu quả cao, hạn chế được tỷ lệ tái phạm tội và số lượng tội phạm cũng giảm theo.

Sự thành công của anh Ngô Liên Hoàn - hiện là Giám đốc công ty xây dựng Liên Hoàn tại phường Xuân An, TP. Phan Thiết là một minh chứng cho sự phối hợp chặt chẽ giữa trại giam và địa phương nơi người chấp hành xong án phạt tù cư trú.

Nhờ sự đồng thuận này, trong đó đặc biệt phải kể đến vai trò của Công an phường Xuân An và Thiếu tá Ngô Chiến Thắng, Cảnh sát khu vực phường Xuân An, anh Ngô Liên Hoàn đã dần lấy lại sự tự tin và hòa nhập thành công. Nhờ nghề xây dựng được học trong trại giam, sự giới thiệu, bảo đảm của công an phường, anh đã lập đội xây dựng và nhận được những công trình nhỏ. Không lâu sau đó, anh đã là chủ của công ty xây dựng Liên Hoàn với hơn 200 công nhân, trong đó có 50 người cùng hoàn cảnh như anh trước đây.

Chính những bài học từ lớp học may công nghiệp trong trại giam và khoản tiền hỗ trợ từ Quỹ tái hòa nhập cộng đồng đã giúp chị Nguyễn Thị Thu Thủy có được thành công như ngày hôm nay. Vào trại với mức án 18 năm tù, chị đã nghĩ đời mình đã hết cơ hội vươn lên. Nhưng từng lời lành của các nữ quản giáo đã khiến chị tự mình vực dậy, tích cực học nghề và có được tay nghề cao.

Năm 2013, được đặc xá ra tù trước thời hạn, gom góp số tiền tích lũy được trong những ngày lao động tại trại và sự giúp đỡ của người thân cũng như chính quyền địa phương, chị mua 10 chiếc máy khâu mở xưởng may gia công cho các doanh nghiệp tại thị xã Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh. Công việc thuận lợi, chị mạnh dạn thành lập công ty và trở thành chủ một doanh nghiệp tư nhân với 70 công nhân, trong đó có 12 người từng là phạm nhân.

Khi còn thi hành án, được phân công làm trưởng ban tự quản văn hóa của trại, anh Nguyễn Xuân Bàn đã cố gắng biến mỗi ngày cải tạo của mình và những phạm nhân đồng cảnh ngộ trở thành một ngày có ý nghĩa. Sau 7 năm, bài thơ về "Nội quy trại giam" theo thể lục bát được chép trên tường của phân trại 3 này do anh sáng tác để những người không biết chữ dễ thuộc, biết mà tuân thủ, tránh vi phạm nội quy đến nay vẫn còn được anh em phạm nhân ghi nhớ.

Tập san tập hợp các bài viết do phạm nhân tự sáng tác do anh cùng các phạm nhân trong Ban tự quản đề ra đến nay vẫn được duy trì đều đặn, tạo một sân chơi văn hoá thể hiện sự hối hận và ước nguyện của mỗi phạm nhân. Trở về cuộc sống đời thường, sự bao dung của làng xóm, sự giúp đỡ của gia đình bè bạn đã giúp anh làm làm từ đầu.

Từ một tử tù được Chủ tịch nước ân xá, hiện anh đã trở thành chủ một trang trại cây giống lớn ở địa phương và còn đảm nhận chức danh Trưởng ban Mặt trận Tổ quốc thôn Tông Lạnh, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La nơi anh cư trú. "Rác còn có ích, không lẽ mình không có ích" - Bài học không lời từ cụ già lượm rác đã khiến cho anh Hoàng Tú Mai bừng tỉnh. Quên đi những tháng ngày nhàn hạ, giàu sang nhờ những đồng tiên buôn bán ma túy, anh bắt đầu lại cuộc sống mới với hai bàn tay trắng. 10 năm dài với biết bao tháng ngày lấm lem, cực khổ bốc vác than đã gây dựng cho anh 2 cơ sở kinh doanh phế liệu và sản xuất chất đốt trên địa bàn tỉnh Tây Ninh và Thành phố Hồ Chí Minh hôm nay. Những đồng tiền đẫm mồ hôi, nhọ nhem bùn than mang lại cho anh hạnh phúc hơn nhiều so với những tập tiền mệnh giá lớn khi buôn bán ma túy trước đây.

Những nhân vật, những câu chuyện cuộc đời mà tôi đã gặp đã cho tôi nhiều bài học cuộc sống và cảm nhận sâu sắc về bao buồn vui trong quá trình hoàn lương của họ. Trong mỗi nỗ lực tái hòa nhập của những phạm nhân được đặc xá, tha tù, luôn cần có các cơ quan chức năng, gia đình, bạn bè và cộng đồng xung quanh đồng hành và ủng hộ. Bởi chỉ có tình thương yêu, thông cảm, sự giúp đỡ chân thành mới có thể giúp cho người chấp hành xong án phạt tù nhanh chóng trở lại với đời, hoàn thiện mình trở thành một công dân lương thiện và có ích.

Phạm Vân Anh