Chỉ còn ít ngày nữa là đến Tết Trung thu - dịp lễ hội được trẻ em cả nước mong đợi nhất trong năm. Các hoạt động nhằm tôn vinh giá trị truyền thống của Tết Trung thu vẫn tiếp tục được duy trì như một nét đẹp văn hóa trong đời sống hiện đại trên địa bàn Thủ đô.

Một lần lang thang chợ Hàng (TP Hải Phòng) tôi mua được một tượng gỗ nhỏ khắc họa một lão nông hút thuốc lào. Thấy tôi thích thú bức tượng, chủ hàng hồ hởi khoe tác phẩm do thợ làng nghề Bảo Hà ở Vĩnh Bảo làm đó. Ông còn nói đây là nơi cung cấp con rối cho hàng chục đoàn nghệ thuật khắp vùng duyên hải.

Người dân tộc Cor ở tập trung vùng núi ven Trường Sơn từ lâu đời. Họ sinh sống trên một địa hình núi cao vực sâu, lắm bão mưa nhiều, khởi đầu cho con sông Trà Bồng thơ mộng chảy về biển Đông.

Nghệ nhân Ưu tú Yang Danh (tên thật là Yang Đêu, 72 tuổi, dân tộc Bahnar Kriêm, ở thôn Định An, thị trấn Vĩnh Thạnh, huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định) đã dành cả cuộc đời miệt mài đi tìm những giá trị văn hóa dân gian của dân tộc mình.

Xã Nam Điền (huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định) từ nhiều năm nay trở thành làng cây cảnh lớn nhất miền Bắc. Chơi cây cảnh là nghề chơi tốn tiền và kỳ công, cây càng già, thế càng “độc” càng có giá. Vì thế, những người trồng cây cảnh ở Nam Điền đã sáng tạo ra "kỹ nghệ đánh cắp thời gian" để bán niềm đam mê cho những người... chơi thời gian!

Đèn kéo quân là một trong số nhiều món đồ chơi truyền thống của thiếu nhi Việt Nam mỗi dịp Trung thu đến; với xu thế hiện đại hoá thì đèn kéo quân cũng đã có những cải tiến nhất định để phù hợp với xu hướng xã hội. Ở một ngôi làng không xa trung tâm Hà Nội, vẫn có một nghệ nhân gìn giữ nghề làm đèn kéo quân ở cái thời công nghiệp 4.0 này

Tôi gặp nghệ nhân dân gian Giàng Seo Gà trong một chiều cuối xuân, số là lần ấy chúng tôi lên Lào Cai tính làm một bộ phim tài liệu về "xứ hoa đào", biết chúng tôi muốn tìm một người dân tộc Mông điển hình để làm nhân vật xuyên suốt trong phim nên bên Ủy ban huyện có giới thiệu một người mà ở đây đều trìu mến gọi là "Người nặng tình với văn hóa Mông" để chúng tôi tiện liên hệ. Thế là chúng tôi quen nhau. 

Kính yêu Bác Hồ, nghệ nhân Triệu Hoàng Giang ở Sơn Vy (Lâm Thao - Phú Thọ) đã “kể” những câu chuyện về Người bằng thể loại tranh đá. Đây là thể loại tranh rất khó thực hiện, kén chất liệu, nhưng bằng tài năng, ông Giang đã khiến nhiều người ngỡ ngàng.

Ông từng tham gia đoàn múa rối nước của địa phương đi biểu diễn khắp nơi, nhưng rồi khi nghề múa rối không còn thịnh hành, nhiều người không trụ được phải bỏ đi làm việc khác, đoàn rối tan rã, ông không đành lòng từ bỏ nghề truyền thống.

Một thời, làng Hồ ở xã Song Hồ, huyện Thuận Thành (Bắc Ninh) nổi tiếng với nhiều loại vàng mã chứ không phải tranh dân gian như bây giờ. Hầu hết các hộ gia đình đều làm nghề vàng mã để mưu sinh và tranh Đồng Hồ như bị rơi vào quên lãng.

Ở nhiều vùng quê người ta so sánh thu nhập của những nghệ nhân giữ gìn nghề làm đồ chơi con trẻ không bằng người phu hồ. Thu nhập của người thợ hồ khoảng 200 nghìn đồng mỗi ngày, còn nghệ nhân chỉ bằng một nửa. Vậy mà vẫn còn những người tâm huyết mong mỏi giữ nghề, giữ cho mỗi mùa Trung thu đến, nhiều em nhỏ có món đồ chơi thú vị.

Không có nhiều sắc màu, kiểu dáng như vườn cây kiểng hay trĩu quả ngọt lành như vườn cây trái và mướt mát màu xanh như rau dưa, khu vườn mà tôi tìm đến giữa buổi sáng tháng bảy là một bộ sưu tập độc đáo. Gần 1.200 chiếc cối xay tạo tạc bằng đá hội tụ trong một khu vườn từ những ý tưởng giàu triết lý sống gắn với nghệ thuật sắp đặt của một phụ nữ tuổi tứ tuần.

Có lần đi chợ Hàng, ở thành phố Hải Phòng tôi mua được một bức tượng gỗ người hút thuốc lào, nghe nói do nghệ nhân ở làng Bảo Hà (Đồng Minh, Vĩnh Bảo) điêu khắc. Tôi ngắm mãi cái miệng nhả khói tròn vo và đôi mắt của lão nông đang bay trong làn khói. Một chân dung xinh xinh nhưng lại có nhiều nét khắc họa sống động, tinh tế có hồn cốt đê mê. Tôi vô cùng thích thú và mơ một ngày về...

Giữa thành phố Sài Gòn có một làng nghề truyền thống đúc lư đồng An Hội đã tồn tại qua nhiều thế hệ đến hôm nay.

Hợp tác xã (HTX) mộc Đồng Tâm (nay là HTX thủ công mỹ nghệ) thành lập năm 1960 quy tụ các thợ giỏi, nghệ nhân của làng nghề mộc La Xuyên, xã Yên Ninh, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Ngoài đình làng thờ ông tổ nghề mộc, HTX thủ công mỹ nghệ Đồng Tâm còn được coi là “tổ nghề” thứ hai của đất mộc Ý Yên. Vậy nhưng HTX này từng đứng trước nguy cơ giải thể…

Thân thiện mời khách ly trà nóng, nghệ nhân Nguyên Văn Tái, một trong những người có “thương hiệu” với nghề chế tác chuồn chuồn tre xuất khẩu ở xóm chùa Tây Phương, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất (Hà Nội) xúc động mở lời tâm tình: “Cái nghề sản xuất - kinh doanh chuồn chuồn tre với tôi cũng như bà con nơi đây nó chả khác nào một cái duyên tình đã được mặc định từ đời nảo đời nào ấy nhé!”.

Đó là câu thơ của Nguyễn Duy mà nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vỹ đọc trong “Đêm quan họ Nguyễn Đức Sôi” để tôn vinh người thầy giáo đầu tiên của dân ca quan họ. Đã 23 năm kể từ ngày thầy Sôi rời xa trần thế nhưng càng xa thì những học trò và người yêu quan họ lại thấy ông “còn”, “còn” một cách rực sáng.

Nhắc tới làn điệu “Xa Mạc”, người mê chèo cổ không ai không biết nhà sưu tập chèo cổ - Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Ngọc Lược. Bà con làng Xa Mạc, xã Liên Mạc, huyện Mê Linh người ta quen gọi lão nghệ sĩ chân quê ấy bằng cái danh xưng trân quý: “Ông Lược chèo cổ!”.

Hôm nọ, cần người làm cho cây nêu trong khu du lịch Một thoáng Việt Nam mà tôi đương phục vụ ở đấy, thông qua một nghệ sĩ Nhiếp ảnh mà "thuộc chuyện buôn làng hơn chuyện nhà mình", tôi vời được 2 ông người Jrai là Yoan và Yai xuống Củ Chi.

Thị tứ Vác được coi là ngã tư phố, cách trung tâm Hà Nội 30 cây số, thuộc về làng Vác xưa. Gọi nôm vậy nhưng làng Vác có tên chính là Cổ Hoạch (làng Canh Hoạch ngày nay) thuộc xã Dân Hòa, huyện Thanh Oai, Hà Nội. Cổ Hoạch là một trong những trung tâm giao thương buôn bán vệ tinh sầm uất của kinh đô Thăng Long xưa.