Người giữ lửa cho "ngôi nhà điện ảnh"

Hầu như những ai quan tâm đến điện ảnh nước nhà đều biết đến Lý Huỳnh và những người con nổi tiếng của ông gồm Lý Hùng, Lý Sơn, Lý Hương. Làm sao giúp bạn đọc không có cảm giác "biết rồi, khổ lắm, nói mãi" khi bắt gặp hình ảnh gia đình Lý Huỳnh? Tính tình Lý Huỳnh cởi mở, ông không từ chối ai, và cũng không giấu giếm điều gì, nên hầu như những câu chuyện về họ đã được chuyển tải đến giới mộ điệu bằng hình thức này hoặc hình thức kia. Vai diễn của họ trên màn ảnh thì khán giả đã xem, còn căn hộ mặt tiền của họ trên đường 3-2 nhộn nhịp ở quận 11 - Tp HCM liệu có điều gì tạo chút tò mò chăng?

Tôi đã đắn đo nhiều lần, và quyết định nhìn vào "ngôi nhà điện ảnh" của NSND Lý Huỳnh từ phía bà Đoàn Thị Nguyên, người phụ nữ giữ ngọn lửa ấm cho ngôi nhà điện ảnh lừng danh này.

Cũng giống như chồng, vợ của nghệ sĩ Lý Huỳnh cũng là một người mến khách. Chỉ cần gọi điện là bà lập tức sắp xếp ngay một cuộc gặp tại tư gia. Phòng khách của Lý Huỳnh treo đầy hình ảnh những bộ phim mà ông đã đóng, cũng như những bộ phim mà ông đã làm. Từ lâu lắm rồi, tôi cứ nghe người giúp việc gọi vợ chồng Lý Huỳnh là "ông Hai, bà Hai". Tôi thắc mắc, có phải ông Lý Huỳnh là con thứ hai trong nhà không? Bà Đoàn Thị Nguyên bảo: "Đúng là ổng thứ hai, nhưng hồi tui mới cưới ổng, không có gọi như dzậy!". Rồi người đàn bà một tay quán xuyến sự nghiệp cho chồng, cho con ngồi ngẩn ra một lúc như để lục tìm trong trí nhớ: "Chắc là nhờ lộc điện ảnh. Sau khi Lý Huỳnh đóng vai ông Hai Cũ trong bộ phim cùng tên và ông Hai Lúa trong bộ phim "Vùng gió xoáy" thì đi đâu người ta cũng chào "ông Hai" nên tụi nhỏ trong nhà quen miệng gọi theo luôn!".

Đối với bất kỳ ai, bà Đoàn Thị Nguyên cũng nói cười rổn rảng và thân thiện. Thế nhưng, ít ai biết rằng bà luôn đóng vai trò "giám đốc sản xuất" cho những bộ phim mang thương hiệu Lý Huỳnh. Ngay những bộ phim tư nhân liên kết sản xuất từ thập niên 90 của thế kỷ trước, như "Nước mắt học trò" hay "Hồng hải tặc" thì bà đều làm kế toán kiêm thủ quỹ. Tôi còn nhớ, khi gia đình Lý Huỳnh thực hiện bộ phim "Kế hoạch 99" mời hai ngôi sao Hồng Kông là Lê Tư và Mạc Thiếu Thông sang Sài Gòn tham gia diễn xuất, ngày nào bà cũng xuất hiện ở trường quay với một cuốn sổ ghi chép rất tỉ mỉ các khoản thu chi. Và khi đóng máy bộ phim, hai ngôi sao Hồng Kông tỏ ra thắc mắc, không hiểu vì sao một nhà làm phim Việt Nam lại có thể cân đối tài chính để trả catxê một cách sòng phẳng mà không hề cò kè đồng nào. Lúc ấy, bà trả lời: "Tui bớt thù lao của người nhà để trả cho người ngoài!".

Lý Huỳnh và gia đình trong ngày vui đón nhận danh hiệu NSND.

Nếu không có bà Đoàn Thị Nguyên, tôi nghĩ chưa chắc gia đình NSND Lý Huỳnh đã có được như ngày hôm nay. Bà có cách dạy dỗ khá nghiêm khắc đối với 6 người con, không vì đứa con nào nổi tiếng mà được hưởng bất kỳ sự ngoại lệ gì. Lý Hùng, Lý Hương hay Lý Sơn đều tuân thủ khuôn phép như ba anh chị em không tham gia nghệ thuật còn lại. Chính bà cũng nhạy bén nhận ra dòng phim thị trường thoái trào và khuyên những đứa con nghệ sĩ của mình chuyển sang lĩnh vực âm nhạc. Bà bỏ ra hàng tháng ròng tháp tùng Lý Hùng chạy show các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, cũng như cất công dắt Lý Hương đi hát những chương trình từ thiện. Còn đối với chồng, bà khép nép sau lưng nhưng là trợ thủ đắc lực cho ông. Thỉnh thoảng khi tiếp xúc với đồng nghiệp hay phóng viên, những lúc huyên thuyên mà bỗng dưng quên chuyện gì thì ông Lý Huỳnh đều quay sang bà nhờ nhắc giùm. Và chẳng biết từ bao giờ, bà trở thành "bộ nhớ" của ông cả chuyện đời lẫn chuyện nghề!

Thế là sau 19 năm kể từ ngày nhận danh hiệu NSƯT, diễn viên kiêm đạo diễn Lý Huỳnh được trao tặng danh hiệu NSND ở đúng tuổi 70. Vẫn chưa vơi tình yêu với điện ảnh, ông khẳng định: Hãng phim Lý Huỳnh đang tích cực khởi động một dự án phim lịch sử cổ trang không thua kém "Tây sơn hào kiệt", xoay quanh chuyện tình của Đô đốc Bùi Thị Xuân với vị tướng Trần Quang Diệu. Lý Huỳnh nói về duyên nghiệp điện ảnh nặng nợ của ông và gia đình: "Thời kỳ đầu, tôi bỏ tiền ra làm phim để được toàn quyền làm chủ, toàn quyền thực hiện mọi ý tưởng của mình, nhất là có thể thực hiện giấc mơ đưa võ thuật vào phim. Bây giờ, đổ tiền làm phim lịch sử chỉ là vì "tự ái dân tộc". Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông làm phim lịch sử nhiều và hay đến thế, Việt Nam mình cũng có nhiều danh tướng tài ba, nhiều vị anh hùng dân tộc, tại sao lại không làm? Như Nguyễn Huệ chẳng hạn, bách chiến bách thắng, tôi thích những nhân vật như thế. Đó là cái lớn. Còn cái nhỏ là quy tụ võ sư, thành lập được CLB võ thuật điện ảnh để hỗ trợ cho phim lịch sử, mời các võ sư giỏi tham gia tập luyện. Tôi đầu tư vào phim lịch sử còn có mục đích khác là nhắc nhở giới trẻ phải biết ơn những người có công với đất nước". Còn vợ ông - bà Đoàn Thị Nguyên nói về… hậu cần một cách rành mạch: "Khi làm phim "Tây Sơn hào kiệt", chúng tôi dự tính sẽ chịu lỗ chút ít, nhưng cuối cùng cũng hòa vốn. Cho nên sắp tới làm phim về nữ tướng Bùi Thị Xuân chắc cũng gặp may mắn thôi!".

Trước khi đến với điện ảnh, Lý Huỳnh là một tên tuổi trong giới võ thuật. Thiên hạ nhiều lần đồn đại ông từng thách đấu với Lý Tiểu Long. Không biết thực hư thế nào, nhưng nhìn dáng vẻ đường bệ của ông ở tuổi 70 thì tôi dễ dàng mường tượng được lúc trẻ ông phương phi và oai vệ thế nào. Bà Đoàn Thị Nguyên kể: "Thời đôi mươi, Lý Huỳnh có nhiều cô mê lắm. Lần nào ổng thượng đài cũng có người đẹp mang hoa đến tặng. Tui với ổng nên duyên nhờ cự ly gần. Tui là sư muội đồng môn với ổng mà. Hồi xưa ổng nghèo lắm, nhưng tính nết thật thà nên tui thương!".

Làm vợ một gã đàn ông chỉ đam mê luyện võ tối ngày, bà đành xếp lại bộ võ phục của mình để buôn bán mưu sinh. Từng đứa con lần lượt ra đời, cũng một tay bà chăm sóc và nuôi dưỡng. Bà nói: "Đóng góp lớn nhất của ổng là dạy võ cho các con để tụi nó có sức khỏe, đồng thời làm tấm gương cho tụi nó sống đàng hoàng và dũng cảm! Chứ ổng chẳng bao giờ biết trong nhà còn bao nhiêu gạo hay trong tủ còn bao nhiêu tiền! Năm 1976 ổng đổi tên thật Lý Kim Tuyền thành nghệ danh Lý Huỳnh và tham gia bộ phim đầu tiên là "Cô Nhíp", thì tôi mới theo ổng gắn bó với nghệ thuật thứ bảy".

Cách duy trì hạnh phúc gia đình của gia đình nghệ sĩ Lý Huỳnh là đề cao tình thân. Hễ đến sinh nhật của thành viên nào, dù là sinh nhật của con hay sinh nhật của cháu, thì ai vắng mặt cũng phải có lý do cực kỳ chính đáng. Vì vậy, hễ trong nhà có sự cố gì thì tất cả lập tức tề tựu đông đủ. Sóng gió gần đây nhất của gia đình nghệ sĩ Lý Huỳnh là vụ giành quyền nuôi con của Lý Hương với người chồng cũ. Sau khi ly dị với một Việt kiều Mỹ, Lý Hương bị hạn chế quyền nuôi con, nhưng không thể cưỡng lại thổn thức trái tim người mẹ, Lý Hương đã bồng con về nhà ông bà ngoại. Kết quả, Lý Hương dính vào hệ lụy tranh chấp pháp lý.

Bà Đoàn Thị Nguyên kể: "Dù rất thương cháu ngoại, nhưng tòa án đã phán quyết thì mình phải thi hành. Lúc ông Lý Huỳnh dắt Lâm Lý Bích Phụng đi giao trả, con bé không hiểu chuyện gì cứ khóc lu loa lên khiến tui cũng không cầm được nước mắt! Bây giờ Lý Hương đã mang quốc tịch Mỹ, nhưng tôi vẫn khuyên nó về Việt Nam sống với người thân cho đầm ấm. Không đâu bằng quê hương mình". Nghệ sĩ Lý Huỳnh chen vào: "Hồi giờ quen rồi, phim nào tui làm đạo diễn cũng có Lý Hùng và Lý Hương, thiếu một trong hai đứa thì buồn lắm!". Chờ chồng dứt lời, bà tiếp tục: "Chuyện của Lý Hương là vướng mắc lớn nhất của gia đình tui từ trước đến nay. Sinh con sao không hiểu tính con chớ! Lý Hương cũng ngang bướng lắm, chứ không được khôn khéo như người ta, một thân một mình nơi xứ người buồn tủi. Tuần nào nó cũng gọi điện về, nói mấy câu là nghẹn ngào. Tui nói, con còn trẻ, về đây gây dựng cuộc hôn nhân khác, nhưng nó thương bé Lâm Lý Bích Phụng, kiên quyết phải gần gũi con!".

Trái ngược với giọng điệu có vẻ điềm tĩnh, đôi mắt bà đỏ hoe khi nói về khoảng thời gian đang lận đận của Lý Hương!