NSƯT Thanh Quý: Mình là người không quan trọng quá điều gì
NSƯT Thanh Quý là một trường hợp đặc biệt. Dường như chị sinh ra là để dành cho điện ảnh. Mỗi lần chị xuất hiện, dù ở phim truyện nhựa hay phim truyền hình đều mang tới cho khán giả những điều mới mẻ thông qua những vai diễn đầy cá tính, với những số phận ám ảnh. Hai năm gần đây, khán giả gặp chị nhiều hơn ở phim truyền hình. Sau vai trùm mafia giấu mặt trong sêri phim "Cảnh sát hình sự" có tên "Đầm lầy bạc", "Người đàn bà bị săn đuổi" năm nào lại đang làm mới mình bằng vai diễn người phụ nữ hiền dịu, yếu đuối trong bộ phim "Sát thủ online" đang phát sóng vào các ngày thứ bảy, chủ nhật hằng tuần trên VTV3...
1. Ở tuổi ngoài 50, NSƯT Thanh Quý vẫn rất đẹp. Một vẻ đẹp mặn mà, ám ảnh với đôi mắt long lanh, khóe miệng xinh hay cười. Chị hẹn ở quán cà phê quen thuộc gần nhà với đồ uống là ly cà phê đen và mấy điếu thuốc lá. Không hiểu sao, mỗi lần ngắm những người phụ nữ hút thuốc, tôi thường có cảm giác họ là những người mang trong mình rất nhiều tâm trạng. Còn Thanh Quý cười bảo, đây là sở thích của chị mấy chục năm nay rồi. "Biết là không tốt đấy nhưng không bỏ được, mà chính xác là chưa có ý định bỏ".
Gặp "người đàn bà đẹp" của điện ảnh Việt Nam thì tất nhiên là chuyện đông, chuyện tây rồi cũng lại quay sang nói chuyện phim ảnh. Khi tôi hỏi, hai năm nay, có vẻ như khán giả được gặp chị thường xuyên hơn qua các bộ phim truyền hình, NSƯT Thanh Quý chia sẻ: Thực ra, trong bối cảnh hiện nay, để diễn viên được chủ động chọn vai diễn rất hiếm. Có thời điểm đóng nhiều phim nhưng cũng có khi nhàn rỗi "ngồi chơi xơi nước". Nhất là diễn viên ở vào lứa tuổi như chị, vào phim là đóng vai "phụ huynh". Phim ảnh hiện nay lại chủ yếu đề cập tới giới trẻ nên các vai có tuổi thường ít đất diễn, thường chỉ có ý nghĩa "minh họa", "giới thiệu" cho nhân vật chính thôi.
Gần đây, chị tham gia nhiều phim một phần là để cảm ơn những khán giả yêu quý mình, lâu lâu không xuất hiện là hỏi han, thắc mắc. Nhưng một phần cũng vì đó là cái nghề mà mình theo đuổi bao lâu nay. Cái nghề mang lại niềm vui, hạnh phúc và cũng nuôi sống bản thân và gia đình. Nói vậy chứ, đã có một số lần gần đây, mặc dù được đạo diễn chọn vào vai thứ chính trong bộ phim dài tập nhưng chị từ chối để nhận vai phụ vì: "Dạng vai ấy mình làm quen quá rồi. Mình sợ nhất khi khán giả bật tivi lên, thấy mặt mình ở nhiều phim mà vai nào cũng giống vai nào".
Thế nên, nghệ sĩ Thanh Quý nói, chị rất cảm ơn đạo diễn trẻ Mai Hiền, trong tác phẩm đầu tay của mình đã mạnh dạn giao cho chị một vai khác "chất" so với những vai trước đây. Trong "Sát thủ online" - bộ phim chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nguyễn Xuân Thủy, từng đoạt giải A cuộc thi về đề tài "Vì an ninh Tổ quốc và Bình yên cuộc sống" năm 2010, NSƯT Thanh Quý vào vai cô giáo có chồng là Hoàng - Thượng tá Công an (nghệ sĩ Văn Báu đóng).
Là giáo viên, có chồng là người phụ trách chuyên án triệt phá băng nhóm tội phạm mạng nhưng chính con gái của họ lại bị người yêu là một tay Sở Khanh làm nhục rồi tung ảnh sex lên mạng. Từ chuyện đau lòng của con gái đã dẫn đến một cái kết bi thảm là cái chết của người mẹ. Vào vai một người yêu chồng, thương con hết mực, tính cách lại có phần yếu đuối, Thanh Quý bảo chị rất thích vì nó giản dị và mộc mạc như đời thường, khác hẳn với những vai diễn dữ dội trước đây của chị.
2. Khởi nghiệp từ năm 18 tuổi với nhan sắc nổi trội và lối diễn xuất tự nhiên, "diễn như không diễn", NSƯT Thanh Quý để lại ấn tượng trong lòng khán giả với hàng chục vai diễn trong những bộ phim nổi tiếng của điện ảnh Việt Nam như: "Chuyến xe bão táp" (đạo diễn Trần Vũ), "Tình yêu và khoảng cách", "Chuyện tình bên dòng sông" (đạo diễn Đức Hoàn), "Không có đường chân trời", "Cây xương rồng trên cát" (đạo diễn Nguyễn Khánh Dư), "Ngõ hẹp" (đạo diễn Bạch Diệp), "Chuyện tình trong ngõ hẹp" (đạo diễn Nguyễn Thanh Vân), "Người đàn bà bị săn đuổi" (đạo diễn, nhà biên dịch Hoàng Tích Chỉ)…
Có thể nói, từ năm 1976 đến đầu những năm 90 (của thế kỷ trước) là thời kỳ đỉnh cao của "mỹ nhân màn bạc" Thanh Quý, bởi hầu như năm nào chị cũng góp mặt trong một vài bộ phim truyện nhựa. NSƯT Thanh Quý cũng là người có cơ hội được làm việc với nhiều đạo diễn tên tuổi của điện ảnh Việt Nam. Mỗi người đều để lại trong lòng chị ấn tượng riêng về cá tính, phong cách làm việc.
Nếu như đạo diễn, NSND Bạch Diệp là người kỹ lưỡng, cẩn thận trong từng chi tiết nhỏ thì đạo diễn Đức Hoàn lại là người phóng khoáng, luôn tạo cho diễn viên một khoảng không tự do để nhập vai. Riêng đạo diễn, NSND Nguyễn Thanh Vân để lại dấu ấn rõ nét nhất trong lòng Thanh Quý là một đạo diễn có khả năng khai thác tâm lý nhân vật rất tốt. Chị vẫn nhớ như in khi vào vai người phụ nữ đơn thân trong phim "Chuyện tình trong ngõ hẹp" của đạo diễn này. Quay đến cảnh người phụ nữ đưa cho anh người yêu cái kìm khi anh sang nhà giúp sửa điện, đạo diễn Thanh Vân yêu cầu diễn viên phải đóng sao cho hai bàn tay chạm vào nhau không được mạnh quá cũng không được nhẹ quá. Chỉ đủ để bộc lộ những rung cảm tinh tế trong khoảnh khắc va chạm ấy. Cái khó là làm sao diễn tả được cả cảm xúc cơ học lẫn cảm xúc tâm lý. Quay đi quay lại tới mướt cả mồ hôi mà đạo diễn vẫn chưa hài lòng. Mà chị bảo, quay nhiều lại càng khiến cảm xúc bị chai lì, khó diễn hơn…
Khi ấy, Thanh Quý nghĩ thầm: "Gớm, đạo diễn trẻ gì mà khó tính thế!". Nhưng khi phim công chiếu, Thanh Quý mới công nhận rằng, sự kỹ lưỡng ấy là cần thiết. Bởi chỉ một chi tiết nhỏ ấy thôi nhưng có sức biểu cảm rất lớn. Cho đến bây giờ, Thanh Quý vẫn thừa nhận mình chỉ làm được 6/10 so với yêu cầu của đạo diễn.
Nhắc tới NSƯT Thanh Quý là khán giả nhớ tới bộ phim "Người đàn bà bị săn đuổi". Vào vai một cô gái có cuộc sống đầy rẫy những bi kịch khốc liệt về tâm lý, thể xác nên ngoài diễn xuất về tâm lý thì nhân vật này cũng đòi hỏi sự vất vả trong diễn xuất. Trước khi quay phim chưa lâu, Thanh Quý bị tai nạn vẹo cột sống, bác sĩ dặn phải hết sức cẩn thận. Thế nhưng, đến trường quay là quên hết, chị nhập vai như ma làm.
Khi quay cảnh cô gái cố tình để mình rơi từ trên cao xuống với mục đích từ bỏ cái thai trong bụng, không cần diễn viên đóng thế, cũng không có gì đỡ ở dưới, Thanh Quý cứ leo lên cao rồi lại buông tay rơi xuống đất tới hơn 10 lần. Chị cười đùa: "Cũng may, trời phù hộ, quay xong cảnh đấy cũng không sao. Chứ nếu chẳng may có chuyện gì xảy ra thì có khi phải ngồi… xe lăn rồi".
3. Từng là một nữ diễn viên nổi tiếng của điện ảnh Việt Nam nhưng NSƯT Thanh Quý luôn dùng những từ ngữ giản dị nhất khi nói về công việc của mình. Chị hầu như không dùng những mỹ từ mà lâu nay các nghệ sĩ hay sử dụng như "tình yêu, đam mê, cống hiến". Chị bảo, những cái đó to tát quá. Chị chỉ quan niệm, công việc nào cũng có cái hay của nó. Mình may mắn được làm công việc mà nhiều người biết tới. Nhưng chị tự nhận, mình là người quyết liệt trong công việc, đã làm là làm hết mình. Gần đây thôi, khi vào vai một phụ nữ đanh đá, đáo để, hay cãi nhau trong "Sóng ngầm ngõ nhỏ", Thanh Quý diễn xung đến nỗi về nhà đau họng, nói không thành tiếng.
Sở hữu một nhan sắc riêng, khó lẫn trong số các giai nhân màn ảnh một thời, (chị từng thổ lộ: Nhờ hình thức nên chị may mắn được bước chân vào nghệ thuật) nhưng NSƯT Thanh Quý là người không quá ý thức về nhan sắc của mình. Ngay cả thời kỳ ở đỉnh cao của sự nghiệp, được nhiều người biết tới thì Thanh Quý cũng không nghĩ rằng mình đẹp. Từ đó đến nay, chị luôn xuất hiện trước công chúng bằng hình ảnh giản dị, tự nhiên nhất. Chị hài hước: "Giờ đây, thỉnh thoảng ngồi xem lại ảnh ngày xưa mới thấy chính ra ngày xưa mình trông cũng được".
Với gần 40 năm tuổi nghề, NSƯT Thanh Quý càng hiểu, nhan sắc chỉ là một phần, quan trọng là phải có tài năng. Sự tồn tại của chị với nghề đến ngày hôm nay chính là câu trả lời chính xác nhất. Bây giờ cũng vậy, trong khi một số nghệ sĩ cùng trang lứa cuống quýt cậy nhờ đến thẩm mỹ để níu giữ nét thanh xuân nhưng chị bảo, chị yêu những gì mộc mạc, tự nhiên nhất. Một điều nữa khiến Thanh Quý nói "không" với thẩm mĩ bởi chị quan niệm, khuôn mặt của người diễn viên phải "thật" như tờ giấy trắng thì mới có thể hóa thân một cách đa dạng. Thật khó có thể thuyết phục khán giả khi vào vai một người bán hàng rong mà xăm môi, xăm mắt tưng bừng.
NSƯT Thanh Quý thừa nhận, mình chỉ "điên" trong công việc, còn ngoài đời, chị là người tỉnh táo, luôn biết cân bằng mọi chuyện. Có lẽ vì thế mà chị đã an nhiên đi qua đỉnh cao của sự nghiệp, của nhan sắc, và đi qua được cả những mất mát, những cú sốc trong cuộc sống riêng. Chị bảo, một phần là nhờ chị làm chủ được cuộc sống của mình, một phần chị cảm ơn nghề diễn cho chị cơ hội được sống nhiều cuộc đời, nhiều trạng thái tâm lý. Để khi bản thân rơi vào một tình huống nào đó, dù là đau khổ nhất, chị luôn tự mình đặt ra những câu hỏi và tìm ra câu trả lời.
Thanh Quý cũng không tìm cách né tránh nỗi buồn. Chị bảo né tránh sao được khi nó thường trực trong tâm hồn mình. Chị đối diện với nó, sống đến tận cùng nỗi buồn ấy để rồi sau đó bước qua một cách thanh thản. Như chị thường nói: "Mình là người không quan trọng quá điều gì". Ngay cả khi nhiều đồng nghiệp đã nhận danh hiệu NSND, chị vẫn vui vẻ với danh hiệu NSƯT và với công việc của mình
