Hòa nhạc có thuyết trình: Chuyện "cũ người, mới ta"

Lâu nay, nhắc tới hòa nhạc thính phòng, phần lớn mọi người đều nghĩ, đó là loại hình nghệ thuật âm nhạc bác học, chỉ dành cho một nhóm đối tượng trong xã hội. Sự kéo dài của quan niệm này tới nay dường như chưa thay đổi nhiều. Tâm huyết muốn thay đổi "định kiến" đó, dự án âm nhạc mang tên "Hòa nhạc với thuyết trình dành cho thính giả trẻ" đã được thạc sĩ Nguyễn Thúy Uyển - giảng viên Nhạc viện TP HCM tổ chức thực hiện với chương trình thử nghiệm đầu tiên "Giá trị của thời gian" diễn ra tối 22/6 tại Phòng hòa nhạc, Nhạc viện Hồ Chí Minh.

Thực tế, việc tổ chức các chương trình hòa nhạc đi kèm thuyết trình đã là chuyện "xưa như trái đất" ở các nước phương Tây. Chính thạc sĩ Thúy Uyển cũng cho biết, chị đã học hỏi việc này từ cách làm của một nhạc sĩ nước ngoài thực hiện từ cách nay hơn nửa thế kỷ. Tuy nhiên ở Việt Nam, đây dường như là cái gì đó khá mới, và hơi khó khăn.

Mới ở chỗ, nhiều người vẫn cho rằng, đây là âm nhạc "bác học", phải có kiến thức âm nhạc mới "coi" được. Một số lại quan niệm, đi nghe hòa nhạc là để nghe nghệ sĩ biểu diễn, chứ không phải nghe giảng bài. Số khác nữa lại "lý sự": "Nói làm sao hiểu hết được trong một buổi"...

Dễ thấy, trong khung chương trình giáo dục phổ thông của Việt Nam, âm nhạc chưa được quan tâm đúng mức. Mặc dù ngay từ bậc mầm non và tiểu học, các em đã có giờ học nhạc, nhưng nội dung giảng dạy phần lớn vẫn chỉ mang tính hình thức.

Từ thực tiễn này, những người dành nhiều tâm huyết với việc nâng cao thị hiếu thẩm mỹ, nhất là âm nhạc của người Việt như thạc sĩ Đặng Phú Vinh đã luôn trăn trở trước vấn đề: Bao nhiêu người có thể hiểu và thưởng thức được cái gọi là "âm nhạc bác học"? Bao nhiêu người tốt nghiệp chính quy từ ít nhất 7 năm ròng rã học ở Nhạc viện ra trường có thể sử dụng được cái nghề vốn là đam mê, là cái "nghiệp" của họ? Họ đã bỏ không ít công sức, tiền của, thời gian học tập để rồi nhận về mức lương còm cõi? 

Và hẳn nhiên, muốn phát triển nghệ thuật biểu diễn, trong đó có âm nhạc, cần có sự ủng hộ cả về tài chính lẫn tinh thần. Mà nếu không có nhiều người thưởng thức thì sẽ không có nhiều người ủng hộ. Do đó, dự án âm nhạc "Hòa nhạc với thuyết trình dành cho thính giả trẻ" đã được những người tâm huyết là thạc sĩ Thúy Uyển và thạc sĩ Phú Vinh thai nghén rồi hiện thực hóa.

Nhóm ngũ tấu kèn đồng Sài Gòn biểu diễn trong chương trình "Giá trị của thời gian".

Trong mong muốn và hình dung của những người làm dự án, các buổi hòa nhạc có thuyết trình sẽ đem lại những lợi ích rất cụ thể. Trước hết, nó "giới thiệu" được âm nhạc với khán giả, giúp khán giả cảm nhận và dễ hiểu hơn. Kế đó, nó giảm dần và xóa đi khoảng cách giữa nghệ sĩ và người nghe, giảm bớt khoảng cách giữa kiến thức và khả năng cảm thụ âm nhạc.

Một lợi ích quan trọng nữa, dự án âm nhạc sẽ tạo thêm cơ hội thể hiện mình cho những nghệ sĩ trẻ có triển vọng, đóng góp phần nào cho nghệ thuật âm nhạc trong nước.

"Mình thì chỉ tâm nguyện được cống hiến cho cái nghiệp mình đang theo, là âm nhạc và giúp đỡ những ai quan tâm đến âm nhạc được đến với âm nhạc thoải mái, sống với nó thoải mái, và thưởng thức nó thoải mái", thạc sĩ Đặng Phú Vinh chia sẻ.

Người đau đáu nhiều nhất cho Dự án "Hòa nhạc với thuyết trình dành cho thính giả trẻ" lần này là thạc sĩ Thúy Uyển, giảng viên piano tại Nhạc viện TP HCM. Từng lấy bằng thạc sĩ âm nhạc tại Đại học Monash, Australia, chị rất quan tâm tới việc mang những giá trị âm nhạc đến với đời sống tinh thần cộng đồng.

Kinh phí là cái đầu tiên phải nghĩ tới. Rất may, nhờ sự hỗ trợ của Trung tâm Bồi dưỡng năng khiếu âm nhạc thuộc Nhạc viện TP HCM, dự án có địa điểm tổ chức. Chị Uyển cũng nhận được sự ủng hộ tích cực của thạc sĩ Đặng Phú Vinh, một người mà nếu tính theo thù lao thực tế, chị Uyển khó trả nổi "cát sê". Xây dựng ý tưởng, biên tập nội dung chương trình và vô số thứ việc không tên khác, chị Thúy Uyển đã tự làm.

Để có bài giảng dễ hiểu và sinh động này, thạc sĩ Đặng Phú Vinh đã phải nỗ lực rèn luyện trước đó, không phải với kiến thức chuyên môn hay nghệ thuật biểu diễn, mà với… tiếng Việt.

Chẳng là bài giảng tối 22/6 ban đầu được soạn bằng tiếng Anh. Vì lâu nay, anh Vinh vẫn thường xuyên giảng dạy cho người nước ngoài bằng ngôn ngữ này. Tuy nhiên, sau khi thấy lượng người mua vé tham dự chương trình phần lớn là người Việt, mặt khác, dự án phổ biến âm nhạc này cũng dành cho người Việt, nên trước hôm diễn ra chương trình một ngày, chị Thúy Uyển, "tổng đạo diễn" của dự án đã quyết định anh Vinh phải thuyết trình bằng tiếng Việt.

Khi ở nước ngoài, thạc sĩ Đặng Phú Vinh đã giảng dạy cho các học viên ở đủ mọi lứa tuổi, từ đứa trẻ lên hai chưa biết nói tới ông già vượt ngưỡng cổ lai hy. Từ tháng 10 năm ngoái, anh quyết định về ở hẳn và làm việc tại Việt Nam khi nhận thấy, người Việt, nhất là người trẻ hiện nay đang thực sự mong muốn được tiếp cận với nghệ thuật âm nhạc bác học. Tâm thế đó khác với những người nước ngoài anh đang dạy, họ coi đó chỉ là môn học bắt buộc trong trường.

Trong định hướng duy trì dự án, cả anh Vinh lẫn chị Thúy Uyển đều đã nghĩ tới ý tưởng vận động sự vào cuộc của các tổ chức, doanh nghiệp có quan tâm tới nội dung chương trình. Ngoài ra, việc kết hợp thực hiện dự án âm nhạc với các trường quốc tế tại địa bàn TP HCM cũng là giải pháp khả thi. "Dù khó khăn thế nào - Thúy Uyển nói - chúng tôi cũng sẽ cố gắng duy trì tần suất 3 tháng một chương trình thế này".

Thạc sĩ Nguyễn Thúy Uyển cho rằng, đã qua rồi cái thời người nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc chỉ cốt thể hiện tài năng cá nhân. Nhạc thính phòng không còn là loại hình nghệ thuật chỉ dành riêng cho một nhóm người nữa. Âm nhạc bác học cần phải được tiếp cận đại chúng.

Từ kinh nghiệm cá nhân, anh Đặng Phú Vinh cũng cho biết, ở các nước nơi anh từng giảng dạy và "tuyên truyền" về âm nhạc, để đem kiến thức âm nhạc đến với phụ huynh học sinh, anh cũng như các giáo sư thường xuyên nói về các lợi ích trong âm nhạc bằng cách đem các bài học về nhạc ra làm đề tài để cho cuộc trò chuyện thêm phần lý thú.

Bên cạnh đó, các giảng viên âm nhạc cũng thường xuyên giới thiệu cho học sinh sinh viên, các bậc phụ huynh và bạn bè những tác phẩm, đĩa CD hay, hoặc những chương trình sắp được biểu diễn.

Ngay cả việc "giới thiệu" ở đây không đơn thuần chỉ là: "À, các bạn nên đi nghe buổi hòa nhạc này, nó sẽ hay lắm"; mà phải là: "Sắp tới có buổi hòa nhạc chương trình hay lắm, trong đó có tác phẩm của Rossini mô phỏng rất nhiều tiếng ngựa phi. Và còn có tác phẩm của Mozart giúp tăng trí nhớ cho những ai muốn học thuộc bài nhanh…".

Để giới thiệu tuyên truyền như vậy, các giảng viên cần có kiến thức sâu rộng, cộng thêm cách nói thân thiện, gần gũi để dễ dàng đem âm nhạc tiếp cận người nghe.

Hiệu quả sẽ rất cao nếu như các bậc phụ huynh, học sinh, sinh viên và bạn bè hiểu được sự liên quan giữa âm nhạc và đời sống, sự ích lợi của âm nhạc cho cuộc sống, và sự thú vị của âm nhạc mang lại cho tâm hồn, tình cảm con người.

Cả thạc sĩ Đặng Phú Vinh và thạc sĩ Nguyễn Thúy Uyển đều hy vọng qua chương trình này, sẽ nhận thêm nhiều sự ủng hộ về cả tinh thần và vật chất để có thể thực hiện thêm nhiều chương trình nữa.

Họ cũng mong, qua hành động cụ thể này của mình, các nghệ sĩ khác có thêm cảm hứng và tâm huyết để làm nhiều chương trình tương tự, hoặc hay hơn ở nhiều nơi khác.