Sách thật đơn độc cứu mình

Một mũi tên trúng hai đích?

Ngày 27/4, Nhà xuất bản (NXB) Trẻ trình làng tem thông minh. Tem được thí điểm trên bìa bốn bộ sách "Ván bài lật ngửa" của nhà văn Nguyễn Trương Thiên Lý trước khi ứng dụng đại trà trên tất cả các đầu sách. Sở dĩ gọi là tem thông minh vì con tem này được định dạng như thẻ cào điện thoại, chứa mật mã gồm 12 chữ số. Bạn đọc có thể dùng mã số này soạn cú pháp theo hướng dẫn trên tem để gửi tin nhắn về tổng đài của NXB hoặc đăng nhập vào trang web của NXB để được hưởng các dịch vụ chăm sóc khách hàng, các chương trình quà tặng, khuyến mãi…

Với lĩnh vực xuất bản, đây là một bước tiến đáng kể trong việc áp dụng công nghệ để nâng cao tiện ích cho khách hàng, kéo nhà xuất bản lại gần với bạn đọc.  Ngay trong buổi ra mắt, nhiều người cho rằng ứng dụng thể nghiệm tem thông minh trên bộ sách "Ván bài lật ngửa", NXB Trẻ nhằm gửi thông điệp chơi "bài ngửa" với sách lậu. Tuy nhiên, ông Nguyễn Minh Nhựt, Giám đốc NXB Trẻ cho hay: "Chúng tôi không quan tâm nhiều đến chuyện sách lậu cho dù mình là nạn nhân. Chúng tôi chỉ quan tâm đến việc ngày càng hoàn thiện sản phẩm của NXB và công tác chăm sóc độc giả của mình. Và như vậy, chắc chắn sắp tới sẽ có thêm nhiều nghiệp vụ và nhiều tiện ích trên sách của NXB Trẻ".

NXB Trẻ thí điểm tem thông minh trên bộ sách "Ván bài lật ngửa".

Dù không mấy lưu tâm đến sách giả nhưng ông Nguyễn Minh Nhựt lại cho rằng không mấy người làm sách giả quan tâm đến các chính sách chăm sóc bạn đọc. Những năm qua, đơn vị này không chỉ cải tiến chất lượng sách, cách trình bày, mẫu mã đẹp mắt mà còn nâng cao các tiện ích.

Chẳng hạn năm 2014, toàn bộ sách của NXB Trẻ dần chuyển sang in trên giấy Book Paper, thường gọi là giấy nhẹ, giúp người đọc dễ dàng mang theo hoặc đọc ở các tư thế. Giấy có màu trắng ngà, không độc hại,  không hại mắt, khó bị ố vàng và rách. Mã vạch hai chiều là một tiện ích khác giúp người đọc có thể nghe, nhìn, mở rộng thông tin thông qua sách giấy. Như một mũi tên trúng hai đích, nhiều người kỳ vọng đây còn là những dấu hiệu để bạn đọc phân biệt đâu là sách thật, đâu là sách giả khi chất lượng sách giả luôn kém hơn.

Dù đã in chìm tem chống sách giả ở tất cả bìa sách, thế nhưng loại tem này của NXB Kim Đồng, NXB Giáo dục… vẫn bị giới làm sách giả sao chép nguyên xi khiến bạn đọc không thể phân biệt. Sau thất bại này, các nhà xuất bản trên đã quyết định nâng cao chính mình để tạo một đẳng cấp hoàn toàn khác với sách lậu. Các đơn vị này cũng cải tiến giấy in, dùng giấy nhẹ, in bìa nổi, chú trọng nội dung, hình thức trình bày, đầu tư vào khâu phổ cập thông tin đến độc giả.

Phương Nam Books bên cạnh việc quảng bá, PR các đầu sách mới, tặng các đĩa CD, hình ảnh đi kèm, họ còn thường xuyên tổ chức các buổi giao lưu tác giả - tác phẩm ở cà phê sách. Sách lậu được không ít công chúng xem chuộng vì nó vốn rẻ. Vậy nên các nhà xuất bản, công ty sách không ngần ngại hạ giá thành. Riêng NXB Trẻ thời gian tới sẽ áp dụng nghiệp vụ "Sách giá rẻ" với giá sách chỉ bằng một nửa giá sách gốc để sách thật đến với rộng rãi bạn đọc.

"Đạo cao một thước, ma cao một trượng"

Cách hoàn thiện mình, củng cố niềm tin nơi khách hàng với nhiều đơn vị làm sách là điều hiển nhiên. Đó là cách làm sách nghiêm túc, bền vững. Nhưng chỉ cần chừng đó để chống lại sách lậu thì cách làm này vẫn vấp phải nhiều nghi ngại vì nó phụ thuộc vào khách hàng.Với hàng ngàn đầu sách mỗi năm, NXB Kim Đồng không thể kiểm soát tường tận, kịp kết nối với khách hàng. Mã vạch hai chiều của NXB Trẻ ra mắt chưa được bao lâu đã bị làm giả. Người ta sợ rằng tem thông minh không sớm thì muộn cũng chung số phận tương tự.

Mặc dù mỗi tem có một mã số duy nhất, dễ giúp người đọc phát hiện thật giả nhưng giới làm sách lậu vẫn có thể đánh lừa người tiêu dùng qua vẻ bề ngoài. Chỉ khi họ nhập mã tem mới có thể phát hiện sách lậu, nhưng cuốn sách đã lỡ mua, khó có thể trả lại. Ông Nguyễn Minh Nhựt thẳng thắn thừa nhận: "Người xưa có câu "đạo cao một thước, ma cao một trượng". Tất cả các ổ khoá nếu có, chủ yếu cũng là để phòng người ngay mà thôi".

Riêng ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc First News - Trí Việt cho hay mặc dù First News đã áp dụng các kỹ thuật tiên tiến để nâng cao chất lượng sách song vẫn không thể phòng được kẻ gian. Cán màng, cán chữ vàng, nhũ bạc, chữ nổi… đều bị kẻ gian sao chép nguyên xi khiến cho chính các NXB cũng ngạc nhiên, không tài nào phân biệt nổi đâu là thật, đâu là giả, huống hồ người mua. Thậm chí có sách lậu còn in đẹp hơn sách thật, giá cũng cao hơn. Rất nhiều đầu sách bán chạy của First News bị làm giả như: "Bí mật may mắn", "Quà tặng diệu kỳ", "Hạt giống tâm hồn", "Đắc nhân tâm", "Quẳng gánh lo đi mà vui sống"…

Mới đây, "Bí mật tư duy triệu phú" của T.Harv Eker  do First News mua bản quyền ở Việt Nam ra mắt chưa bao lâu cũng nhanh chóng bị in lậu và bán giá cao hơn sách thật. Cuối tháng 4 vừa rồi, NXB HarperCollins đã gửi công văn đến First News thông báo về vụ việc này và xem xét ngừng giao dịch bản quyền với First News khi nạn in lậu chưa được ngăn chặn.

"Bí mật tư duy triệu phú" của T.Harv Eker  do First News độc quyền xuất bản bằng tiếng Việt tại Việt Nam (bên phải là sách lậu).

Đã từ lâu, nhiều đơn vị làm sách coi sách lậu như lẽ tự nhiên của thị trường sách và chấp nhận sống chung với nó. Cuộc chiến với sách lậu bị ví von như Don Quixote đánh nhau với cối xay gió. Ông Nguyễn Minh Nhựt, Giám đốc NXB Trẻ không ngại bộc bạch: "Chúng tôi nghĩ rằng nhiệm vụ chính mà xã hội phân công cho NXB không phải là đi kiện hay tố giác mà là làm sách".

Một nhà xuất bản nổi tiếng khi nghe chúng tôi đề cập đến cách thức chống sách lậu đã vội vã thoái thác: "Chúng tôi từ lâu không quan tâm đến sách lậu, kiện cáo chỉ là việc làm vô ích. Chúng tôi chỉ muốn yên ổn làm ăn".

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Giám đốc Công ty Thái Hà Books ngán ngẩm: "Đúng là người làm sách phải "sống chung với lũ". Trước đây chỉ lo chống sách lậu, nay lo chống cả sách thật nữa. Sách thật ở đây là sách có giấy phép, được xuất bản đàng hoàng nhưng ăn cắp bản quyền, xào nấu sách của chúng tôi. Đi đấu tranh chống sách lậu rất vất vả. Ngay cả khi phát hiện ra rồi thì có ai xử lý không và kết quả như thế nào? Ở các nước, pháp luật rất chặt và người ta chấp hành luật pháp rất nghiêm túc. Khi tôi học ở Úc, các cửa hiệu photocopy không nơi nào nhận copy  trên 10 trang giấy. Nếu copy trên 10 trang, bạn bắt buộc phải mua cuốn sách đó. Nếu vi phạm họ phạt rất nặng. Còn thử kiểm kê xem trong lịch sử ngành xuất bản nước ta có bao nhiêu vụ bị phạt, bị khởi tố?".

Bên cạnh phe chấp nhận "sống chung với lũ" thì phe còn lại kiên quyết tuyên chiến. Song số lượng vô cùng khiêm tốn. Thái Hà Books lập nguyên một đội "đi săn" sách lậu. Khi phát hiện, công ty làm việc với chủ cửa hàng. Nhờ vậy, sách lậu phần nào giảm. First News được biết đến như một đơn vị đi đầu trong cuộc chiến bằng các vụ kiện gây tiếng vang. Thế nhưng tiền bồi thường không thấm tháp gì so với công sức, thời gian và số tiền bỏ ra để theo kiện. Chưa kể, vụ kiện Cơ sở đóng sách Huy Thi ở Thanh Trì, Hà Nội (cơ sở này bị bắt quả tang đang gia công 10.000 cuốn sách in lậu), First News thua đậm.

Những cuộc điện thoại đe dọa đến tài sản và tính mạng, hàng loạt khó khăn bủa vây nhưng ông Nguyễn Văn Phước vẫn kiên quyết: "Chúng tôi không kiện vì mưu cầu vật chất mà mong muốn trước hết là gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho các đối tượng vi phạm. Đồng thời, đòi lại sự công bằng cho các doanh nghiệp chân chính. Kêu gọi các đơn vị cùng liên kết chống lại vấn nạn này".

Vụ việc "Bí mật tư duy triệu phú" bị in lậu một lần nữa báo động nạn sách giả không chỉ xâm phạm đến lợi ích, uy tín của người làm sách mà còn làm ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia và gây thất thoát cho Nhà nước hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm. Hiện tại, First News đang thu thập chữ ký để đưa vấn đề sách lậu lên Quốc hội.

Còn ông Nguyễn Mạnh Hùng thì cho hay: "Thái Hà Books  đang vận động chính sách để có những hình thức phạt, kỷ luật mạnh hơn với hành vi in lậu. Thậm chí đề nghị không chỉ phạt hành chính mà có thể truy tố. Chúng tôi cũng tính đến phương án mạnh nhất, đó là đóng dấu công ty trên từng cuốn sách. Như vậy nếu kẻ gian dám làm giả dấu để đóng lên thì chắc chắn họ vi phạm bộ luật hình sự".