Cơn bão cuộc đời trong tiểu thuyết "Cuồng phong"

Tôi đã về làng Mão điền quê của nhà thơ - nhà văn Nguyễn Phan Hách, hy vọng mường tượng ra Thạch gia trang… uy nghi cổ kính, tìm lại chút hương thời gian, tìm dấu tích của cơn cuồng phong đã xô đẩy, cuốn trôi số phận những con người của một gia tộc trải bốn đời sóng gió. Trước mắt tôi, ngôi nhà thờ họ vẫn uy nghi, mái ngói rêu in, bức hoành phi, câu đối nét chữ chưa mờ phai, giếng thơi trước cửa nheo mắt nhìn tôi. Tất cả như biết nói. Ao sen nói bằng hương, không gian nói bằng tĩnh lặng, chính không gian tĩnh lặng - ngôn ngữ không lời giúp hồn tôi thoát ra khỏi trang sách, thoát ra ngoài tiểu thuyết "Cuồng phong", đứng ở thế kỷ XXI nhìn về quá khứ.

Ngàn Nhã Sơn buổi sáng đầu hè rừng cây hoang dại và con suối trong vắt từ góc khuất của bức tranh hiện lên mối tình bản năng hoang dã của Cả Cồ - khởi nguồn của một gia tộc. Hồn rừng núi và hồn suối nhập vào Cả Cồ, sinh và dưỡng Cả Cồ. Thể chất của Cả Cồ mạnh mẽ hồn nhiên như tự nhiên. Nhân vật Cả Cồ được tạo nên bằng bàn tay tự nhiên, không cầu kì như trời sinh ra thế!

Cả Cồ là nhân vật khởi nguồn từ anh nông dân chống cướp, bảo vệ thôn làng, trở thành lãnh binh chống Pháp lừng danh. Dòng máu kiêu hùng khởi nguồn cho dòng họ kiêu hùng và dòng họ ấy có cả chất văn lược kiêm ưu của ông đồ Ngạn.

Khí chất của Cả Cồ ẩn tàng trong nhân vật Nguyễn Đức Nguyên, Nguyễn Đức Vĩnh, Đức Hàm và cả Trung, Lữ, Hải Yến. Các nhân vật cùng đứng trong bầu trời chung, bức tranh chung của lịch sử. Cùng một dòng máu họ tộc nhưng tính cách số phận khác nhau song cùng chịu trận cuồng phong phiêu dạt, chìm nổi trong lịch sử thời gian. Lịch sử của dòng họ như trận thế bàn cờ, như đạo trời có bĩ thái thịnh suy "Ông Đức Nguyên tù Côn Đảo thì cứ tù, con trai ông là Nguyễn Đức Vĩnh vẫn cứ về làm quan phụ mẫu Thuận An". Người anh thích làm quan cho yên thân và yên bình gia tộc, người em Đức Hàm say vì lý tưởng.

Những con tốt, con xe, con pháo trên bàn cờ đều có bước đi khác nhau nhưng vẫn ở trên bàn cờ ấy. Hùng là con tốt đã qua sông "Giắt cái triện - biểu tượng của chính quyền phong kiến vào cạp quần" trở thành Hùm Xám đánh Pháp lừng danh, nhưng Hùm Xám vẫn ở trong bàn cờ. Giữa bàn cờ là dòng sông ngăn cách đôi bờ, dòng sông ấy thấm đượm máu thời gian, nhưng con tốt qua sông rồi không thể quay về!

"Cuồng phong" bùng phát từ sự kiện 19-8 năm 1945 và Hà Nội năm 1946. Tiếng  súng vọng đến Thạch gia trang năm 1947 và trận cuồng phong ấy đưa cuộc đời của Đức Vĩnh đi tu, vào Sài Gòn làm quan ngụy, đưa Hùng trở thành Hùm Xám lừng danh đất Tam Thiên Mẫu. Nhưng hãy lắng nghe tiếng nói của con người lịch sử - lắng nghe cuộc trò chuyện đêm tân hôn của Hùng và Viên: "Nếu Việt Minh thua chắc không thể có đám cưới này. Thú thực, anh chiến đấu không mệt mỏi ngoài cái lý tưởng chung vì nước vì dân, còn chính là phải thắng để lấy được em, nước với dân ở trên cao còn em thì luôn ở trước mắt thôi thúc anh, không có em chắc anh không thành Hùm Xám tướng quân được".

Tâm của "Cuồng phong" là những ngày tổng tiến công cuối tháng 4 năm 1975. "Cuồng phong" đã quật ngã, ném lũ tướng lĩnh Mỹ - ngụy lên thang dây như những chùm sung treo trên máy bay tìm đường thoát bão.

Bão tan, trời lại xanh, hòa bình rưng rưng nước mắt cờ hoa!

Nếu "Cuồng phong" của Nguyễn Phan Hách dừng ở đây thôi, cho bạn đọc nghĩ tiếp về những người con người cháu của cụ Cả Cồ, chắc ông sợ "thiếu thiếu một thế hệ chăng", mô típ chuyện sẽ theo lối mòn "có hậu" chăng?

Bão đã tan, gió đã lành, Đức Vĩnh ra tù trở về ngôi nhà có cây Hoàng Lan, hoa vàng thơm nức rơi trên mái ngói vẹo xiêu, rơi dưới chân tường rêu mốc. Đức Hàm ôm lấy Đức Vĩnh khóc hu hu. Cảnh ba ông già tóc bạc: Hàm, Vĩnh, Hùng, ba số phận ngồi với nhau bên chai nếp cái hoa vàng tẩy trần, và Thạch gia trang đoàn viên, cả người còn sống trên đời và người quá cố, trở về trong khói hương như cơn mưa lành - cơn mưa đền cây sau ngày dông bão nên thơ mà buồn!

Phần 3 của "Cuồng phong" là con gió tình yêu, tình yêu không biên giới. Tâm hồn Âu - Á giao duyên và tình yêu của họ thăng hoa, lụi tàn trong thời khắc lịch sử của nước Nga. Họ sống và yêu trong cơn bão nước Nga, mặt trời cũ bị truất ngôi thay bằng mặt trời mới, lịch sử sang trang nên tình yêu cũng sang trang. Kinh tế thị trường và đồng tiền làm tâm hồn lạnh giá, trong cơn bão thiên nhiên, con người vẫn còn sống sót, nhưng cơn bão cuộc đời đã quật ngã con người, quật ngã tình yêu.

Cái kết của "Cuồng phong" làm tôi trạnh buồn! Cũng còn may, văn phong giàu chất thơ của cuốn tiểu thuyết đã giúp tôi bình tâm trở lại…