Người phụ nữ đã “tạo nên” Vladimir Nabokov

Thứ Ba, 30/04/2019, 08:13

Câu châm ngôn "Đứng sau nhiều người đàn ông tuyệt vời thường là những người phụ nữ không kém phần tuyệt vời" không thể nào phù hợp hơn với trường hợp bà Vera, vợ của nhà văn Nga Vladimir Nabokov.

Bà đã dành 52 năm của cuộc đời mình cho Vladimir Nabokov, đã làm tất cả để thiên tài văn học trở nên nổi tiếng khắp thế giới. Thi hài bà yên nghỉ dưới một phiến đá với dòng chữ: "Người vợ, nàng thơ và trợ lý văn học". Nhân kỷ niệm 120 năm Ngày sinh của nhà văn Nga vĩ đại Vladimir Nabokov (22/4/1899-22/4/2019), chúng tôi xin trân trọng giới thiệu vài nét về cuộc đời người phụ nữ bí ẩn này.

Trong suốt 10 năm, từ 1948 đến 1959, Giáo sư Vladimir Nabokov, người Nga, trở nên cực kỳ nổi tiếng ở Đại học Cornell, Hoa Kỳ. Khác với những giảng viên khác, Nabokov thích phê phán các thiên tài trước sinh viên, ví dụ, ông khẳng định rằng "Anh em Karamazov" là một tiểu thuyết rất tệ, hoặc Cervantes không hiểu biết bối cảnh thời đại trong đó diễn ra câu chuyện "Don Quijote". Có thể, những nhận xét gần như mang tính scandal đó đã khiến ông trở nên hấp dẫn trong con mắt của các sinh viên trẻ.

Tuy nhiên, điều khiến mọi người xì xào bàn tán nhiều nhất về Nabokov là ông không bao giờ đến lớp một mình. Ngồi sau tay lái chiếc "Oldsmobile" chở ông tới trường bao giờ cũng là một phụ nữ tóc bạc phơ. Sau khi đỗ xe, bà đưa tay cho Giáo sư khoác và dẫn ông vào giảng đường. Đôi khi bà ngồi đâu đó ở hàng ghế thứ nhất hoặc trên bục giảng, bên trái Nabokov. Suốt cả giờ giảng, người đàn bà bí ẩn ngồi im lặng.

Một số người nghĩ rằng thực chất bà là mẹ, chứ không phải vợ của giáo sư

Có người nói rằng, bà giống như là vệ sĩ của ông và trong túi xách của bà có một khẩu súng lục để phòng xa, lại có người nói bà là chướng ngại vật để các cô sinh viên trẻ không tiến lại quá gần Giáo sư. Đôi khi bà hỏi thi, và một lần thậm chí bà đã giảng bài thay Nabokov.

Tuy nhiên, thực tế đơn giản hơn nhiều và đồng thời cũng phức tạp hơn nhiều. Vera Slonim, tên thời thiếu nữ của bà, là một phụ nữ phi thường. Bà sinh năm 1902 ở Petersburg, trong một gia đình trí thức Do Thái giàu có.

Bà Vera và chồng -nhà văn Nga Vladimir Nabokov.

Năm 1920, khi chính quyền Xô viết được thiết lập ở nước Nga, gia đình Vera đã rời bỏ đất nước. Sau khi đi qua rất nhiều nước ở châu Âu, gia đình bà quyết định dừng chân ở Berlin dưới thời đại cộng hòa Weimar. Ở đấy, tại thủ đô của nước Đức, Vera gặp Vladimir Nabokov, chàng trai xuất thân từ một gia đình Nga giàu có. Khác với nhiều người lưu vong khác, gia đình Nabokov không ủng hộ chế độ quân chủ chuyên chế, mà bảo vệ tư tưởng cải cách hòa bình có thể hiện đại hóa nước Nga về mặt xã hội và chính trị. Một người trong dòng họ Nabokov thậm chí đã tham gia Chính phủ dân chủ lâm thời xuất hiện sau cuộc cách mạng tháng hai năm 1917.

Ngay lập tức Nabokov chinh phục trái tim Vera

Ngay từ đầu, Vera tin rằng ông là một nhà văn thiên tài, vì vậy cần phải bằng mọi giá giúp ông thể hiện tài năng tiềm ẩn này với thế giới. Vera tốt nghiệp Đại học Sorbonne, chuyên ngành ngôn ngữ hiện đại, là một sinh viên xuất sắc, nhiều triển vọng. Nhưng không một chút do dự, bà đã bỏ chuyên môn của mình để giúp đỡ chồng, người lúc bấy giờ đã viết một thứ văn xuôi mà bà định nghĩa là "nóng bỏng và tươi sáng".

Và trong những năm sau đó, bà cẩn thận đánh máy lại, cắt dán, trau chuốt và gìn giữ những trang viết của chồng. Bà tin rằng, những gì ông viết ra còn lâu mới đạt tới sự hoàn thiện, nhưng với sự trợ giúp của bà, cuối cùng chúng sẽ tạo ra một giá trị chân chính không thể chối cãi.

Lòng trung thành của Vera là tuyệt đối và không gì lay chuyển nổi, thậm chí vào cuối những năm 30 của thế kỷ trước, biết rằng Vladimir phản bội, bà vẫn không nghi ngờ về quyết định dứt khoát của mình luôn có mặt bên ông. Ngược lại, Vera rút ra kết luận rằng nỗi bất hạnh này xảy ra là do lỗi của bà và quyết định sửa sai một cách tinh tế và lịch thiệp. Bà không những biết "mang lại sinh khí mới" cho cuộc hôn nhân của họ tưởng chừng như sắp lao xuống vực thẳm, mà còn giúp Nabokov tin rằng những gì ông đã làm đều hướng thiện. Sau đó, Vladimir đã đầu hàng và khẳng định rằng những gì ông có được đều nhờ bà và thiếu bà, ông không là gì cả.

Năm 1937, hai vợ chồng rời Berlin, đó là thời điểm hầu như không ai không nghi ngờ rằng chiến tranh thế giới thứ hai sắp bùng nổ. Châu Âu không còn là nơi tin cậy, và rõ ràng là mọi chuyện ở đây sẽ ngày càng trở nên tồi tệ hơn. Vera thuyết phục Vladimir chuyển đến New York, mảnh đất mở ra trước mắt họ con đường dẫn tới vinh quang, và quả thật, 20 năm sau, vinh quang đó đã đến. Ở Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, đối với Nabokov, công việc của Vera quan trọng hơn bao giờ hết.

Bà không nhìn nước Mỹ như một nơi để nghỉ ngơi, mà thấy trong đó bàn đạp để quảng bá những tác phẩm của chồng mình, công bố và phổ biến chúng. Ngay cả khi người phụ nữ không biết mệt mỏi này bị bệnh viêm phổi, bà cũng vừa nằm trên giường, vừa đánh máy bản thảo của chồng, không cho phép ông phút nào ngơi nghỉ công việc sáng tác, mặc dù đôi khi quả là họ cũng bị nợ nần thúc ép.

Vladimir đánh giá vợ rất cao, dành cho bà những lời đẹp nhất

Có thể nói rằng, đóng góp của Vera vào nền văn học thế giới rất lớn và không thể chối cãi, bởi vì chính bà đã cứu "Lolita" thoát khỏi ngọn lửa trong ý nghĩa trọn vẹn của từ này, khi do bị kiệt sức vì công việc và hoài nghi, Nabokov đã ném tập bản thảo vào bếp.

Vera ngồi sau tay lái cả những khi Vladimir ngồi ở hàng ghế phía sau vừa ấp ủ cuốn tiểu thuyết bất tử, vừa đi thăm tất cả những địa điểm được mô tả trong tác phẩm này. Bà đọc, đánh máy lại cuốn tiểu thuyết kể về mối tình đầy khả nghi của một giáo sư, gần như một lão già, với một cô bé.

Vera đã làm tất cả để cứu cuốn tiểu thuyết khỏi ngọn lửa. Ngoài ra, như bà từng thú nhận, bà sợ rằng ký ức về cuốn tiểu thuyết dang dở sẽ giày vò Vladimir suốt đời, và bà không thể nào chấp nhận điều đó.

Một trong những sinh viên đã chứng kiến cảnh "Lolita" được cứu thoát khỏi ngọn lửa, khi cậu nhìn thấy bà Vera xuất hiện trên ngưỡng cửa và hai tay vung vẩy tập bản thảo đang bốc cháy hòng dập tắt ngọn lửa. Tất nhiên, đây không phải là hình thức giúp đỡ chồng duy nhất của Vera.

Bà lái chiếc ôtô gia đình như một tài xế trung thành của nhà văn, ký kết hợp đồng với các nhà xuất bản, tỏ ra không kém phần chặt chẽ so với các đại lý văn học nhà nghề khắt khe nhất, thậm chí bà thu thập tư liệu cho các tác phẩm tương lai của ông, ví dụ như ghi lại hồi ức về những năm đầu đời của con trai họ để sau đó Vladimir có thể viết cuốn "Ký ức, hãy lên tiếng". Hơn nữa, Vera thậm chí đã sửa những truyện ngắn chồng viết bằng tiếng Đức và thơ viết bằng tiếng Ý. Còn khi đã gần 80 tuổi, bà bắt đầu dịch cuốn "Lửa nhạt" ra tiếng Nga.

Tuy nhiên, sự giúp đỡ của bà không chỉ mang ý nghĩa văn học

Vera biết rất rõ rằng con người sáng tạo cần được yên tĩnh, vì vậy bà đã làm tất cả để cuộc sống của Vladimir trở nên thoải mái, để ông không cảm thấy thiếu thốn, đến mức bà đã tìm cách làm sao để những con bướm mà Nabokov say mê sưu tầm khi chết cảm thấy ít đau đớn hơn.

Khác với những nhà văn vốn cho rằng tất cả mọi người phải phục vụ, thậm chí hầu hạ tài năng của họ, Vladimir chân thành trân trọng sự giúp đỡ và ủng hộ của vợ, không tiếc những lời yêu thương dành cho bà. Vladimir suốt đời than phiền về sự cô đơn, và có lẽ, ông có cơ sở để làm như vậy, nhưng sự tiếp xúc, trò chuyện và cười đùa với Vera luôn luôn là một niềm vui đối với ông. Ông luôn luôn cần sự có mặt của bà, thiếu bà, niềm vui của ông không còn trọn vẹn. Một lần, thậm chí ông không bắt một con bướm cực kỳ quý hiếm chỉ vì Vera không ở bên cạnh để đánh giá con mồi tuyệt vời của ông.

Vladimir Nabokov qua đời năm 1977, Vera sống đến năm 1991, sau ông gần 15 năm. Nhưng bà không sử dụng những năm này để nghỉ ngơi. Ngược lại, bà đã dành thời gian cho một công việc cực kỳ vất vả mà mọi người mong đợi ở bà. Bà hết sức thận trọng xem xét từng bản dịch, từng ấn phẩm mới xuất bản của Nabokov. Ngoài ra, bà tiếp tục dịch các tác phẩm của chồng ra tiếng Nga.

Có thể đánh giá cuộc hôn nhân phi thường của gia đình Nabokov theo nhiều cách khác nhau

Không nghi ngờ gì nữa, sẽ có những nhà nữ quyền cho rằng Vera là một nô tỳ, chứ không phải vợ của Nabokov, do đó tài năng của ông sống ký sinh trên sự tận tụy của Vera. Chắc chắn, sẽ có không ít người khẳng định rằng, người phụ nữ này chiếm một vị trí to lớn trong cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn, đến mức có thể nói rằng bà là đồng tác giả các tác phẩm của ông.

Có lẽ, cả hai quan điểm trên đều có lý do tồn tại. Tuy nhiên, rốt cuộc tình yêu là tình cảm đa dạng, nó thường không bị giới hạn trong những khuôn mẫu quen thuộc nào đó. Và không ai có thể phủ nhận rằng, trừ một vài trường hợp hiếm hoi, Vladimir và Vera là những con người cực kỳ hạnh phúc trong suốt 52 năm cuộc sống gia đình của họ. Phải chăng đó không phải là điều kỳ diệu?

Trần Hậu