Một huyền thoại sống tiếp tục được tôn vinh

Với hơn 40 năm làm nghề, nhắc tới tên tuổi Leibovit là giới nhiếp ảnh và đông đảo bạn đọc lại nhớ ngay tới bức chân dung khỏa thân của vợ chồng John Lennon mà bà thực hiện trước khi danh ca này bị ám sát mấy tiếng đồng hồ, cũng như nhớ tới bức ảnh chụp nữ minh tinh màn bạc Demi Moore khỏa thân khoe bụng bầu 7 tháng - bức ảnh gây ấn tượng mạnh trong dư luận khi lần đầu tiên xuất hiện trên trang bìa tạp chí Vanity Fair cách đây 22 năm...

Annie Leibovitz năm nay 64 tuổi. Bà là một nữ nghệ sĩ người Mỹ gốc Nga. Leibovitz bắt đầu sự nghiệp từ năm 23 tuổi, với việc trở thành phóng viên ảnh cho tạp chí Rolling Stone. Ngay từ ngày đầu cầm máy, Leibovitz đã nổi tiếng là người kỹ tính. Lloyd Ziff, người từng gắn bó với Leibovitz trong suốt 10 năm nữ nhiếp ảnh gia tác nghiệp tại tờ tạp chí này kể rằng, thời chưa nổi tiếng, có lần được cử đi chụp một chai Coke trong một bảo tàng nhỏ - nghĩa là một việc rất đơn giản, vậy mà để có tấm hình "ưng ý", Leibovitz đã phải mất vào đó tới hơn 300 tấm Polaroid.

Nếu nói về tiền thù lao thì đến nay, có thể khẳng định Annie Leibovitz là một trong những nhiếp ảnh gia có thu nhập vào hàng "khủng" nhất thế giới. Hiện bà là người chụp ảnh chính cho 2 tờ tạp chí nổi tiếng Vanity Fair và Vogue, trong đó, có những bộ ảnh "độc" của bà được tạp chí Vanity Fair trả hàng triệu USD. Có thời kỳ, bình quân mỗi ngày bà bỏ túi hàng chục ngàn USD với việc chụp hình cho những khách hàng "sộp" như Louis Vuitton. Thậm chí, bà còn được trả tới 250.000USD/ngày chỉ để có mặt trong một studio chuyên chụp quảng cáo. Trong bộ sưu tập của Leibovitz, không chỉ có ảnh của các ngôi sao trong làng giải trí mà cả ảnh của các chính khách hàng đầu như Tổng thống Mỹ Barack Obama, Nữ hoàng Anh Elizabeth Đệ Nhị. Không chỉ là tác giả của những bức ảnh chân dung đẹp một cách tĩnh tại, có chiều sâu nội tâm và ngoại cảnh, bà còn là tác giả của những bức ảnh thời sự ghi lại những khoảnh khắc lịch sử khó quên, như bức ảnh chụp cựu Tổng thống Mỹ Richard Nixon rời Nhà Trắng và ảnh Tổng thống George W. Bush ngay sau khi xảy ra các cuộc tấn công khủng bố ngày 11/9/2001.

Khi trao Giải Nhân văn Hoàng tử xứ Asturias cho Leibovitz (với số tiền thưởng lên tới 50.000 euro, tương đương 64.000 USD), Ban giám khảo muốn tôn vinh một nữ nhiếp ảnh gia đã có những tác phẩm "thúc đẩy các giá trị nhân văn tạo nên một phần di sản toàn cầu của nhân loại".

Có nhiều câu chuyện như thể… giai thoại về sự kỹ tính khi tác nghiệp của Leibovitz:

Từng được chụp hình danh ca người Anh John Lennon từ tháng 1 năm 1971, song tới tháng 12 năm 1980, nghĩa là gần một thập niên sau, khi được lãnh đạo tạp chí Rolling Stone giao nhiệm vụ chụp hình John Lenon cho trang bìa của tạp chí, Leibovitz lại nảy ra một ý tưởng mới, mang tính đột phá: Chụp John Lennon trong tư thế… khỏa thân. Bà mạnh dạn đặt yêu cầu với nam danh ca. John Lennon đồng ý, nhưng kèm điều kiện là phải để vợ ông - bà Yoko Ono - cùng tham gia vào bức ảnh nói trên. Leibovitz nhớ lại: Thoạt đầu, Yoko nói bà sẵn sàng cởi bỏ quần áo để chụp chung với chồng, thể hiện tình cảm gắn bó, "tuy hai mà một" giữa hai người, nhưng Leibovitz ngăn lại, nói Yoko cứ mặc nguyên quần áo như vậy. Theo ý tưởng của nữ nhiếp ảnh gia, John sẽ cởi hết quần áo, trần truồng cuộn mình ôm lấy người vợ mặc quần áo kín mít. Tấm ảnh thoạt đầu có thể cho ta cảm giác Yoko lạnh lùng, trong khi nam danh ca thì cố bám lấy vợ mình. Song nhìn kỹ, ta lại thấy cả hai đang ngất ngây chìm đắm trong hạnh phúc. Và đó chính là thông điệp mà Leibovitz muốn gửi tới người xem (bản thân John Lennon cũng có nguyện vọng tấm hình ghi lại cảnh huống này của vợ chồng ông được in trên trang bìa tạp chí Rolling Stone). Một sự cố ngẫu nhiên khiến bức ảnh càng trở nên phổ biến: Chỉ 5 tiếng đồng hồ sau khi thực hiện bức ảnh nói trên, John Lenon đã bị một kẻ hâm mộ cuồng tín bắn chết ngay trước cửa căn hộ của mình ở Dakota, New York. Thành thử, bức ảnh in trên trang bìa của tạp chí Rolling Stone sau đó cũng đồng thời là bức ảnh minh họa cho một bài viết tưởng nhớ ông.

Nữ nhiếp ảnh gia Annie Leibovitz vừa được trao giải Nhân văn Hoàng tử xứ Asturias của Tây Ban Nha.

Cùng với bức ảnh chụp vợ chồng danh ca John Lennon, bức ảnh ghi lại cảnh diễn viên nổi tiếng người Mỹ Demi Moore khỏa thân, một tay che ngực, một tay bế bụng bầu 7 tháng trên trang bìa tạp chí Vanity Fair được ấn hành tháng 8-1991 đã thu hút sự chú ý đặc biệt của công luận. Tới nay cũng đã có nhiều ngôi sao trong làng giải trí thế giới bắt chước chụp ảnh thời kỳ mang thai của mình với bố cục, kiểu dáng như bức ảnh nói trên của Leibovitz. Tuy nhiên, theo nhận xét một cách nghiêm khắc của chính tác giả thì: "Đó không phải là một tác phẩm ảnh chân dung đích thực".

Mặc dù tay nghề ngày càng lão luyện, nhưng với Leibovitz, không phải mọi sự cứ vậy mà trở nên… suôn sẻ. Từng được vinh hạnh chụp chân dung Nữ hoàng Anh Elizabeth Đệ Nhị nhân chuyến thăm cấp nhà nước của Nữ hoàng đến Virginia (Mỹ) năm 2007, vậy mà có lần, khi Leibovitz đề nghị Nữ hoàng không đội vương miện thì Nữ hoàng đã phản ứng lại, rằng bà sẽ "không thay đổi gì hết".

Năm 2008, với bức ảnh chụp ngôi sao đang ở tuổi vị thành niên Disney Miley trong tư thế… lưng trần xuất hiện trên tạp chí Vanity Fair, nữ nhiếp ảnh Leibovitz đã bị dư luận chỉ trích kịch liệt. Rất may là buổi chụp hình có sự tham gia của cha mẹ diễn viên tuổi teen này. Tuy nhiên, với sự cố trên, Leibovitz đã phải lên tiếng xin lỗi công luận vì sự "sơ ý" của mình.

Năm 2007, khi chủ bút tờ Vanity Fair đề nghị Leibovitz đến chụp một bức ảnh để làm hình bìa cho một cuốn sách về công nương Diana, Leibovitz đã xuất hiện. Đi kèm với bà là hai chiếc xe chở nhà tạo mẫu và viên trợ lý, một tủ quần áo, một máy tạo gió. Bà đã kéo dài cuộc chụp cho tới ngày thứ hai vì không ưng ý kết quả có được từ ngày chụp đầu tiên. Các chi phí phụ trội là do Leibovitz… tự lo.

Có thể nói, với Leibovitz, để có được một tấm hình hoàn hảo thì mọi chi phí bỏ ra không có gì là… phí.

Về công việc của Leibovitz thì vậy, về đời tư của bà nổi bật lên mấy… sự lạ sau đây:

Mặc dù được tiếng là một nhiếp ảnh gia thuộc hạng "đắt giá" nhất thế giới, song điều đáng ngạc nhiên là mấy năm trở lại đây, Leibovitz luôn rơi vào cảnh nợ nần. Cách đây 6 năm, Leibovitz đã phải ra một thông báo khẩn cấp, rằng bà muốn bán một số tấm ảnh quý. Trong thực tế, Leibovitz đã thực hiện một bộ master những bức ảnh có giá trị nhất của đời mình, in khổ 75 x 150 (cm), bán với giá 25.000 USD một bức. Tổng số tiền bà thu về ước tính lên tới hàng chục triệu USD. Vậy mà, tính tới thời điểm năm 2009, Leibovitz phải ôm một khoản nợ thuế lên tới 1,4 triệu USD và hóa đơn in tráng ảnh là hơn 700.000 USD. Theo phân tích của một số chuyên gia, tất cả là do cách chi tiêu bất hợp lý của Leibovitz. Bà có tới ba ngôi nhà ở những địa điểm thuộc loại đẹp nhất của nước Mỹ. Ba ngôi nhà đó đã ngốn rất nhiều kinh phí trùng tu. Đã vậy, trong vòng 5 năm từ 2004 tới 2009, những người thân của Leibovitz (cha, mẹ và người tình đồng giới Susan Sontag) đã lần lượt qua đời vì tật bệnh, cuốn theo rất nhiều khoản viện phí (có nguồn tin cho rằng, Leibovitz phải gánh giúp người tình đồng giới Susan Sontag khoản nợ của bà này). Ấy là chưa kể việc Leibovitz phải một thân một mình với muôn vàn khoản chi dành cho  đầu bếp, quản gia, thầy dạy yoga, người làm vườn, cô giữ trẻ… (Leibovitz có ba con nhỏ, trong đó có một cặp song sinh, tất cả đều được bà sinh ra ở tuổi ngoài năm mươi). Tình hình nghiêm trọng đến độ, đầu năm 2009, nữ nhiếp ảnh gia bấy giờ đã bước sang tuổi 60 phải tìm đến "nhà cầm đồ" Art Capital Group ở Manhattan để vay số tiền lên đến 15,5 triệu USD. Đổi lại, bà đồng ý để công ty trên được quyền ký kết hợp đồng sử dụng ảnh và âm bản của tất cả các bức ảnh mà bà đã chụp và sẽ chụp, coi như một hình thức thế chấp. Do không trả được khoản nợ gốc lẫn lãi, tới tháng 8 năm đó, Leibovitz đã bị Công ty Art Capital kiện ra tòa và dọa tịch biên ba ngôi nhà mà bà đang sở hữu. Cuối cùng, phải mất rất nhiều thời gian, hai bên mới tìm được cách giải quyết "ổn cả đôi đường".

Cách đây 22 năm, nữ nhiếp ảnh gia Annie Leibovitz từng được Thư viện Quốc hội Mỹ công nhận là một "huyền thoại sống". Giải Nhân văn Hoàng tử xứ Asturias trao cho bà đợt này là một cách tiếp nối sự tôn vinh nói trên